Búnaðarrit - 01.01.1914, Page 52
48
BÚNAÐARRIT
um. Hafa þá nokkrir minst á kýrnar og kúahaldið forð-
um daga og rakið sögu þess. Það kann því mörgum að
þykja eg bera í bakkafullan lækinn með því að fara
nokkrum orðum um kýrnar að fornu. Samt ætla eg að
gera það, því að nokkuð af því, sem áður er sagt um
þær, er ekki í eigu almennings.
Fyrst vil eg benda á greinar um búnað að fornu í
Búnaðarritinu 2. og 7. árg. í þeim greinum er talað
um nautgriparæktina á blaðsíðu 15. og 16. og 15., 19.
og 20. í Tímariti hins íslenzka bókmentafélags 6. árg.
bls. 5.—8. er og talað um nautgriparækt að fornu. í
öllum þessum greinum og nokkrum fleiri er sýnt fram
á það, að kúahaldið í fornöld hafi verið mun meira en
nú gerist. Það mætti bæta mörgum tilvitnunum við
það, sem þar er sagt, til að sanna þetta, en því verður
slept hér. Læt eg nægja að vitna til séra ÞorJcels
Bjarnasonar, sem í áðurnefndri grein í Tímaritinu
áœtlar kúafjoldann á söguöldinni um 80 þúsund og
geldneytin þá um 55 þúsund alls.
Þessi áœtlun er sízt of liá.
Á 15. og 16. öld var nautgripafjöldinn engu minni
en á söguöldinni, og á tímabilinu þar á milli hefir
nautgripum aldrei fækkað verulega eða svo neinu nemi.
Sem dæmi upp á nautgripafjöldann á 15. öld má
nefha margt, en eg skal hér nefna kúabú Guðmundar
Arasonar á Reykhólum.
Þegar bú hans var dæmt undir konung 1446, voru
eigur hans skrifaðar upp, og er til skrá yfir öll hans
bú1) frá þeim tíma. Hér skal eg telja kúabúin.
Á Reykhólum voru 45 kýr, 51 uxi tvævetur og
og eldri, 25 naut veturgömul og 26 kálfar. (Með „naut-
um veturgömlum“ er átt við kvígur, uxa og naut, eða
öll geldneyti veturgömul). Auk þessa voru 7 uxar í
eyjum; voru 4 af þeim þrevetrir, en 3 veturgamlir.
1) Fornbréfasafn, IV. bindi, 725. bróf, bls. 683.