Þjóðlíf - 01.07.1986, Qupperneq 58

Eins og við var að búast fór mestur tími þingsins í að
ræða peningamálin, bæði í hópumræðum og í almennum
umræðum á eftir. f>ar sátu allir við sama borð, bjuggu
við fjárskort og léleg kjör, hver í sínu leikhúsi. Enn skal
ítrekað, að framlag ríkisins til lista og menningar í þessu
landi er aðeins 0.90 prósent af tekjum ríkisins. Þar af fær
leiklistin í landinu 29 prósent. Frá 1982 hafa framlög
ríkisins til Þjóðleikhúss minnkað um þriðjung svo dæmi
sé nefnt. Allra verst er þó að jafnvel leikarar á heiðurs-
launum hafa vart efni á að leika lengur, svo tíkarlega lág
eru laun þeirra. Það nær ekki nokkurri átt að einn af
virtustu og elstu leikurum Þjóðleikhússins þurfi að fara
upp í pontu á Leiklistarþingi og hálfklökkur tíunda þar í
smáatriðum smánarlaun sín og ljúka máli sínu með
áminnngu um að starf leikarans sé ekki bara list sem
framin er á síðkvöldum, heldur h'ka vinna og djöfulsins
andlegt púl!
En það er líka önnur hlið á öllu þessu máli. Stað-
reyndin er sú að íslenskt leikhús er í lægð. Það á í vök að
verjast gegn alls kyns afþreyingar- og skemmtiefni og er
í harðri samkeppni við aðra aðila um frítíma fólks. Við
lifum nefnilega á gervihnattaöld. Því verður ekki breytt
héðan af, þrátt fyrir ályktanir frá hundruðum þinga, og
þrátt fyrir mikið framboð af leiksýningum. Því gæði og
mikil aðsókn fylgjast ekkert endilega að. Skiptir þar litlu
hvort um íslenskt eða erlent efni er að ræða, stórsýning-
ar vetrarins í Þjóðleikhúsinu hafa ekki hlotið aðsókn,
jafnvel Hinu leikhúsinu tókst ekki að slá í gegn aftur,
þrátt fyrir velgengnina með Hryllingsbúðarævintýrið.
Áhorfendur eru duttlungafullir eins og óþægt barn og
láta ekki að stjórn eins auðveldlega og við höldum. En
hver er hin raunverulega orsök fyrir lægðinni?
Því er ekki auðsvarað. Vandi leikhúsanna er bæði
innra og ytra ástandi þjóðfélagsins að kenna og hann
verður aðeins leystur með sameiginlegu átaki leikhúss-
fólksins sjálfs. í heildarályktun Leiklistarþings segir:
íslensk leiklist er brjóstvörn lifandi íslenskrar tungu og
má ekki koðna niður vegna fjárskorts og sinnuleysis.
Flóð erlends afþreyingarefnis hefur skollið á þjóðinni á
undanförnum árum og hætt er við að það vaxi í náinni
framtíð. Leikhús erhelsta mótvægið gegn þessari þróun
og því skorar Leiklistarþing á íslensk stjórnvöld að snúa
frá þeirri óheillastefnu sem felst í æ minna framlagi til
menningarmála.
Hér áður fyrr fengu börnin frí í einum
tíma og fóru á leiksýningu.
Til þess að íslensk leiklist, brjóstvörn tungunnar,
blómgist þarf meira til en peninga og til þess að hægt
verði að halda áfram að leika á íslensku þurfum við vel
menntað og gott fólk til starfa í leikhúsunum og ekki
hvað síst góða höfunda, ekki eingöngu í sviðsleikhúsun-
um heldur einnig í útvarpi og sjónvarpi. Töluvert var
rætt um öll þessi mál og margsinnis kornið inn á svokall-
að „uppeldishlutverk“ leikhúsanna gagnvart starfsfólki
sínu, eins og t.d. ungum leikurum, leikstjórum og höf-
undum. En leikhúsið hefur einnig hlutverki og skyldum
að gegna gagnvart þeim sem eiga að njóta — áhorf-
endum.
En hvar byrjar ræktunarstarfið þegar um áhorfendur
er að ræða? Getum við haldið áfram að leika á íslensku
fyrir fólk sem ekki skilur íslensku‘1 Eða fvrir fólk sem
ekki hefur eirð í sér til að hlusta, fólk sem hefur ekki
alist upp við íslenska menningu? Hvað er þá orðið um
„brjóstvörnina"? Þessar spurningar verða ansi áleitnar
þegar haft er í huga hvað börnum og unglingum nú-
tímans er boðið upp á í menningarlegu tilliti. Getur
verið að í þessu landi sé að vaxa upp kynslóð sem ekki
kann að njóta leiklistar? Það vildi nefnilega þannig til að
á þessu Leiklistarþingi var samþykkt eftirfarandi tillaga:
Leiklistarþing 1986 vekur athygli á því að leiklist fyrir
börn er nauðsynlegur þáttur í uppeldi þeirra, þroska og
menntun, ekki síst nú þegar fjölþjóðleg áhrif aukast
stöðugt með nýrri tækni. Leiksýningum fyrir börn og
unglinga á höfuðborgarsvæðinu hefur fækkað á sl.
árum, einkum sýningum í skólum og samstarf á milli
leikhúsa og skóla hefur dregist saman. Leiklistarþing
skorar á skóla og fræðsluyfirvöld að stuðla að því eftir
mætti að börn og unglingar fái aukinn aðgang að leik-
sýningum atvinnuleikhúsa- og hópa jafnt innan skóla-
húsnæðis sem utan.
Getum við haldið áfram að leika á
íslensku fyrir fólk sem ekki skilur ís-
lenskul
Þessi tillaga varð til vegna frétta frá fulltrúum Revíu-
leikhússins á þinginu um tilraunir þess til að selja sýn-
ingu sína á barnaleikritinu Skottuleikur eftir Brynju
Benediktsdóttur í grunnskólum Reykjavíkur. Sýningin
sjálf var sett upp í Breiðholtsskóla og var bundin við
sviðið þar, þannig að ekki kom til greina að flakka með
hana milli skóla. Hins vegar ákváðu meðlimir leikhúss-
ins að fara í aðra skóla til að kynna hana þar og til að
selja miða. Einnig voru þeir með tilbúið efni fyrir kenn-
ara til notkunar í kennslu, ef þeir sæu sér fært að skjóta
því inn, en Skottuleikur er byggt á þjóðsögum, nánar
tiltekið sögum um drauga og móra. Til þess að hægt væri
að fara í skólana þurfti Revíuleikhúsið að sækja um
skriflegt leyfi hjá Fræðsluráði Reykjavíkur. í svarbréfi
þess frá 17. desember 1985 til leikhússins vísaði það
málinu til skólastjóra viðkomandi skóla, en vék jafn-
framt að samþykkt sinni frá 2. desember 1985 þar sem
segir orðrétt: Fræðsluráð ítrekar að óheimilt er að dreifa
ígrunnskólum borgarinnar auglýsingum eða kynningum
á starfsemi og þjónustu frá félögum eða fyrirtækjum. Þá
áréttar Fræðsluráð að skólastjórar leyfi ekki utanað-
komandi aðilum skoðana- og upplýsingakannanir í
grunnskólum, nema fyrir liggi heimild frá Fræðslustjóra
og Fræðsluráði. Um leiksýningar hverskonar sem aðilar
utan skólanna bjóða gildir sú meginregla að þær fari
ckki fram í húsnæði skólanna, né á starfstíma þeirra og
gildir sama um sölu aðgöngumiða. Að öðru leyti skulu
erindi óháð skólastarfi borin undir skólastjóra með
nokkurra vikna fyrirvara.
Af þessu má sjá að Fræðsluráð leggur að jöfnu leik-
listarstarfsemi utanaðkomandi aðila og „auglýsingar og
kynningar á starfsemi eða þjónustu frá félögum eða
fyrirtækjum". Reyndar er algerlega óskilgreint við hvers
konar starfsemi er átt, en vitað er að skólarnir hafa orð-
ið fyrir ýmsum ágangi frá fyrirtækjum, sem séð hafa
ákveðinn „markað" í skólaæskunni, eins og t.d. ljós-
myndastofur og dansskólar. Þessi ágangur var farinn að
plaga bæði kennara, sem þá áttu að nota tíma af kennsl-
58 ÞJÓÐLÍF