Frjáls verslun - 01.08.2007, Blaðsíða 236
236 F R J Á L S V E R S L U N • 8 . T B L . 2 0 0 7
C
M
Y
CM
MY
CY
CMY
K
,,...Stjórnin greip því til þess ráðs að koma
á víðtæku fjárfestingareftirliti, stórhækka
tolla, herða mjög innflutningshöft, og taka
upp skömmtun neyzluvarnings. Allt voru
þetta gamalkunn úrræði kreppu- og stríðs-
áranna. Efnahagsstjórn næstu ára mótaðist
mjög af sjónarmiðum hagfræðinganefndar-
innar. Í flestum öðrum vestrænum löndum
var unnið að því að leggja niður áætlunar-
búskap stríðsáranna og stefnt að auknu frjáls-
ræði í öllum viðskiptum. Þessu var á annan
veg farið hér á landi. Í samræmi við þetta
var vorið 1947 sett á fót valdamikil stofnun,
sem hlaut nafnið Fjárhagsráð. Því var ætlað
að stjórna hinu víðtæka fjárfestingareftirliti
og innflutningi...
...Fjárhagsráð varð fljótlega mjög valda-
mikil stofnun, enda urðu einstaklingar og
aðrir aðilar að fá heimild þess til hvers konar
framkvæmda, jafnvel hinna smávægilegustu.
Það varð því fljótlega einskonar skömmt-
unarstofnun. Til marks um það bannaði
Fjárhagsráð um haustið „byggingu bílskúra,
sumarbústaða og girðinga kringum lóðir og
hús, að svo miklu leyti sem erlent efni færi til
þeirra framkvæmda, jafnvel þó að kostnaður
við þær færi ekki fram úr 10 þús. kr.“ Einnig
komst ráðið að þeirri niðurstöðu, að þjóðin
hefði ekki lengur efni á að eyða peningum
sínum í afurðir frumskóganna, appelsínur,
epli og banana. Gjaldeyrinum væri betur
varið í annað. Í viðtali við Verzlunarskóla-
blaðið 1948 sagði dr. Magnús Jónsson, for-
maður Fjárhagsráðs:
Þjóðin verður, að skoðun Fjárhagsráðs, að
stilla nú um stund kröfum sínum um neyzlu
svo í hóf, að hún eigi nægan afgang til þess að
annast allan rekstur atvinnutækjanna, borga
þau, sem á leiðinni eru, og kaupa ný tæki
jafnt og þétt.
Nú um hríð verður hún að reyna að
láta fötin sín endast (þess vegna verður að
skammta þau), neita sér um sætabrauð og
sælgæti (og jafnvel jólatré), byggja minna
af miður aðkallandi húsum (þess vegna eru
fjárfestingarráðstafanirnar alveg bráðnauð-
synlegar), aka bifreiðum sínum í hófi, fara
hægt í opinberar framkvæmdir, sem eru ekki
beinlínis arðbærar í svip o.s.frv. – rétt eins
og flestar þjóðir hafa nú gert um hríð og
gera enn.
Viðtal þetta við dr. Magnús Jónsson tóku
þrír nemendur Verzlunarskólans, Eyjólfur
K. Jónsson, síðar ritstjóri Morgunblaðsins,
Sigurður Markússon, síðar formaður Sam-
bandsins, og höfundur þessarar samantektar
(Jón Páll Halldórsson), og hafði Eyjólfur að
sjálfsögðu orð fyrir þeim þremenningum.
S A G A V E R S L U N A R Á Í S A F I R Ð I
Ríkisstjórn Alþýðuflokks, Framsóknarflokks og Sjálfstæðisflokks undir forsæti Stefáns Jóhanns Stefánssonar tók við völdum í byrjun febrúar
1947. Var sú stjórn í daglegu tali nefnd ,,Stefanía“.
Þegar skömmtunin hófst í október 1947, var
m.a. ákveðin skömmtun á vefnaðarvöru. Af
ytri fatnaði var skammturinn til ársloka 1948
ákveðinn einn alfatnaður karla eða ein yfir-
höfn karla og kvenna, eða annar jafngildur
ytri fatnaður, eða efni í hann. Margir töldu, að
örðugt gæti reynzt að láta þetta nægja í 15
mánuði. Þar á meðal var teiknari Spegilsins,
sem sá á því margvíslega annmarka.