Frjáls verslun - 01.08.2007, Blaðsíða 52

52 F R J Á L S V E R S L U N • 8 . T B L . 2 0 0 7
samkeppnislögum og þar í landi geta samkeppnisyfirvöld farið
fram á breytta hegðun eða jafnvel skipt viðkomandi fyrirtækjum
upp. Þetta var eitt af umræðuefnunum á ráðstefnu um fákeppni
í smærri hagkerfum sem við héldum á síðasta ári.
Það er sem sagt að ýmsu að hyggja við mótun laganna þó að
lögin hafi reglulega verið styrkt, nú síðast í vor. Það er sérstak-
lega mikilvægt að löggjafinn hefur undirstrikað það hve alvarleg
brot á samkeppnislögum eru. Það gerði hann nú í vor með því
að hækka refsirammann fyrir brot sem lúta að ólögmætu sam-
ráði. Stjórnendur fyrirtækja og aðrir einstaklingar, sem taka þátt
í slíkum brotum, eiga nú yfir höfði sér allt að sex ára fangelsi.
Þar með er það alveg skýrt af hálfu stjórnvalda og löggjafans að
ólöglegt samráð er meðal alvarlegustu efnahagsbrota sem hægt
er að fremja. Aðrar verulegar endurbætur, sem gerðar voru nú
í vor og má nefna, er að nú geta einstaklingar, sem eru þátt-
takendur í samkeppnislagabrotum, nálgast Samkeppniseftirlitið
og upplýst um þeirra þátt í brotunum gegn því að þeir verði
ekki kærðir til lögreglu. Þar með hafa stjórnvöld lýst því yfir að
almannahagsmunirnir sem felast í því að upplýsa brot og stöðva
ólögmæta starfsemi séu mikilvægari en hagsmunirnir sem felast í
því að refsa hverjum og einum fyrir sig. Hið sama á við um fyrir-
tækin. Þau geta stigið fram og upplýst um brot og sloppið alveg
við sektargreiðslur eða fengið afslátt af sektum. Heimildir sem
þessar voru reyndar fyrir hendi í samkeppnislögunum en með
breytingu í vor er búið að skýra þetta ákvæði og gera réttarstöðu
þeirra, sem þetta á við um, miklu skýrari. Fyrir vikið eru leikregl-
urnar orðnar miklu beittari og líklegri til að skila árangri.“
Húsleitarúrræði eru frekar sjaldgæf
– Hver er fjöldi húsleita sem Samkeppniseftirlitið hefur beitt
sér fyrir frá því að stofnunin tók til starfa?
„Frá því í júní í fyrra hafa farið fram fimm húsleitaraðgerðir
sem beindust gegn um einum tug fyrirtækja. Þær hafa því verið
óvenju tíðar að undanförnu miðað við fyrri tíð,“ segir Páll
Gunnar en tekur fram að þau mál, þar sem húsleitir koma við
sögu, séu aðeins lítill hluti af þeim málum sem stofnunin hafi
til meðferðar á hverjum tíma.
„Við erum að jafnaði með um 100 stjórnsýslumál í gangi í
einu. Við hófum meðferð um 106 stjórnsýslumála á síðasta ári
og lukum 104.“
– Nú eru húsleitir væntanlega mjög vandmeðfarið úrræði og
viðkvæmt mál gagnvart þeim sem verða fyrir þeim. Einhverjir
kunna að telja að samkeppnisyfirvöld hafi hugsanlega farið
offari í einhverjum þessara mála. Hverju svarar þú því?
„Svo er ekki. Þessi mál eru tiltölulega sjaldgæf og við reynum að
haga málum þannig að meðalhófið sé í fyrirrúmi og að aðgerð-
irnar skapi sem minnsta röskun hjá fyrirtækjunum,“ segir Páll
Gunnar. Hann minnir á að afla verði sérstakrar heimildar dóm-
stóla til þess að framkvæma húsleit. Réttarstaða fyrirtækja sé vel
tryggð í þessum málum.
„Ef fyrirtæki una ekki ákvörðun okkar þá geta þau skotið
málinu til áfrýjunarnefndar samkeppnismála. Áfrýjunarnefndin
tekur nokkur mál til úrskurðar á hverju ári. Séu eigendur eða
stjórnendur fyrirtækjanna ekki sáttir við úrskurð áfrýjunar-
nefndar geta þeir leitað til dómstóla en þá er málið jafnframt
komið úr höndum stjórnvalda.“
Samruna- og sameiningarmál geta
verið ákaflega flókin
– Þú nefndir samruna- og sameiningarmálin áðan. Nú er
fyrirtækjum ekki bannað að vera markaðsráðandi, heldur
aðeins að misnota markaðsráðandi stöðu. Er ekki erfitt að
meta hvort tveggja og hvaða vinnureglur gilda í því sam-
bandi? Varla er það gert með geðþóttaákvörðunum?
„Þessi mál geta verið ákaflega flókin en því fer fjarri að við
beitum geðþóttaákvörðunum. Ég dreg í efa að nokkuð annað
stjórnvald hérlendis rökstyðji sínar niðurstöður með jafn
ítarlegum hætti og Samkeppniseftirlitið gerir. Það sést t.d. á
lengd ákvarðana okkar í einstökum málum. Þar er farið mjög
gaumgæfilega yfir málin og samkeppnislögin veita mjög góðar
leiðbeiningar um það sem má og það sem má ekki. Í 11. grein
laganna er t.d. mjög skýrt tekið fram í hverju misnotkun getur
falist. Styrkur okkar felst einnig í því að samkeppnislögin hér
eru mjög lík því sem gerist í nágrannalöndum okkar og við
beitum því mjög þeim fordæmum sem fyrir hendi eru t.d. á
vettvangi Evrópusambandsins. Það á sér stað mjög kröftug
uppbygging samkeppnisréttar í Evrópulöndum og við erum
aðilar að því starfi. Fyrir vikið er ekki hægt að segja með
nokkrum rökum að við beitum geðþóttaákvörðunum í neinum
málum. Sumt af því sem við erum að fást við er auðvitað mats-
kennt en viðurkenndum aðferðum í lögfræði og hagfræði er
beitt til þess að leiða fram rétta niðurstöðu.“
Aðspurður segir Páll Gunnar að ýmsar viðmiðunar- eða
þumalputtareglur séu til staðar. Dæmi um það er að ef fyrirtæki
er með meira en 50% markaðshlutdeild þá eru meiri líkur en
minni á að viðkomandi fyrirtæki sé markaðsráðandi. Samt sem
áður þarf að kanna stöðu mála, t.d. hvort erfitt sé fyrir aðra aðila
að komast inn á markaðinn.
„Það fjölþætta mat, sem fram þarf að fara, er samt ekki svo
flókið að fyrirtækjum í þessari stöðu sé nokkur vorkunn að móta
sér stefnu í því hvað má og hvað má ekki. Það er engan veginn
með rökum hægt að bera því við að staða mála sé svo óskýr hér
á landi að ekki sé hægt að fara eftir samkeppnislögum.“
Ábendingum frá almenningi hefur fjölgað verulega
Páll Gunnar segir að starfsmenn Samkeppniseftirlitsins leggi
kapp á að hafa sem besta yfirsýn yfir markaðinn.
„Við skiptum með okkur verkum hér innanhúss og
reynum að hafa stöðugt eftirlit með öllum helstu kjarnamörk-
uðum. Fyrir vikið erum við í ríkari mæli að taka mál upp að
eigin frumkvæði. Við bjóðum einnig upp á þann möguleika
BYR - sparisjóður | Sími 575 4000 | www.byr.is
Er þitt fyrirtæki að fá það besta sem við höfum að bjóða?
Persónuleg og vönduð þjónusta, sérsniðin að þörfum hvers og eins er það besta sem við
höfum að bjóða. Með lipru skipulagi og stuttum boðleiðum bjóðum við þér skýrar og
einfaldar þjónustuleiðir og þú velur það sem þér hentar hverju sinni. Kynntu þér málið
– við leitum lausna.
S A M K E P P N I S M Á L