Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.05.2004, Blaðsíða 9

GREIN
Fátækt og heilsufar
MEIRA EN EINN MILLJARÐ-
UR AF SEX MILLJÖRÐUM
ÍBÚA HEIMSINS FÆR EKKI
FULLNÆGT GRUNNÞÖRFUM
SÍNUM FYRIR MAT, VATN,
HREINLÆTI, HEILBRIGÐIS-
ÞJÓNUSTU, HÚSNÆÐI OG
MENNTUN.
nægjandi hátt borgaralegra, menningarlegra,
fjárhagslegra, stjórnmálalegra og félagslegra rétt-
inda. Haft er eftir Mahatma Gandhi að fátækt sé
ein versta tegund ofbeldis sem fyrirfinnst.
Fátækt getur stafað af lágum tekjum, því að
brýnustu nauðsynjum er ekki fullnægt eða hvoru
tveggja. Allir þurfa að fá grunnþörfum sínum
fullnægt en þær eru hreint vatn, matur, orka til
að lifa og starfa, vernd fyrir umhverfinu, skjól og
öryggi, möguleiki til persónulegs þroska, mennt-
unar og góðrar heilbrigðisþjónustu. Þeir sem búa
við fátækt berjast við að fá ýmsum grunnþörfum
sínum fullnægt. Þessi barátta hefur í för með sér
minnkandi reisn fyrir einstaklinginn og dregur
úr honum þrótt.
Andlit fátæktarinnar eru mörg. Fátækt er ástand
sem hefur í för með sér valdaleysi, niðurlægingu
og takmarkaðan eða engan aðgang að ýmsum
gæðum og þjónustu sem samfélagið hefur upp á
að bjóða. Fátæktin hefur áhrif á öll samskipti
hins fátæka við umhverfið. Alþjóðaheilbrigðisstofnunin hefur
bent á fimm meginsvið fátæktarinnar. I fyrsta lagi fjárhagslega
hlið er snertir tekjur, lífsstíl og vinnuaðstæður. I öðru lagi hina
mannlegu hlið er snýr að heilsufari og menntun. I þriðja lagi
stjórnmálalega hlið, svo sem réttinn til að hafa áhrif og völd í
samfélaginu, í fjórða lagi félags- og menningarlega hlið, svo
sem stöðu og virðingu, og að lokum varnarleysishlið, þar sem
fátæktin hefur í för með sér óöryggi, hættur og varnarleysi. Til
að unnt sé að breyta lífi hinna fátæku er nauðsynlegt að skilja
þessi mismunandi svið. Nauðsynlegur undanfari þess að
draga úr fátækt á öllum þessum sviðum er að jafna kjör
kvenna og karla og ólíkra kynþátta.
Fátæktarmörk
Fátæktarmörk eru venjulega notuð til að skilgreina fátækt. Fá-
tæktarmörk skilja hina fátæku frá hinum sem meira mega sín
og eru ólík milli landa og byggjast á skilgreiningu hvers lands
fyrir sig. Fátæktarmörkin grundvallast á tekjum sem nauðsyn-
legar eru til að kaupa nauðsynjar eða þjónustu. Alþjóðabank-
inn skilgreinir fátækt á alheimsvísu með hliðsjón af fátæktar-
Tímarit hjúkrunarfræöinga 2. tbl. 80. árg. 2004 7