Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.05.2004, Blaðsíða 38

Skiptar skoðanir erum um ágæti „nurce practitioner" innan hjúkrunarstéttarinnar
eins og fram kemur hér á eftir.
Skiptar skoöanir
Helga Sæunn Sveinbjörnsdóttir, MS og „adult nurse practitioner" frá
University of North Carolina í Chapel Hill í Bandaríkjunum
Nurse practitioners: Starfssviö og
möguleikar hér á landi
0^111^1 er nú um allan heim á aö víkka
starfssvið hjúkrunarfræöinga og eru „nur-
se practitioners" sú starfsstétt sem hefur
hlotiö menntun til þeirra starfa víös veg-
ar um heiminn. "Nurse practitioners" (NP)
eru í stuttu máli sagt hjúkrunarfræðingar
sem hafa hlotið sérfræöiþekkingu, þjálfun
í flókinni ákvarðanatöku og klíníska færni á víðara starfs-
sviöi og flestir hafa þeir meistarapróf.
hefur verið gott. Þar hefur hlutverk NP verið umdeilt
á meðal hjúkrunarfræðinga og hafa sumir haldið því
fram að það færði hjúkrunarfræðinga frá hjúkrun og
yfir í læknisfræði og gerði þar með lítið úr einstöku
hlutverki hjúkrunarfræðinga. Með tímanum hafa
hjúkrunarfræðingar þó í auknum mæli viðurkennt
hlutverk NP því að raunin er sú að þeir veita hágæða-
þjónustu með því að nota hjúkrunarfræðilega nálgun
(Hamric, Spross og Hanson, 1996).
Við mat á þeirri þjónustu sem NP veita hefur
komið í ljós að störí þeirra eru árangursrík, hag-
kvæm og að skjólstæðingarnir eru ánægðir með
störf þeirra (Cooper, 2001).
Möguleikar hér á landi
Samkvæmt upplýsingum frá Alþjóðasamtökum hjúkrunarfræð-
inga, ICN, hefur starfssvið hjúkrunarfræðinga verið víkkað í 40
löndum og eru NP viðurkennd starfstétt að lögum, t.d. í Banda-
ríkjunum, Kanada, Ástralíu, Englandi og Hollandi. Sem dæmi
um þróun á víðara starfssviði hjúkrunar má nefna að áhugi
hefur verið í Svíþjóð á að víkka hlutverk hjúkrunarfræðinga í
öldrunarþjónustunni og byrjuðu Svíar því að bjóða upp á NP-
nám í öldrunarhjúkrun árið 2003. Einnig var hlutverk NP kynnt
í Hollandi árið 1997 og er það nú stór þáttur í hollenska heil-
brigðiskerfinu (International Council of Nurses, 2004).
Hlutverk NP
Starfssvið NP er breiðara og einnig geta þeir unnið meira sjálf-
stætt en almennir hjúkrunarfræðingar. Þeir spyrja sjúklinginn
nákvæmlega út í sjúkrasöguna og skrá hana, skoða sjúklinginn,
greina vandann, ákveða rannsóknir og veita honum meðferð. I
Bandaríkjunum hafa NP leyfi til að skrifa út lyf og er það mis-
jafnt eftir fylkjum hversu marga lyfjaflokka leyfið nær yfir. I
sumum fylkjum ná leyfin yfir öll lyf en í öðrum öll nema eftirrit-
unarskyld lyf (Pearson, 2004). Forvarnir eru mikilvægur liður í
starfi NP og fá þeir þjálfun í að gera nákvæmt mat á áhættuþátt-
um við söguskráningu og skoðun. Auk þess er stór þáttur í hlut-
verki þeirra að veita ráðgjöf um t.d. lyf, mataræði, hreyfingu,
svefn og aðferðir við að minnka streitu.
1 Bandaríkjunum þurfa NP að gera samstarfssamning við lækni
áður en þeir hefja störf og vinna þá annaðhvort á sömu starfsstöð og
hann eða annars staðar en þurfa þó að geta verið í sambandi við
hann. Rannsóknir hafa sýnt að samstarf þessara tveggja starfstétta
En af hverju er þörf fyrir að hjúkrunarfræðingar
víkki starfssvið sitt hér á landi? Af því að heilbrigð-
iskerfið er í stöðugri þróun, heilbrigðisþjónustan
verður sífellt flóknari samfara tæknilegum framför-
um og þarfir íbúanna fyrir þjónustu eru stöðugt að
breytast. Læknar verða sífellt sérhæfðari og sinna
flóknari vandamálum, heimilislæknar sinna meira
af því sem sérfræðingar gerðu áður. Þar sem ér
skortur á læknum, t.d. á heilsugæslustöðvum, gætu
NP nýst vel í samstarfi við þá og sömuleiðis þar sem
skortur er á læknum á landsbyggðinni því að sam-
kvæmt lögum um heilbrigðisþjónustu (2004) skulu
allir eiga kost á fullkomnustu heilbrigðisþjónustu
sem á hverjum tíma eru tök á að veita. Greinarhöf-
undur starfaði eina viku á Heilsugæslustöðinni á
Vopnafirði sem NP, en þá var læknislaust þar, og var
í símasambandi við vaktlækni á Egilsstöðum þegar
þurfti að skrifa lyfseðla og varðandi ráðgjöf og gekk
þetta allt saman vel. Það hljóta allir að vera sam-
mála um að betra sé að NP veiti þjónustu í svona
tilfellum í stað þess að engin þjónusta sé í boði. Á
göngudeildum getur menntun NP komið sér vel við
mat á ástandi og eftirlit á sjúklingum. Að auki nýt-
ast þeir vel í öllu starfi með heilbrigða einstaklinga,
t.d. í skólaheilsugæslu, framhaldsskólum og fyrir-
tækjum. NP geta tekið leghálssýni við kembileit,
einnig koma störf þeirra að gagni á kynsjúkdóma-
deildum.
Það hefur sýnt sig að á hjúkrunarheimilum hafa
Tímarit hjukrunarfræðinga 2. tbl. 80. árg. 2004