Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.05.2004, Blaðsíða 39

PISTILL
„Nurce practitioners"
störf NP skilað góðum árangri. Dæmi um það er að
ástand vistmanna er almennt betra, meira er gert að
því að meta vistmenn, nánara eftirlit er með lyfja-
töku og sjúklingar og aðstandendur fá meiri ráðgjöf.
Einnig hefur komið í ljós að sjúkrahúslegum vist-
manna fækkar, Iyf eru oftar notuð á viðeigandi hátt
og leitað er til læknis tímanlega og honum gefnar
nákvæmari upplýsingar um skjólstæðinginn (Mezey
and McGivern, 1999).
Möguleikar NP hér á landi eru ótal margir og hafa
þeir ekki nándar nærri allir verið taldir upp hér en
af ofangreindu er Ijóst að full þörf er fyrir hjúkrun-
arfræðinga með þessa menntun. Við hjúkrunarfræðingar þurfum
að taka þátt í þróun heilbrigðisþjónustunnar og einn þáttur í þeirri
þróun og sannarlega í takt við tímann er að víkka starfssvið hjúkr-
unarfræðinga.
Heimildir
Cooper, R. A. (2001). Health care workforce for the twenty-first century: the impact of
nonphysician clinicians. Annual Review of Medicine, 52, 51-61.
Hamric, A. B., Spross, J. A., og Hanson, C. M. (1996). Advanced nursing practice: An in-
tegrative approach. Philadelphia: W. B. Saunders.
International Council of Nurses (2004). [Á veraldarvefnum) www.ICN-APNetwork.org
[28. april 2004).
Log um heilbrigðisþjónustu. (2004). Reykjavik: Heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneytið.
Mezey, M. D., og McGivern, D. 0. (1999). Nurses, Nurse Practitioners. Evolution to
Advanced Practice. New York: Springer.
Pearson, L. J. (2004). Sixteenth Annual Legislative Update. Nurse Practitioner, 29, 26.
Helga Jónsdóttir, dósent
„Nurse practitioners" og
hjúkrunarstarfiö
Á undanförnum árum hefur
starfsheitið „nurse practi-
tioner" komið æ oftar fyrir í
umfjöllun hjúkrunarfræðinga
um störf sín. „Nurse practi-
tioners" er ekki viðurkennt
starfsheiti á Islandi en
greinilegt er að ýmsum finnst starfsheitið
spennandi: að í því felist möguleikar fyrir
hjúkrunarfræðinga. Má þar nefna aukið sjálf-
stæði í störfum og ákvarðanir um lyfjagjafir
og lyfjaávísanir. Varnaglar eru einnig slegnir:
hjúkrunarfræðingar spyrja sig m.a. hvaða
þarfir „nurse practitioners" myndu uppfylla í
íslensku heilbrigðiskerfi og hvort um sé að
ræða raunverulega þróun á hjúkrunarstarfinu.
I þessari umfjöllun verður nokkrum spurning-
um þessu tengdum velt upp en langt er frá því
að um tæmandi umfjöllun sé að ræða.
„Nurse practitioners“ eiga upptök sín í heilbrigðis-
þjónustu Bandaríkjanna og hefur fjölgað þar veru-
lega á sfðustu árum. „Nurse practitioners" var ætlað
að starfa í heilsugæslu til að sinna heilsufarsvanda-
málum í dreifbýli eða afskekktum héruðum og með-
al fátækra og niinnihlutahópa í stórborgum þar sem
læknaskortur var og er umtalsverður og stórir hópar
fólks án heilbrigðisþjónustu. Þetta hefur ekki geng-
ið eftir og nú starfa „nurse practitioners" mun víðar í heilbrigðis-
kerfinu, ekki einungis í Bandaríkjunum heldur víðar í hinum vest-
ræna heimi. „Nurse practitioners" var ekki síður ætlað að veita
heilbrigðisþjónustu sem yrði ódýrari en læknisjíjónusta og þeir
áttu beinlínis að koma í staðinn fyrir lækna að vissu marki. I þessu
sambandi er mikilvægt að átta sig á því að bandarísk heilbrigðis-
þjónusta er verulega frábrugðin þeirri íslensku. Rekstur hennar
byggist á viðskiptasjónarmiðum og greiðslustýring á j)jónustunni
mótar í verulegum mæli störf heilbrigðisstarfsmanna. Heilbrigðis-
þjónusta í viðskiptaumhverfi stuðlaði þannig að fjölgun á „nurse
practitioners". Sífellt háværari kröfur um aukin aflcöst nú á síð-
ustu árum hafa engu að síður komið niður á svigrúmi „nurse prac-
titioners“ til starfa og veldur það þeim verulegum áhyggjum.
„Nurse practitioner" starfsheitið er yfirleitt veitt að loknu fram-
haldsnámi á meistarastigi í hjúkrunarfræði og er þannig hliðstætt
starfsheitinu klínískur sérfræðingur. Oft er miðað við tiltekinn
skjólstæðingahóp, t.d. fjölskyldur, börn, konur eða aldraða, þegar
fjallað er um heilsugæslu en „nurse practitioners" gegna einnig
margvíslegum störfum í bráða- og gjörgæslujrjónustu. „Nurse
practitioners" eru þjálfaðir til þess að veita fjölþætta, aðgengilega
og áreiðanlega heilbrigðisjrjónustu sem er fjölskyldu- og samfélag-
smiðuð, byggð á samvinnu við skjólstæðinga og varir um einhvern
tíma (Hanna, 2000). Veruleg áhersla er lögð á heilsufarsmat, sjúk-
dómamiðaða lífeðlisfræði, lyfjafræði, fræðslu og almenna heil-
brigðishvatningu byggða á því að fyrirbyggja sjúkdóma. Þannig er
námið fjölbreytl, en starfssviðið hefur í vaxandi mæli afmarkast af
forsendum læknisfræðinnar. Samhliða læknisfræðimiðaðri nálgun
er Iitið á „nurse practitioners“ sem sérfræðinga í hjúkrun.
Þegar hlutverk „nurse practitioners" er skoðað er nauðsynlegt að
velta lý'rir sér öðru hlutverki hjúkrunarfræðinga með meistara-
gráðu, þ.e. klínískum sérfræðingum eða sérfræðingum í hjúkrun
(„clinical nurse specialists“/„advanced nurse practitioners“). Frá
Tímarit hjúkrunarfræöinga 2. tbl. 80. árg. 2004