Morgunblaðið - 04.02.1982, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 4. FEBRÚAR 1982
27
Landssamband iðnaðarmanna 50 ára á þessu ári
Fyrsti liður afmælishátíðar-
halda var fundur á Akureyri
Á þessu ári eru liðin 50 ár frá
stofnun Landssambands iðn-
aðarmanna, samtaka atvinnu-
rekenda í löggildum iðngrein-
um. I>essa afmælis verður
minnst með ýmsu móti, en fyrsti
liður þeirra hátíðahalda var
kynningarfundur að Hótel KEA
á Akureyri á laugardaginn. Eins
og fram kom í ræðu Sigurðar
Kristinssonar, forseta sam-
bandsins, má rekja upphaf þess
til bréfs Sveinbjarnar Jónsson-
ar, sem þá var formaður Iðnað-
armannafélags Akureyrar, til
iðnráðs Reykjavíkur með áskor
un um að gangast fyrir stofnun
landssamtaka. I»ess vegna var
ákveðið, að halda fundinn á Ak-
ureyri, þar sem hugmyndin að
Landssambandinu varð til.
Haraldur Sumarliðason, for-
maður afmælisnefndar, setti
fundinn og kvaddi til fundarritara
Gunnar Björnsson. Síðan flutti
Sigurður Kristinsson, forseti
Landssambandsins, ræðu um sögu
þess og stefnu.
Því næst voru flutt erindi um
ástand og horfur í einstökum
iðngreinum, og voru ræðumenn
þessir:
Byggingariðnaður: Ingólfur Jóns-
son, frkvstj. Trésmiðjunnar Reyn-
is sf., Akureyri.
Málmiðnaður: Gunnar Ragnars,
forstjóri Slippstöðvarinnar hf.,
Akureyri.
Raf- og rafeindaiðnaður: Hannes
Vigfússon, rafverktaki, Reykjavík.
Ilúsgagna- og innréttingaiðnaður:
Haukur Arnason, framkvæmda-
stjóri Haga hf., Akureyri.
Brauð- og kökugerð: Birgir
Snorrason, bakarameistari,
Brauðgerð Kr. Jónssonar & Co.,
Akureyri.
Þjónustugreinar: Guðlaugur
Stefánsson, hagfræðingur Lands-
sambands iðnaðarmanna.
Að loknu kaffihléi flutti Þórleif-
ur Jónsson, viðskiptafræðingur og
framkvæmdastjóri Landssam-
bands iðnaðarmanna, erindi, sem
hann nefndi Starfsskilyrði iðnað-
ar, en að því loknu voru almennar
umræður.
I ræðu sinni um stefnu og sögu
Landssambands iðnaðarmanna
sagði Sigurður Kristinsson for-
maður sambandisns m.a.:
Við merk tímamót í lífi ein-
staklinga, stofnana og félaga er
mönnum gjarnt á að huga að liðn-
um tíma. Rifja upp tilgang og
rekja baráttumál og hvað áunnist
hefur í gegnum árin.
Þegar Landssamband iðnað-
armanna nálgast nú sitt 50 ára
Umræðufundur
um málfræði-
kennslu í fram-
haldsskólum
SAMTÖK móðurmálskennara og ís-
lenska málfræðifélagið efna til fund-
ar um málfræðikennslu í fram-
haldsskólum, fimmtudaginn 4.
febrúar kl. 20.30 í kaffistofu Nor
ræna hússins.
Málshefjendur verða Baldur
Ragnarsson, Ólafur Oddsson,
Sveinn Árnason og Sölvi Sveins-
son. M.a. verður fjallað um síðara
hefti kennslubókar í íslenskri
málfræði eftir Kristján Árnason,
sem nýlega kom út hjá Iðunni.
Munu málshefjendur greina frá
reynslu sinni af notkun bókarinn-
ar við kennslu.
Fundurinn er öllum opinn.
Fréttatilkynning
afmæli og vill í því tilefni kynna
sig og minna á tiigang sinn og
stefnu, fer mér eins og ég áður
lýsti, það er að huga að upphafinu.
Það verður ekki til af engu frek-
ar en annað, undirbúning og að-
lögun þarf til, og undirbúningur
oft langur.
Á fyrstu áratugum tuttugustu
aldarinnar voru komin til sögu
nokkur iðnaðarmannafélög í
stærstu kaupstöðum landsins.
Þeirra elst var Iðnaðarmannafé-
lagið í Reykjavík stofnað 1867,
Iðnaðarmannafélag ísafjarðar var
næst, stofnað 1888, Iðnaðar-
mannafélag Akureyrar stofnað
1904, önnur voru yngri. Höfuð-
starf þessara félaga var rekstur
skóla, og margskonar menningar-
og fræðslustörf. Á þessum árum
áttu iðnaðarmenn fáa og stundum
enga málsvara á Alþingi og iðnað-
ur var ekki talinn meðal atvinnu-
vega þjóðarinnar. Lög um réttindi
iðnaðarmanna til iðnaðarstarfa,
fram yfir hinn ólærða, voru engin,
varð því verkkunnátta og yfir-
burðir þeirra einu réttindi.
Um margra ára bil hafði Iðnað-
armannafélagið í Reykjavík starf-
að að því að undirbúa löggjöf um
iðju og iðnað og jafnframt henni
stofnun, sem hefði ^mis iðnað-
armál með höndum. Atti sú stofn-
un jafnframt að vera einskonar
ráðgefandi miðstöð fyrir iðnaðar-
menn almennt, málsvari þeirra og
ráðunautur þess opinbera í öllum
iðnaðarmálum.
Veturinn 1916—1917 markar
fyrstu tímamót í sögu málsins, en
þá var Jóni Kristjánssyni prófess-
or falið að semja frumvarp til
nýrrar iðnlöggjafar. Frumvarpið
var samið, en aldrei lagt fyrir Ál-
þingi, en upp úr þvi var samið
frumvarp til atvinnulaga sem lagt
var fyrir Alþingi 1922. Frumvarp
þetta náði þó ekki samþykkt en í
báðum þessum frumvörpum var
gert ráð fyrir stofnun iðnráðs.
Það var fyrst árið 1927, sem Al-
þingi samþykkir lög um iðju og
iðnað. Frumvarp að þeim lögum
var samið af stjórn Iðnaðar-
mannafélagsins í Reykjavík í sam-
starfi við Helga H. Eiriksson,
verkfræðing og skólastjóra Iðn-
skólans í Reykjavík og unnið með
samþykki Jóns Þorlákssonar
ráðherra, sem iðnaðurinn heyrði
þá undir. Ráðherrann flutti síðan
frumvarpið á Alþingi árið 1927 og
fékk það samþykkt, eins og áður er
getið. Lögin tóku gildi 1. janúar
1928.
Iðnráðin voru stofnuð, það
fyrsta í Reykjavík 23.12. 1928 og
síðan í flestum kaupstöðum lands-
ins.
Iðnráðum var falið veigamikið
hlutverk í lögunum um fram-
kvæmd þeirra og eftirlit. Fljótlega
bar á ýmiss konar ósamræmi í
starfsaðferðum iðnráða og nauð-
syn á samræmingu á starfsem-
inni. Þá var það að formanni iðn-
ráðs Reykjavíkur, Helga Her-
manni, barst bréfið að norðan frá
formanni Iðnaðarmannafélagsins á
Akureyri, Sveinbirni Jónssyni bygg-
ingarmeistara, sem var áskorun á
iðnráð Reykjavíkur um forystu að
stofnun landssamtaka til að bæta
hér úr.
Eftir að málið hafði fengið all-
mikla umræðu og könnun var þess
óskað að hvert iðnráð og iðnað-
armannafélag sendu fulltrúa sína
á fund til umræðu um þessa til-
lögu. Gert var ráð fyrir Það full-
trúar iðnráðanna væru sjálfkjörn-
ir fyrir iðngreinarnar, en einn frá
hverju iðnaðarmannafélagi. Fund-
ur þessi var síðan haldinn í bað-
stofu iðnaðarmanna í Reykjavík
og voru alls 52 fulltrúar á fundin-
um 26 úr Reykjavík, 11 frá
Hafnarfirði, 6 frá Akureyri, 5 úr
Vestmannaeyjum og 1 frá Siglu-
firði.
Þessum fundi lauk 21. júní með
samþykkt um stofnun landssam-
taka, sem skyldu heita Landssam-
band iðnaðarmanna, og kosningu
bráðabirgðastjórnar, sem skyldi
boða til Iðnþings Islendinga að ári
liðnu og leggja þá fram drög að
lögum fyrir sambandið.
Fyrsta stjórn sambandsins var
skipuð þeim Helga Hermanni Ei-
ríkssyni, skólastjóra, Emil Jóns-
syni, verkfræðingi, Ásgeiri G.
Stefánssyni, byggingarmeistara,
Þorleifi Gunnarssyni, bókbands-
meistara og Einari Gíslasyni,
málarameistara.
Þessi stjórn var svo endanlega
kosin á næsta Iðnþingi 1933.
Ég gat þess áðan að fulltrúar
frá Akureyri hefðu verið 6 og þeir
voru: Guðjón Bernharðsson
gullsmiður, Einar Jóhannsson,
múrari, Indriði Helgason, rafvirki,
Olafur Ágústsson, húsgagnasmið-
ur, Aðalsteinn Jónatansson, húsa-
smiður og Sveinbjörn Jónsson,
byggingarmeistari sem var full-
trúi Iðnaðarmannafélagsins.
Fyrsta Iðnþing sem haldið var á
Akureyri var hið 3. í röðinni 1934,
þrisvar síðar hafa þingin farið hér
fram, þ.e. 1954, 1965 og síðast
1977.
Kftir að Sveinbjörn Jónsson flyst
suður verður hann fyrsti starfsmað-
ur LI, þegar það opnar skrifstofu
1937 og í 10 ár sat hann í stjórn og
12 ár var hann ritstjóri tímaritsins.
Á þessum 50 árum sem liðin eru
frá stofnun hafa alls setið í stjórn
35 menn, margir lengi, lengst Ein-
ar Gíslason í 28 ár. Helgi Her-
mann Eiríksson var forseti í 20 ár,
Björgvin Frederiksen vélvirkja-
meistari tók við af Helga og var
forseti í 8 ár.
Þá tók við Guðmundur Hall-
dórsson húsasmíðameistari en féll
frá á 5. ári sem forseti, og tók þá
við Vigfús Sigurðsson sem var for-
seti í 7 ár. Ingólfur Finnbogason
var forseti í 1 ár og síðan hefur
ræðumaður gegnt starfi þessu.
Fyrsti framkvæmdastjóri var í
hálfu starfi það var Eggert Jóns-
son, lögfræðingur. Þá tók við
Bragi Hannesson, lögfræðingur og
var í fullu starfi. Ottó Schopka
viðskiptafræðingur var næstur og
síðustu átta árin hefur Þórleifur
Jónsson viðskiptafræðingur verið
framkvæmdastjóri.
Það gefur augaleið að starfsemi
Landssambands iðnaðarmanna
hefur á þessu árabili breyst mikið,
þó málefni ýmis séu enn þau sömu
og byrjað var að fást við og munu
fylgja Landssambandinu í gegn-
um lífið, eðli síns vegna, þá hefur
á síðari árum verið tekist á við
ýmsa málaflokka, sem lítið var
fengist við áður.