Morgunblaðið - 08.04.1983, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 8. APRÍL 1983
Eitt lítið svar til stórhuga
— eftir Geir Gunnar
Geirsson
Fimmtudaginn 31. mars birt-
ist í Tímanum viðtal við Jón
bónda Gíslason, Hálsi í Kjós,
undir fyrirsögninni „Eggjasam-
sala stofnuð". Hér er á ferðinni
stórhuga maður, sem ætlar
ásamt fámennri klíku að setja á
stofn stærsta eggjabú landsins
með smáhjálp frá kunningjum í
Framleiðsluráði landbúnaðarins,
sem m.a. hafa þegar splæst ein-
okunarleyfinu. Sem sagt, örfáir
menn, sem fæstir stunda eggja-
framleiðslu sem aðalstarf hafa
fengið einkaleyfi til heildsölu
eggja á íslandi. Hvernig geta
svona hlutir gerst árið 1983? Að
sögn Jóns Gíslasonar er aðaltil-
gangurinn með þessu fyrirtæki
að vernda hag neytenda líkt og
Sölufél. garðyrkjumanna og
Grænmetisverslun landbúnaðar-
ins gera. Þá vitum við það.
Þeir kumpánar óska ekki eftir
staðsetningu þess risabús við
einhverja fóðurskemmuna í
Sundahöfn, enda þurfa þeir á
annarskonar fóðri að halda en
því sem þar fæst. Það fóður, sem
þeir þurfa fyrir slíkt bákn er
fjármagn, sem líklega streymir
frá Framleiðsluráði, afurðalána-
kerfinu og síðan líklega í formi
niðurgreiðsla úr ríkissjóði. Jón
Gíslason heldur því fram að 4—5
framleiðendur geti ákveðið
eggjaverðið þegar nógu margir
af kollegum þeirra séu farnir á
hausinn. Það er rétt að minna
Jón Gíslason á að Samband
eggjaframleiðenda hefir ætíð
haft verðlagsgrundvöll til við-
miðunar þótt ekki hafi alltaf
fengist það verð sem hann segir
til um. Hins vegar er það í valdi
„Það verður spenn-
andi að sjá hvernig
framvinda þessa máls
verður. Tekst þessari
fámennu klíku að taka
íslenska neytendur í
bóndabeygju einokun-
ar? Eða rumskar
björninn loksins og
slær frá sér?“
þeirra, sem hafa einokunarleyfið
upp á vasann að ákveða hverjir
og hversu margir fara á hausinn.
Endanlega missir svo Jón
botninn úr buxunum þegar hann
fer að tala um sýkingarhættu í
eggjum. Þvílíkt bull! Getur þetta
verið talsmaður eggjabænda? Ef
sýkingarhætta í eggjum er fyrir
hendi, er þá slíkt risaeinokun-
arbú undanþegið slíkri hættu
þar sem öllum eggjum allstaðar
að af landinu yrði dembt saman
í eitt fjall?
Enn einu trompinu er slegið
fram: Hundrað bændur í hala-
rófu með nokkra eggjakassa í
bílunum sínum. Það að losna við
slíka óhagkvæmni yrði til þess
að gera heildsöluverð á eggjum
hagkvæmara. Eða yrði raunin
kannski sú að í stað hundrað í
halarófu nú, myndi fjöldinn í
halarófunni verða allir eggja-
bændur landsins á leið til einok-
unarstöðvarinnar til þess að fá
gæðastimi! og gegnumlýsingu á
fremleiðslu sína. Allavega verð-
ur að ætla að slíkir talsmenn
jafnaðar og réttlætis, sem Jón og
félagar hans gefa sig út fyrir að
vera, ætli sér að veita öllum ís-
lenskum neytendum sömu um-
hyKKju, þ.e. stimpilmerki á eggin
og tilheyrandi, sem tryggir að
nevtendum sé óhætt.
I enda viðtalsins er svo smá
undirstrikun á stórhugnum:
„Slík stöð myndi geta unnið heil-
mikið fyrir hótel og bakarí. Sem
sagt majones, ommelettur, kök-
ur og allt það sem egg eru notuð
í. Það væri nú aldeilis hagkvæmt
að losna við nokkra milliliði eins
og majonesgerðarmenn, nokkra
matreiðslumenn, nokkra bakara
o.s.frv.
Það verður spennandi að sjá
hvernig framvinda þessa máls
verður. Tekst þessari fámennu
klíku að taka íslenska neytendur
í bóndabeygju einokunar? Eða
rumskar björninn loksins og
slær frá sér?
Geir Gunnar Geirsson,
Vallá Kjalarnesi.
Jónas B. Jónsson
fyrrv. fræðslustjóri
þessum fáu orðum né fjalla um
ætterni hans og uppruna. Það
hljóta þeir að gera sem betur og
nánar þekkja til allra aðstæðna.
Nafnið Jónas B. Jónsson bar
fyrst á góma i lífi mínu þegar ég
var ungur maður, liðlega tvítugur
að aldri. Ég heyrði föður minn,
Heinz Edelstein, nefna Jónas þeg-
ar hann ræddi um mál Barnamús-
íkskóians sem stofnaður hafði ver-
ið árið 1952. Óljóst var það grópað
í vitund mína, að þessi maður
hefði átt drjúgan þátt í því að
starfsemi Barnamúsíkskólans
væri komin á góðan rekspöl, það
væri meðal annars skilningi hans
og áhuga fyrir að þakka að skólinn
hefði öðlast fastan sess og gæti
sinnt uppeldislegu hlutverki sínu
á sviði tónlistarinnar hér í borg.
Þegar ég tók við starfi skóla-
stjóra Barnamúsíkskólans haustið
1962 lágu leiðir okkar Jónasar
fljótt saman. Sem fræðslustjóri
var hann yfirmaður minn og ég
leitaði margoft til hans með alls
kyns vandamál varðandi skólann,
stöðu hans, vöxt og viðgang, fjár-
mögnun og húsnæðismál.
Eiginlega hefði mátt búast við
því að Jónas B. Jónsson léti tón-
listaruppeldismál ekki sérstaklega
til sín taka. Aldrei fór ég þó frá
honum af skrifstofunni með þá til-
finningu, að hann hefði lítinn
áhuga á málefninu eða léti það sig
litlu varða. Hann var hinn dæmi-
gerði samviskusami embættis-
maður sem taldi það skyldu sína
að greiða götu málefnis og þess
sem bar það fram, svo framarlega
sem það var þess virði og þjónaði
skynsamlegum uppeldislegum til-
gangi að hans mati. Hann var
aldrei óbilgjarn og lét sannfærast
af skynsamlegum rökum og gagn-
rökum viðmælandans.
Stundum var Jónas harður í
horn að taka og alvöruþrunginn.
Ekki gat hann alltaf leyst úr
vandamálunum né greitt götu
mína. En aldrei var hann önugur
yfir kvabbi mínu, óþolinmóður eða
stuttur í spuna, hann gaf sér alltaf
tíma til að rökstyðja og skýra
ástæður fyrir því að ekki væri
hægt að leysa tiltekið mál eða
vanda. Betri yfirmann hefði ég
ekki getað óskað mér, málefna-
legur ósigur varð aldrei beiskur.
Ég átti því láni að fagna að
kynnast Jónasi og fjölskyldu hans
á persónulegan hátt á gestrisnu
heimili þeirra hjóna. Það var
sama um hvaða þema var rætt á
því heimili, ákveðnar skoðanir
hans komu fram og heimilisfólkið
var svo sannarlega ekki alltaf
sammála. Sérstaklega var oft
skemmtilegt að heyra ólíkar skoð-
anir og sannfæringar þeirra hjóna
á ýmsum málefnum — þessi skoð-
anamunur upplýsti málefnin frá
ólíkum hliðum og gerði umræður
heilsteyptar. En gagnkvæm virð-
ing fyrir skoðunum hans var ætíð
í fyrirrúmi. Þau hjónin bættu
hvort annað upp, einkenni góðs
hjónabands og fjölskyldulífs.
Ef gera mætti tilraun til að taka
saman í örfáum orðum hvað ein-
kenndi Jónas og fjölskyldulíf
hans, þá vildi ég mega segja þetta:
Hlýja, virðing og áhugi fyrir
manninum og málefnum hans,
verðmætamat á háum siðgæðis-
grundvelli og góður húmor.
Kæri Jónas, þér og fjölskyldu
þinni óska ég hjartanlega til ham-
ingju með merkisafmælið. Njóttu
dagsins vel í góðra vina hópi og
margra ára enn í starfi og leik.
Stefán Edelstein
Árið 1907 var komið á fræðslu-
skyldu 10—14 ára barna á íslandi
við næsta fátæklegar aðstæður,
nokkra vanbúna skóla i þéttbýli og
farkennslu til sveita.
Á þeim þremur aldarfjórðung-
um, sem síðan eru liðnir, hafa
landsmenn byggt nánast allt upp
frá grunni á þessu sviði: reist
skólahús, gert námsgögn, mennt-
að kennara; m.ö.o. komið upp nú-
tíma búnaði og mótað uppeldis-
lega starfshætti í samræmi við ís-
lenskar hefðir. Þannig veitir
grunnskólinn í dag börnum og
ungmennum á aldrinum 6 til 16
ára kennslu á borð við það, sem
bestgerist meðal menningarþjóða.
Þessar staðreyndir eru rifjaðar
upp í tilefni 75 ára afmælis Jónas-
ar B. Jónssonar, en hann var sem
kunnugt er áhrifamesti skólamað-
ur þjóðarinnar síðari hluta þessa
uppbyggingarskeiðs.
Þegar Jónas gerðist fræðslufull-
trúi í Reykjavík árið 1943 eftir
orðlagðan kennsluferil í Laugar-
nesskóla, varð það hlutverk hans
að stýra þróun skólamálanna hér í
höfuðstaðnum.
Sú stjórnun var margþætt. í
fyrsta lagi þurfti að móta hið
daglega stjórnunarstarf, þar sem
annars vegar voru tengslin við
starfslið skólanna, og hins vegar
stjórnkerfi bæjar og ríkis. í öðru
lagi stjórnun umfangsmikilla
verklegra framkvæmda, en mér
telst til að 18 ný skólahús hafi ver-
ið reist í Reykjavík á starfstíma
Jónasar B. í þriðja lagi var þróun
sjálfs uppeldisstarfsins með til-
heyrandi breytingum á starfshátt-
um, námsefni og kennslugögnum,
en einmitt á því sviði hygg ég Jón-
asi hafi orðið mest ágengt.
Til marks um það skal hér drep-
ið á fáein atriði. Jónas var frá því
fyrsta mikill hvatamaður að starf-
rænum kennsluháttum og studdi
með ráðum og dáð hvern þann
kennara, sem reyndi fyrir sér í
þeim efnum. Hann var frumkvöð-
ull nýjunga í stærðfræðikennslu
og ruddi þar brautina með eftir-
minnilegum hætti. Hann var einn-
ig höfundur hinna velheppnuðu
tilraunar með opinn skóla í Foss-
vogi, sem er ein athyglisverðasta
nýbreytnin hérlendis á sviði skóla-
mála.
Kennslu 6 ára barna kom hann
á haustið 1970 með slíkum
árangri, að allt frá upphafi hefur
aðsókn verið svipuð og í skyldu-
námsbekkina. Ráðgjafar- og sál-
fræðiþjónustu fyrir skólana setti
hann á laggirnar þegar árið 1960,
14 árum áður en lög voru sett um
slíka starfsemi.
Ég get ekki látið hjá líða að
nefna til viðbótar nokkur braut-
ryðjendaverk hans í sérkennslu:
Stofnun heimavistarskóla fyrir
erfið börn að Jaðri árið 1946, kom-
ið á námsstjórn vegna tornæmra
nemenda haustið 1956, hafin
stuðningskennsla fyrir nemendur
með lestrarörðugleika 1958, stofn-
un skóla fyrir andlega þroska-
hefta nemendur (Höfðaskólinn)
haustið 1961, stofnun heimavist-
arskóla fyrir erfiðar telpur í Hlað-
gerðarkoti árið 1964, efnt til
heyrnarbekkjar í Hlíðaskóla
haustið 1972, fyrsta athvarfið sett
á laggirnar 1973, meðferðarheim-
ili að Kleifarvegi 15 og sérdeild
fyrir taugaveikluð börn í Laugar-
nesskóla komið á fót haustið 1974.
— Og enn er margt ótalið.
Sem dæmi um vinnubrögð Jón-
asar B. nefni ég aðdragandann að
því að tekin var upp stuðnings-
kennsla í lestri hér á landi. Jónas
samdi við fræðsluyfirvöld í
Stokkhólmi um að fá til fyrirlestr-
ar- og námskeiðshalds í Reykja-
vík, snemma árs 1957, helsta sér-
fræðing Svía í kennslu lestregra,
Ingu Blomberg. í framhaldi af því
voru valdir 6 kennarar frá jafn-
mörgum skólum til að sækja 4ra
vikna námskeið I Stokkhólmi
haustið eftir. Að þessu loknu hófst
stuðningskennslan i skólunum.
Sama hátt hafði Jónas á við undir-
búning að stofnun sérbekkjar
fyrir tornæma. Þá kom hingað til
námskeiðshalds einn reyndasti
sérfræðingur á Norðurlöndum á
því sviði, Helmer Norman. Þegar
sálfræðideildin var í undirbúningi
valdi Jónas til ráðgjafar dr. Gjess-
ing, sem þá hafði þróað eina virk-
ustu ráðgjafardeild við skóla sem
sögur fóru af í Drammen. Svipaða
aðferð hagnýtti Jónas við upp-
byggingu Fossvogsskóla, en í það
skiptið var sérfræðingurinn sóttur
til Englands.
Það sem hér hefur verið drepið
lauslega á og ótal margt fleira
sem Jónas B. hafði forgöngu um,
bar ávöxt víðar en í skólum
Reykjavíkurborgar.
Á starfstíma Jónasar B. var
Reykjavíkurborg af ýmsum ólík-
um ástæðum hið leiðandi afl í
þróun skólamálanna og þaðan
breiddust svo nýjungarnar út til
annarra landshluta.
Ég átti þess kost að fylgjast ná-
ið með starfi Jónasar B. í liðlega
tvo áratugi, fyrst sem kennari I
fjölmennum skóla, síðar starfs-
maður hans á fræðsluskrifstofu og
loks fræðsluráðsmaður. Við þessar
mismunandi aðstæður átti ég tals-
verð samskipti við Jónas, sam-
skipti sem í senn voru ánægjuleg,
lærdómsrík og gagnleg.
Það sem öðru fremur einkenndi
Jónas B. í starfi fræðslustjóra, var
annars vegar yfirgripsmikil upp-
eldisfræðileg þekking samfara
traustri dómgreind um fagleg
málefni og hins vegar mannúð
hans og mannþekking sem birtist
m.a. í óvenjulegri hæfni til sam-
skipta við fólk af öllu tagi.
Éftir að Jónas lét af starfi
fræðslustjóra í Reykjavík, hefur
hann m.a. unnið í kyrrþey að rit-
störfum, sem ekki vannst tími til
að sinna í önn daganna áður fyrri.
Enn er því verka von frá hans
hendi, og er það fagnaðarefni.
Ég sendi skólamanninum Jónasi
B. Jónssyni heillaóskir í tilefni
dagsins. Þorsteinn Sigurðsson.
•k
Jónas tekur á móti gestum í
Oddfellowhúsinu, Vonarstræti 10,
milli kl. 16 og 19 í dag.
Landssamband ísL samvinnustarfsmanna:
Fær gefíns 2,5 ha spildu úr landi
Reykjahlíðar í Mývatnssveit
Jakob Hálfdánarson og Petrína Péturadóttir.
LANDSSAMBAND ísl. samvinnu-
starfsmanna hefur hlotið að gjöf
stórt land úr Reykjahlíð í Mý-
vatnssveit. Það eru eigendur jarðar-
innar sem gefa 2,5 ha lands, og er
gjöfin gefin í tilefni 100 ára afmælis
Kaupfélags Þingeyinga og í minn-
ingu hjónanna Jakobs Hálfdánar-
sonar frá Grímsstöðum og Petrínu
Pétursdóttur frá Reykjahiíð. I ný-
útkomnu tölublaði blaðs samvinnu-
manna, Hlyni, segir svo meðal ann-
ars um þessa gjöf:
„f febrúarbyrjun barst LfS
gjafabréf frá eigendum Reykja-
hlíðar í Mývatnssveit þar sem
samtökunum er gefin spilda sunn-
an og austan Reykjahlíðarréttar.
Gjöfin er gefin í tilefni 100 ára
afmælis Kaupfélags Þingeyinga
og í minningu Jakobs Hálfdánar-
sonar frá Grímsstöðum, fyrsta
samvinnustarfsmannsins, og konu
hans, Petrínu Pétursdóttur frá
Reykjahlíð. Einnig frumherjanna,
sem stóðu við hlið Jakobs og ann-
arra látinna Mývetninga, þeirra
sem gegndu trúnaðarstörfum fyrir
kaupfélagið og allra hinna sem
stóðu dyggilega að vexti og við-
gangi félagsins á þessu fyrsta 100
ára timabili i sögu þess.
Á fundi í framkvæmdastjórn
LÍS í Hamragörðum 14. febrúar
1983 var eftirfarandi samþykkt:
Fundur í framkvæmdastjórn
Landssambands ísl. samvinnu-
starfsmanna, haldinn í Hamra-
görðum mánudaginn 14. febrúar
1983, færir eigendum að landi í
Reykjahlíð í Mývatnssveit alúðar-
þakkir fyrir þá stórkostlegu gjöf,
að færa LÍS að gjöf land undir
orlofshúsabyggð.
Framkvæmdastjórn LÍS gerir
sér ljóst, að land í perlu islenskra
sveita, Mývatnssveit, gefið í tilefni
100 ára afmælis Kf. Þingeyinga og
í minningu þeirra hjóna, Jakobs
Hálfdánarsonar og Petrínu Pét-
ursdóttur og fleiri frumherja sam-
vinnuhreyfingarinnar úr Mý-
vatnssveit, er mikill virðingar-
vottur við samtök samvinnu-
starfsmanna og leggur þeim mikl-
ar skyldur á herðar.