Morgunblaðið - 13.11.1983, Blaðsíða 20

68
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 13. NÓVEMBER 1983
Hef viljað
breyta
hlutverki
slagverksins
Rabbad vid Áskel Másson, tónskáld
• Flcstum er þad nokkur viðburður og áfangi á
lífsleidinni að ná þrítugsaldri og þann dag reyna
menn gjarnan aö gera sér glaöan og eftirminni-
legan meö einhverjum hætti, eftir efnum, aöstæö-
um og eöli hvers og eins. Ég hygg það sé þó ekki
ýkja oft, sem menn eiga þess kost að hlýöa á
frumflutning á eigin tónverki þennan afmæljsdag,
en það á eitt af ungu tónskáldunum okkar, Askell
Másson, í vændum. Aö áætlun óbreyttri mun blás-
arasveit framhaldsskólanna „Trómet“ flytja eftir
hann nýtt verk, „Myndhvörf“, fyrir tólf málmblás-
ara í Bústaöakirkju 21. nóvember nk.
• En Áskell á líka annað í vændum, sem ekki
varðar aöeins sjálfan hann og hans nánustu, heldur
og íslenzkt tónlistar- og menningarlíf; sem sé, aö
haldnir verði tónleikar í Wigmore Hall í Lundún-
um, þar sem eingöngu verða flutt tónverk eftir
hann. Fara þangað þrír íslenzkir hljóöfæraleikarar,
þau Einar Jóhannesson, Guðný Guömundsdóttir og
Unnur Sveinbjarnardóttir, og frumflytja eftir hann
„Tríó“ fyrir klarinettu, fiölu og violu, en auk þeirra
koma þar fram sænskir og brezkir hljóöfæraleikar-
ar.
• I vor mun svo Unnur Sveinbjarnardóttir frum-
flytja þriöja nýja verkiö hans, nýskrifaöan violu-
konsert, ásamt Sinfóníuhljómsveit Islands.
Og fleira er tíðinda hjá Áskeli.
Hann er um þessar mundir að
vinna tónlist við kvikmyndina
„Atómstöðina“, sem nú er í klipp-
ingu; hann er að ljúka einleiks-
verki fyrir iitla trommu, sem
danskur slagverksleikari, Gert
Mortensen, hyggst flytja í Svíþjóð
snemma á næsta ári, á tónleikum,
sem útvarpað verður frá um Norð-
urlönd; — sá hinn sami Mortensen
flutti nýlega konsert Áskels fyrir
litla trommu og hljómsveit í
Kaupmannahöfn, þegar hann
veitti viðtöku dönskum tónlistar-
verðlaunum, — auk þess var
trommukonsertinn fluttur nýlega
bæði í Los Angeles og Amsterdam
og hefur verið tekinn upp sem
lokaverkefni fyrir slagverksmenn
í tónlistarskólum á Norðurlönd-
um. I desember nk. ætlar sænski
slagverksleikarinn Roger Carlsson
að flytja verk Áskels fyrir mar-
imbu og stemmd ásláttarhljóðfæri
á tónleikum í Gautaborg og Borás
og nú síðast i október flutti
sænskur flautuleikari, Peter Ryd-
ström, verk hans „ITYS“ í Stokk-
hólmi — en það verk var samið
fyrir Manuelu Wiesler árið 1978. í
síðari hluta þessa mánaðar fer svo
Einar Jóhannesson, klarinettleik-
ari, til Vestur-Þýzkalands og leik-
ur verkið „Blik“ á íslenzku menn-
ingardögunum, sem bræðurnir
Wolfgang og Stefán Edelstein
hafa beitt sér fyrir.
Þessar upplýsingar, sem fram
komu í rabbi við Áskel á dögunum,
eru ekki einasta ánægjuleg vís-
bending um iðjusemi hans við
tónsmíðarnar heldur og um vax-
andi útbreiðslu íslenzkrar nútíma-
tónlistar á erlendum vettvangi.
F’rændur okkar á Norðurlöndum
hafa verið ötulir við flutning ís-
lenzkrar tónlistar á undanförnum
árum — og svo vel fylgzt með því,
sem hér er að gerast, að sögn Ás-
kels, að mörg verk íslenzkra tón-
skálda hafa heyrzt á hljómleikum
og í útvarpi á Norðurlöndum, áður
en þau voru flutt hér í heimahög-
unum. Það er hinsvegar meiri nýj-
ung að heyra um flutning ís-
lenzkrar tónlistar í heimsborginni
Lundúnum og ég innti Áskel nán-
ar eftir tildrögum tónleikanna í
Wigmore Hall, sem fyrirhugaðir
eru í marz í vetur.
— Þetta kom þannig til, sagði
hann, að maður, sem hefur með
höndum upplýsinga- og kynn-
ingarstarfsemi fyrir Royal Phil-
harmonie Orchestra, hafði fylgzt
með ferli mínum og minni músík
og hóf máls á þvf við Einar Bene-
diktsson, sendiherra, hvort hugs-
anlegt væri að koma við brezk-
íslenzkri samvinnu um að halda
þessa tónleika. Einar tók þessu vel
og síðan hefur verið unnið að und-
irbúningi. Þarna verða flutt sjö
verk, þar af tvö frumflutt, Tríóið
fyrir klarinettu, fiðlu og violu —
en það verður svo flutt á Lista-
hátíð hér heima næsta vor, — og
kadenza fyrir einleiksviolu.
Festa og frelsi ...
Meðan ég var að rabba við Áskel
heima hjá honum á Þórsgötunni
varð mér hugsað til ummæla eins
af myndlistarmönnum okkar, sem
sagði við mig fyrir nokkrum árum,
að þeir, sem ánetjuðust mjög stíf-
um formum í iistsköpun, væru
oftast þeir, sem ættu við mesta
ringulreiðina að etja í eigin sálar-
lífi og persónuleika. Þeir, sem
hefðu meiri innri styrk og stjórn
og reglu á og I lífi sínu, gætu verið
frjálsari í list sinni og óbundnari
formum. Ekki skal ég um það
segja, hvort þannig er unnt að al-
hæfa um listamenn, en þessi orð
flugu mér sem sagt í hug; —
kannski vegna þess, að í ljósi
þeirra kom sá ferski og frjálsi
léttleiki, sem mér hefur oft fund-
izt yfir tónsmfðum Áskels, heim
og saman við þá röð og reglu — og
festu — sem virtist einkenna um-
hverfi hans, persónuleika og fram-
setningu þess, sem hann sagði. Að
vísu sperrti ég fyrst eyrun yfir
nafni þessa unga manns við frum-
flutning Einars Jóhannessonar á
Klarinettkonsertinum hans á
Myrkum músíkdögum fyrir aðeins
tveimur árum, en hef síðan reynt
að leggja við hlustir, þegar verk
hans hafa verið flutt og oft haft
gaman af. Um feril hans hef ég
fátt vitað annað en að hann hafi
ekki farið alveg hefðbundna leið í
tónlistarnámi og hafi einhvern
tíma verið viðriðinn poppheiminn.
En sjáum hvað hann hefur
sjálfur að segja um feril sinn í
stórum dráttum.
— Ég byrjaði að læra músík 7
ára í Barnamúsíkskólanum, sem
þá hét, lærði fyrst á klarinett hjá
Gunnari Egilssyni. Hann var
stórkostlegur kennari og hafði
mikil áhrif á mig. Eftir tvö ár
hætti ég í skólanum og fór í tíma í
Hljómskálanum, en fyrtist við
kennarann og hætti fljótlega. Upp
frá því fór ég að fást við hand-
trommur, hljóðfæri, sem á sér eig-
inlega engar hefðir í vestrænni
músík, og fór þess vegna fljótlega
að reyna að búa til músík fyrir
það. Þegar ég var 12—13 ára
sökkti ég mér niður í hljómsveit-
arverk Beethovens, — það vildi
svo til, að faðir minn átti radd-
skrár af þeim og þannig æfði ég
nótnalestur. Ég æfði mig og hlust-
aði mjög mikið þessi ár og las mig
gegnum harmoniumskóla og
fleira, — og þá samdi ég mínar
fyrstu melódíur, — fór svo í Tón- ,
listarskólann í Reykjavík, þá 15
ára, en eftir ársdvöl þar gerðist
það sama og áður, ég hætti.
— Varstu baldinn nemandi —
héldu þér ekki bönd?
— Ja, ég var ákaflega tilfinn-
inganæmur og kannski viðkvæm-
ur sem krakki og feikilega skap-
mikill. Þegar komið var í tónlist-
arskólann fannst mér námið í svo
föstum skorðum, að skynsamleg
umræða um það, sem til umfjöll-
unar var hverju sinni, væri nánast
útilokuð. Ég sætti mig ekki við að
læra eins og páfagaukur, taka öllu
sem gefnum hlut og var satt að
segja afskaplega vonsvikinn. En
upp úr þessu hellti ég mér af full-
um krafti í sjálfsnám og tónsmíð-
ar og lagði hart að mér. Jafnframt
var ég næstu tvö árin í Handíða-
og myndlistaskólanum og hafði
bæði gaman og gott af því. Þar
voru í senn gerðar strangar kröfur
til nemenda og þeim gefið mikið
frjálsræði, þeir voru að mestu
sjálfs síns herrar en var treyst
fyrir þeim verkefnum, sem vinna
átti. Þetta hafði jákvæð áhrif á
tónlistarlífinu
Margrét Heinreksdóttir
mig, en ég sá fljótlega að ég mundi
ekki leggja fyrir mig myndlist,
músíkin var mín leið.
Hljóðfæri mitt leiddi til þess að
ég þreifaði fyrir mér í poppmúsík
og djassi enda er það nánast eina
vestræna músíkin, þar sem það
hefur verið notað að ráði. Ég spil-
aði í hálft ár með popphljómsveit-
inni „Náttúru", en sá lítinn til-
gang í því eftir að hafa verið að
æfa mig á hljóðfæri frá barnæsku
að þeytast landshorna á milli til
að spila fyrir fólk, sem kærði sig
kollótt um hvað eða hvernig ég