Morgunblaðið - 16.12.1984, Blaðsíða 18

Morgunblaðið - 16.12.1984, Blaðsíða 18
18 C MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 16. DESEMBER 1984 Kristinn Snæland: Til marks um stærð Þúfnabanans má geta þes8 að hávaxinn maður getur staðið uppréttur inni í afturhjólinu. Þúfnabaninn á hólnum, afturhjólin í fullri breidd en framhjólin gátu verið ívið breiðari. Þúfnabaninn“ Saga dráttarvéla á íslandi hefst árið 1918 þegar Akurnesingamir Þórður Asmundsson, kaupmaður, og Bjarni Ólafsson, skipstjóri, keyptu dráttarvél af Stefáni B. Jónssyni, kaupmanni, í Reykjavík. Vél þessi var af gerðinni Avery, tveggja strokka flatur mótor, hún var notuð í þrjú ár en fór sfðan í brotajárn. Arið 1919 flytur Espholin Co. á Akureyri inn þrjár beltadráttar- vélar af gerðinni Cleveland. Þess- ar vélar voru fjögurra strokka og brenndu steinolíu. Tvær þeirra fóru til Vegagerðar ríkisins en ein var keypt til jarðvinnslu af bænd- um í Eyjafirði og er því fyrsta dráttarvélin sem íslenskir bændur fá til jarðabóta. Tveimur öðrum dráttarvélum er sagt frá í blöðum frá þessum tíma, aðra mun Vega- gerðin hafa fengið og var ætlunin að nota hana til þess að draga vagna við vegagerð, sú vél kom til landsins sumarið 1919 og reyndar væntanlega með sama skipi og Cleveland-vélarnar tvær sem Vegagerðin fékk. Sú, sem bænd- urnir keyptu, kom hins vegar ekki til landsins fyrr en í nóvember 1919. Næst fær Búnaðarfélagið Austin-traktor árið 1920 og var sá ætlaður til þess að draga sex flutningavagna á vegum. Páll Stefánsson, umboðsmaður Ford, flytur inn fyrstu Fordson-drátt- arvélina árið 1921 en þá vél gaf hann að Hvanneyri árið 1927 og var hún í notkun til 1945. Sú vél er enn til og varðveitt á Hvanneyri. Sú vél, sem einna merkilegust var meðal fyrstu dráttarvélanna, kom einnig til landsins árið 1921 og segir svo frá því í blaði: „Þúfna- baninn, hin mikla mótorvél Bún- aðarfélagsins, er nú komin hingað til landsins og er á hafnarbakkan- um. Vél þessi er áþekk stóreflis bifreið og dregur hún á eftir sér skurðjárn og króka sem tæta sundur allt sem fyrir verður. Ger- ir hún allt í senn, plægir og herfar jörðina, svo sá má í hana undir eins á eftir. Vænta menn þess að hér sé fengið verkfæri sem unnið geti fljótt og vel á íslensku þýfi.“ (Vísir 25. júlí 1921.) Tveimur dög- um síðar segir enn í Vísi. „Þúfna- baninn tekinn til starfa. Þúfurnar dauðadæmdar!... Eins og frá hef- ir verið skýrt í Vísi er vél þessi áþekk mjög stórri bifreið og stýrt á sama hátt. Hreyfist hún fyrir 70 hestafla mótorvél. Hún er á fjór- um hjólum og eru afturhjólin mun stærri en hin fremri og meiri að þvermáli en bifreiðarhjól. Þegar vélin er að vinna eru afarbreiðir stálskermar lagðir umhverfis hjólin, svo að þau sleppi ekki í og geti farið, svo að segja, yfir hvað sem fyrir er. Þessa skerma má taka af þegar vill og sýnist vélin þá ekki svipað því jafnferleg ... Vélin mun kosta um 60 þúsundir króna, en ekki verður að svo stöddu fullyrt, hve dýrt verður að vinna hverja dagsláttu, en hún mun geta farið yfir hér um bil 10 dagsláttur á dag, — herfað þær og Þó að vélin sé illa farin er enn hægt að gera hana upp. plægt í senn ... “ (Vísir 27. júlí 1921. ) Ári síðar segir svo í greininni „Þúfnabaninn. Eins árs iðja“. „Alt það graslendi sem Þúfnabaninn hefir tætt í sundur, hefir verið utan túns, óræktarmóar eða þurk- aðar mýrar og má fullyrða, að sáralítið hefði verið sléttað af þessum 405 dagsláttum á liðnu ári, ef þessa stórvirka verkfæris hefði ekki notið við.“ (Vísir 28. júlí 1922. ) Sigurður Sigurðsson, forseti Búnaðarfélagsins, sá um að út- vega Þúfnabanann hingað til lands og mun hann hafa verið keyptur hjá AB Hugo Hartig í Stokkhólmi en var reyndar þýskur af gerðinni LANZ. Þýskur maður, Georg Wacker, kom með vélinni og kenndi með- Sjötíu hestafla vélin er myndarleg og þrátt fyrir að vatnsdæluna og smávegis fleira vanti þá ætti að vera hægt að bjarga því og gera þessa merkilegu vél að fallegum sýn- ingargrip. ferð hennar. Árni G. Eylands var síðan með vélina, en annar Þúfna- bani var keyptur til Norðurlands og var Georg Wacker einnig feng- inn með henni norður. Svo virðist að ekki hafi verið fluttir til lands- ins nema fimm „Þúfnabanar" (LANZ) enda streymdu til lands- ins aðrar dráttarvélar léttari, lipr- ari og neyslugrennri, svo sem Fordson, McCormick og Internat- ional. Frá þessum fimm LANZ- vélum er sagt í Vísi. „Þúfnaban- arnjþ-. Sveinn Jónsson, sem stýrt hefir skurðgröfunni í Flóanum, hefir keypt einn Þúfnabanann, sem kom hingað í haust. Haraldur Guðmundsson á Háeyri og fleiri eru í félagi við hann um kaupin. Mun verða lagt af stað austur með hann í dag. — Félag á Akureyri keypti hina tvo þúfnabana, og ennfremur þann sem áður var þar nyrðra og verður unnið að jarða- bótum með þeim öllum þar nyrðra í sumar. Munu verða unnir 150 hektarar. — Gunnlaugur Gunn- laugsson hefir keypt gamla Þúfna- banann, sem Búnaðarfélagið átti og ætlar að slétta með honum hér í nágrenninu. Tók hann til starfa f Grafarholti í fyrradag." (Vísir 29. april 1928.) Hvað sem líður öðrum dráttar- vélum er ljóst að með Þúfnaban- anum hefjast undir stjórn Árna G. Eylands stórvirkar vélunnar jarðabætur á Islandi, þúfurnar voru dauðadæmdar, fyrstu skrefin voru stigin til þess blómlega land- búnaðar sem hvarvetna blasir við í dag. Það er svo sorgarsaga og sann- arlega ekki samtökum bænda til sóma að eini Þúfnabaninn sem vissa er um að til sé í landinu enn, stendur uppi á hól við bændaskól- ann á Hvanneyri og er smám sam- an að grotna þar niður. Þetta hirðuleysi um þessa merkilegu vél er þeim mun sorglegra að einmitt frá Hvanneyri streyma lærðir upprennandi bændur út um sveitir landsins. Þetta hirðuleysi er líka lítt skiljanlegt fyrir þá sök að t.d. þeg- ar höfundur þessa greinarkorns kom að Hvanneyri fyrir 32 árum þá sýndi skólasveinn mér Þúfna- banann og hafði mörg orð um að þetta væri merkileg vél. Enn stendur Þúfnabaninn á ná- kvæmlega sama stað. Nýr skóla- stjóri er að taka við störfum á Hvanneyri, um leið og honum er óskað velfarnað í nýju starfi bið ég hann að leggja sig fram um að bjarga Þúfnabananum frá endan- legri glötun. Eftir 100 ár yrði þá hugsanlega sagt á landbúnaðarsafninu: „Þetta er þúfnabaninn sem hann Sveinn Hallgrímsson bjargaði frá glöt- un.“ Kaupmannahöfn: 1. desember hátíðarhöld Jónshúsi, 6. desember. Fullveldisdagsins var minnst með hefðbundnum hætti af Félagi ís- lenskra námsmanna í Kaupmanna- höfn og SÍNE-deildinni hér. Föstu- daginn 30. nóv. dvöldu námsmenn í íslenska sendiráðinu við Dantes- plads og um kvöldið var dansleikur á Eyrarsundsgarðinum. Baráttu- fundur SÍNE var í Jónshúsi 1. des. og þar á eftir hátíðadagskrá FÍNK. Um 40 námsmenn dvöldu í sendiráðinu allan opnunartíma þess þann 30. nóv. og komu þeir þangað undir forystu starfshóps SÍNE í Kaupmannahöfn, en hann skipa þau Alfreð Tulinius, Berg- ljót Gunnlaugsdóttir, Jón Ingvar Valdimarsson, Kristján Ari Ara- son, Rósa Jónsdóttir og Gunnar Kristjánsson, sem er trúnaðar- maður SÍNE. Að sögn formanns FÍNK ,Jóns Helgasonar, voru við- tökurnar í sendiráðinu með mikl- um ágætum og gerði sendiherrann allt sem í hans valdi stóð til að fá svör við kröfum námsmanna, ekki aðeins sem fyrst, heldur skýr svör fyrir námsmenn. Kröfurnar, sem settar voru fram, voru þessar: a) Að fjárframlög til Lánasjóðs ísl. námsmanna verði aukin þann- ig, að fjárþörf sjóðsins verði full- nægt, b) að hlutfallstala reiknað- rar fjárþarfar verði tryggð 100% af framfærslukostnaði, c) að fyrsta árs nemum verði tryggð lausn til jafns á við aðra lánþega, d) skylduaðild að SlNE og bein innheimta félagsgjalda strax. Samkvæmt „opnu bréfi til ís- lensku ríkisstjórnarinnar" frá SÍNE-deildinni í Kaupmannahöfn, vísaði ráðherra alfarið til Alþingis um fjárveitingu, en kvaðst í krafti embættis síns berjast af öllum mætti fyrir tryggingu nægjanlegs fjármagns og taldi skynsamlegt að hækka lánshlutfallið í 100%. Svar ráðherrans við þriðju kröfunni var, að 1. árs nemar njóti sama réttar og verið hefur lögum sam- kvæmt, en því vísa námsmenn á bug í bréfi sínu. Varðandi þýðingu Samtaka ísl. námsmanna erlendis greinir mjög á um túlkun á félags- skyldu og réttindum. Formleg svör menntamálaráðuneytisins bárust í sendiráðið síðdegis þann 30. nóv. í framhaldi af aðgerðunum í sendiráðinu var haldinn baráttu- fundur SÍNE í Jónshúsi 1. des- ember. Kom þar fram öflug sam- staða meðal námsmanna og var samþykkt að skrifa ríkisstjórninni opið bréf um kröfur námsmanna og svör ráðuneytisins. Þá mót- mælti fundurinn harðlega þeirri ákvörðun menntamálaráðherra að afhema skylduaðild að SÍNE og fer fram á, að hún verði tekin upp aftur. Að loknum fundi SÍNE fór fram hátíðardagskrá FÍNK að við- stöddu miklu fjölmenni og tók stjórn félagsins upp þá nýbreytni að hafa barnagæslu á meðan dagskráin var og þótti það vel tak- ast. Formaður FINK, Jón Helga- son, setti samkomuna og kynnti atriðin. Fyrst spilaði og söng Böðvar Guðmundsson lög eftir sjálfan sig, þá lék íslenskt tríó: Sigríður H. Þorsteindóttir á fiðlu, Gunnar Gunnarsson á flautu og Haukur F. Hannesson á selló, Lundúnatríó nr. 1 eftir J. Haydn. Næst flutti sr. Ágúst Sigurðsson hátíðarávarp og rakti ýmsa þætti úr íslenskri stjórnmálasögu milli- stríðsáranna. Magnús Gezzon las smásögu og Gunnlaugur Sigurðs- son flutti atriði, sem hann nefndi Hvíta draugasögu með aðstoð gesta. Allir viðstaddir þágu veit- ingar í boði námsmannafélagsins og skemmtu sér hið besta þennan fullveldisdag. G.L. Ásg.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.