Morgunblaðið - 27.04.1985, Qupperneq 28

28
MORGUNBLAÐIÐ. LAOGARDAGUR 27. APRlL 1985
IAF ERLENDUM VETTVANGI
eftir JÓHÖNNU KRISTJÓNSDÓTTUR
Skilningsskortur á sögulegum
og tilfinningalegum þáttum Hel-
farar gæti orðið afdrifaríkur
Beggja vegna Atlantshafsins magnast enn deilur og umrædur vegna
heimsóknar Reagans Bandaríkjaforseta til Vestur-I'ýzkalands í næsta
mánuði, eða réttara sagt vegna þeirrar ákvörðunar að Keagan komi í
Bitburg-kirkjugarðinn þar sem eru grafir allmargra SS-foringja.
Mál þetta hefur valdið svo
miklu fjaðrafoki og hleypt
af stað svo mikilli tilfinninga-
öldu, að við borð liggur að ástæð-
an fyrir heimsókninni hafi
drukknað í þeim gauragangi.
Segja má að allt málið sé undar-
lega klaufalegt og megi rekja til
lélegs undirbúnings aðstoðar-
manna Reagans forseta. Þeir
hafa reynt að bera af sér sakir
og segja að það hafi verið snjór
yfir öllu þegar þeir komu í Bit-
burg-kirkjugarðinn fyrr í vetur,
er undirbúningur ferðarinnar
var hafinn. Þar af leiðandi hafi
farið framhjá þeim að þarna
væru grafir SS-foringja. Heldur
þykja þetta blóðlitlar afsakanir
eða útskýringar. Ronald Reagan
hefur svo sjálfur haldið mjög svo
kauðalega á málinu. Hann hefur
slegið úr og í og hefur ekki þótt
Reagan hlýðir angistarfuliur á Elie
Wiesel.
sannfærandi í málflutningi sín-
um; sú röksemd, að SS-foringj-
arnir hafi eins og aðrir sem féllu
í stríðinu verið fórnarlömb naz-
ismans og hér væri farið í sátta-
ferð, fékk ekki hljómgrunn.
Þegar greint var frá því að
forsetinn færi til Bitburg að
heiðra fallna hermenn þar, virð-
ist hvorki hann né aðstoðarmenn
hafa gert sér grein fyrir hvaða
afleiðingar þetta myndi hafa.
Háværar gagnrýnisraddir voru
uppi og Reagan bætti í skynd-
ingu inn á ferðaáætlunina heim-
sókn til Bergen-Belsen-útrým-
ingarbúðanna. Áður hafði hann
strikað út af áætluninni uppá-
stungu um að koma til Dachau
og þegar allt fór síðan í háaloft
út af Bitburg-heimsókninni,
sagðist forsetinn hafa haldið að
tillagan um að fara til Dachau
hefði verið á vegum einkaaðila
en ekki stjórnarinnar í Bonn og
þar af leiðandi hefði hann ekki
sinnt því.
Það varð svo enn Reagan til
Frá Bergen-Belsen.
Elie Wiesel
álitshnekkis að um tíma var sem
hann hefði afráðið að sleppa
hinni margumræddu kirkju-
garðsheimsókn. En Helmut Kohl
kanzlari hafði þá beint síma-
samband við Reagan þar sem
kanzlarinn lagði kapp á að telja
Reagan hughvarf og reyndist
það raunar ekki örðugt.
Gyðingar í Bandaríkjunum
hafa beitt miklum þrýstingi til
þess að fá Reagan til að hætta
við heimsóknina. Um þær mund-
ir sem málið var að komast í
brennidepil, fór fram sérstök at-
höfn í Hvíta húsinu, þar sem
Elie Wiesel, virtur og mikilsmet-
inn bandarískur gyðingur, var
heiðraður fyrir tápmikla baráttu
í þágu gyðinga. Wiesel var á sín-
um tíma í útrýmingarbúðum
nazista en slapp lifandi. Hann
notfærði sér að sjálfsöðgu það
tækifæri sem honum gafst og
hélt ræðu yfir Reagan, áhrifa-
mikla og málefnalega, þar sem
hann lýsti því sem gerðist í búð-
unum. Hann sagðist einnig leyfa
sér að hvetja Reagan til að finna
aðra leið til þess að votta Þjóð-
verjum skilning á þjáningum
þeirra í styrjöldinni. „Sá staður
er ekki í Bitburg, herra forseti,"
sagði Wiesel. „Yðar staður er hjá
fórnarlömbum SS-sveitanna.“
Þeir sem voru viðstaddir þessa
athöfn segja, að engum geti
blandazt hugur um, að Reagan
hafi þótt afar óþægilegt að hlýða
á mál Wiesels. Reagan getur
heldur ekki látið gagnrýni
bandarískra gyðinga eins og
vind um eyru þjóta og forsetinn
gerir sér ugglaust grein fyrir
því. Á hinn bóginn er ógerningur
að sjá hvernig forsetinn getur
bjargað sér út úr þessari fárán-
legu stöðu, sem hann er kominn
í. Stjórnmálaskýrendur í Banda-
ríkjunum segja, að þetta séu al-
varlegustu pólitísku afglöp sem
Reagan hafi orðið á á forseta-
ferli sinum. Þeir benda á, að for-
setinn þurfi á öllu sínu að halda
þegar hann fer í Þýzkalands-
heimsóknina og efamál hvort
það dugi. Hvert orð og hver at-
höfn Reagans þar verða skoðuð
og skilgreind á annan hátt en
nokkrar aðrar gerðir hans frá
því hann varð forseti.
Eftir fréttum að dæma eru
það ekki einvörðungu gyðingar,
sem gagnrýna forsetann. í gær,
föstudag, samþykkti rösklega
helmingur bandarískra þing-
manna fulltrúadeildarinnar
áskorun til Reagans og Kohls
um að hætt yrði við Bitburg-
heimsóknina.
f Þýzkalandi eru einnig skipt-
ar skoðanir á gildi heimsóknar-
innar til Bitburg og margir hafa
orðið til aö tjá þá skoðun sína að
koma Reagans geti ekki úr því
sem komið er þjónað þeim til-
gangi að verða til að sýna hina
endanlegu sáttfýsi.
Með það í huga, að Reagan
hefur nýlega orðið fyrir mótbyr
vegna Nicaragua og skýrt hefur
verið frá í fréttum, er augljóst
að hann á undir högg að sækja,
kannski í fyrsta sinn síðan hann
varð forseti.
Og margir hafa orðið til að
brjóta heilann um, hvernig gat á
því staðið að slík skyssa var
gerð. Það er sjálfsagt ekkert ein-
hlítt svar við því. Vegna þess að
á Vesturlöndum eru deildar
meiningar um hversu miklu máli
það skipti að halda Helförinni
vakandi í hugum fólks. Þjóðverj-
ar vilja gleyma því. Þeir sem
sættu ofsóknum og upplifðu Hel-
förina vilja flest á sig leggja til
aö halda minningunni vakandi,
óbornum kynslóðum til varnaðar
og lærdóms. Og hvað sem orðum
líður hafa gyðingar ekki fyrir-
gefið. Kannski er það heldur
ekki í mannlegu valdi að fyrir-
gefa Helförina. Skilningsskortur
Ronalds Reagan á sögulegum og
tilfinningalegum hliðum hennar
er vissulega ekki einsdæmi. En
því óheppilegra vegna þess að
hann er forseti Bandaríkjanna.
(Heimildir: Newsweek, Time, AP.)
New York Times:
„Hrafninn“
fær lofsam-
lega dóma
í BLAÐINU „The New York
Times“ sl. fimmtudag, 25. aprfl,
skrifar Janet Maslin gagnrýni
um kvikmyndina „Þegar hrafn-
inn flýgur“, sem nú er verið að
sýna í New York. Fer hún mjög
lofsamlegum orðum um mynd-
ina og höfund hennar, sem hún
segir, að standi í þakkarskuld
við þá Sergio Leone og Shake-
speare, Sam Peckinpah og Ak-
ira Kurosawa.
Maslin segir, að Hrafn
Gunnlaugsson sé góður sögu-
maður, sem gefi myndinni
hægan og angurværan blæ en
mikinn og vaxandi þunga.
Segir hún að myndin sé mjög
vel tekin auk þess sem stór-
skorin náttúra eldfjallaeyj-
unnar íslands geri sitt til að
auka áhrifin.
Maslin rekur nokkuð gang
sögunnar og myndarinnar og
fjallar að lokum um frammi-
stöðu leikaranna, sem hún
gefur góða einkunn. Mest
þykir henni þó koma til and-
litanna sjálfra, ráðleysislegr-
ar ásjónu Eiríks (Flosa
Ólafssonar), slægðarinnar,
sem skíni út úr Þór (Helga
Skúlasyni) og sviphörku
Gests (Jakobs Þ. Einarsson-
ar), sem með sitt rauða hár sé
sannkallaður kelti.
Film: ‘Raven’
From Iceland
By JANET MASLIN
THE dark, craggy beaches of
Iceland are the setting for
“When the Raven Flies," a
lOth-century saga that owes
equal debts to Sergio Leone and
Shakespeare. It is from Mr. Leone,
not to mention Sam Peckinpah and
Akjra Kurosawa, that the Irelai. .iC
wrriter-director Hrafn Gunnl .ngsson
géts his strong, silent hero and much
of this tough guy’s modus operandi.
Gest (Jacob Thor Einarsson) is a
young Irishman who 20 years earlier
stood by helplessly as Vikings mur-
dered his parents and kidnapped his
sister. The film, which begins with a
brief depiction of these events in Ire-
land, charts Gest’s revenge.
“When the Raven Flies," which
opens today at the Film Forum I, is
more than just a curiosity (though it
certainly is that, since Icelandic films
are so rare here). Mr. Gunnlaugsson
is a skillful storyteller, and he gives
the film a slow, brooding style and an
irreversible momentum.
Once Gest arrives in Iceland, hid-
ing among Vikings who are them-
selves exiled from Norway, the film
prpceeds inexorably toward a violent
cohfrontation. Gest is able to breed
suspicion between Thor (Helgi Skula-
son) and Erik (Flosi Olafsson), two
warriors who are blood brothers and
who both participated irt the murder
of his parents. To add to the story’s
potential for tragedy, ironic coinci-
dence and intemecine warfare,
Gést’s sister reappears, as Thor’s
mistress and the mother of his child.
"When the Raven Flies’’ has a
starkly handsome visual style,
greatly enhanced by the bleak beauty
of the volcanic landscape. Its action
seiquences revolve around Gest’s
method of vanquishing enemies by
throwing dagger after tiny dagger,
weapons that often seem to material-
ize from nowhere, as does he. Gory as
the film is, Mr. Gunnlaugsson imbues
it with a slow, determinéd grace. The
performers, who have neither the
need nor the occasion for much dia-
logue, have unforgettable faces: the
round, pitiable Erik, the hauntingly
vulpine Thor, and the remorseless
Gest, whose blue eyes and red hair
mark him unmistakably as a Celtic
stranger.
Afganistan:
Ný atlaga gegn
frelsissveitum
Islamabad, 26. aprfl. AP.
Löggjafarsamkunda Afganistan
samþykkti í gær áætlun, sem hefur
það að markmiði að sverfa að frels-
issveitunum, m.a. með því að loka
landamærunum við íran og Pakist-
an. f samþykkt þingsins segir að
Sovétmenn séu reiðubúnir að veita
Veður
víða um heim
Lægit Hœst
Akureyri +2 úrkoma
Amsterdam 0 5 heiðskírt
Aþena 12 25 skýjaö
Barcelona vantar
Beiiín 0 6 skýjaö
Brusael 0 10 heiöskírt
Chicago 5 22 rigning
Dublín 4 12 heiöskírt
Feneyjar 9 rígning
Frankfurt 1 11 skýjaö
Genf 1 15 heiöskirt
Helsinki -3 2 skýjað
Hong Kong 22 27 rígning
Jerúsalem 8 18 akýjað
Kaupm.höfn +1 5 snjók.
Las Palmas 19 skýjaó
Lissabon 9 18 heióskirt
London 2 11 heióskirt
Los Angeles 20 28 heiðskirt
Luxemborg 4 skýjað
Malaga vantar
Mallorca vantar
Miami 24 26 skýjaó
Montreal 8 14 skýjaó
Moskva 10 20 rigning
New York 10 16 heiðskírt
Osló +3 6 skýjaö
Paris 2 15 skýjaó
Peking 8 21 heióskirt
Reykjavík 4 hálfsk.
Rio de Janeiro 16 29 skýjaó
Rómaborg 8 19 skýjaó
Slokkhólmur -r2 5 heiöskírt
Sydney 14 21 rigning
Tókýó 13 23 skýjað
Vínarborg 3 15 skýjaö
bórshöfn 2 hélfsk.
alla þá aðstoð, sem nauðsynleg sé í
þessu skyni.
Samþykkti samkundan að lagt
skyldi til harðrar vopnaðrar at-
lögu gegn frelsissveitunum, sam-
kvæmt fréttum í útvarpinu í Kab-
úl, sem heyrðust í Pakistan.
Ákveðið var að loka þannig
landamærunum, að frelsissveit-
irnar gætu ekki athafnað sig
handan þeirra, eins og stjórnin í
Kabúl ætlar.
Jafnframt hvatti samkundan
frelsissveitarmenn til uppgjafar
með loforðum um sakaruppgjöf.
Reynt er að táldraga viðkomandi
með loforðum um verðlaun fyrir
uppgjöf, svo sem íbúð, landskika,
vinnu eða peningum.
Vestrænir sérfræðingar, sem
fróðir eru um afgönsk málefni,
áætla að mikill sovézkur liðsauki
sé á leiðinni til Afganistan og að í
uppsiglingu sé umfangsmikil sókn
gegn frelsissveitunum.
Átök í Nígeríu:
Óttast um líf
hundraða manna
London, 26. aprfl. AP.
ÓTTACT er að hundruð Nígeríum-
anna liggi í valnum eftir skotbard-
aga lögreglu og útlægs flokks mú-
hameðstrúarmanna í borginni
Gombe í austurhluta Nígeríu.
Hersveitir voru sendar til
Gombe þegar út spurðist að slegið
hefði í bnrýnu milli lögreglu og
múhameðstrúarmanna þegar
reynt var að handtaka Yusufu
Adamu, leiðtoga Maitatsine-
trúflokksins.
Að sögn hálfopinberrar frétta-
stofu Nígeríu liggja engar tölur
um mannfall fyrir, en óttast væri
að hundruð óbreyttra borgara,
lögreglumanna og múhameðstrú-
armanna lægju í valnum.