Morgunblaðið - 14.11.1986, Blaðsíða 40

40
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 14. NÓVEMBER 1986
„Smjörfjöllum sökkt í sjó,
kornhaugar brenndir á báli“
eftir Árelíus Níelsson
VIÐ GLUGGANN
Þessi fyrirsögn er úr frétta-
grein á þessu hausti. En getur
slík yfirlýsing verið annað en fjar-
stæða eða fuliyrðing um hræðileg-
an glæp í veröld, þar sem milljónir
manna beijast við örbirgð og alls-
leysi og deyja úr hungri á hveiju
ári — eða mætti ef til vill sanna
að svo væri daglega?
Einu sinni var í fjarlægu landi
fyrir þúsundum ára vitur ungur
maður, sem veitti þau ráð, sem
farið var eftir til mikillar blessun-
ar. Þau ráð voru, að geymdar
skyldu birgðir hinna góðu ára til
hinna verri — hallærisáranna svo-
nefndu.
Nú þykir slíkt ekki takandi í
mál og sjálfsagt erfitt og dýrt til
eftirbreytni. Ekki er langt síðan,
þótt ótrúlegt megi nú virðast, að
á okkar landi bjó sveltandi fólk,
og hungur var talið sjálfsagt böl
hverrar aldar um lengri eða
skemmri tímabil. Og vel mega
þeir muna, sem nú eru innan við
áttrætt, hvað þá eldri, að fátt var
talið ljótari löstur en að kasta
mat. Allt matarkjms, bæði til sjáv-
ar og lands, skyldi hirt og búið
til geymslu á hinn bezta hátt, og
voru þó tæki og aðferðir til slíks
vægast sagt á frumstigi miðað
við allt, sem hátækniþjóðir hafa
nú í höndum. En þá var einnig
annar háttur á hafður, sem að
vissu leyti sýndi og sannaði göfgi
og höfðingslund þessarar fá-
mennu, fræknu þjóðar. Þar birtist
dyggð gestrisninnar í fyrsta sæti
og þar næst gjafmildi og fórnar-
lund.
Þá var líkt og margt gæti gerzt
svo fáir veittu athygli og flestir
töldu sjálfsagt, sem nú er gleymt
og vart kæmi í huga nokkurs í
öllu amstri daganna til þess að
efla allsnægtir.
Minningar frá bemskudögum
svífa fyrir sjónum hugans úr
minni sveit, sem nú er öll í eyði.
En sú ógæfa virðist flestum sveit-
um íslands ætluð nú, líkt og
ósjálfrátt.
Næsti bær við hreppstjórasetr-
ið, þar sem ég ólst upp ásamt
fleiri fósturbömum, sem þá vom
nefnd tökuböm, var heimili svo-
kallað húsfólks, en það var fólk,
sem átti ráð á húsnæði, þótt lé-
legt væri sem lágur torfkofi, en
ekki rétt til lands né landgæða. í
þessum moldarbæ áttu heima um
árabil, jafnvel áratugi 5—6
manns: Gömul hjón, sem töldust
húsráðendur ásamt dóttur sinni
og systur húsfreyju, ásamt tveim
fósturdætmm, sem vom dóttur-
böm gömlu hjónanna. Húsfreyja
og systir hennar vom aldnar kon-
ur, og síðast veikar og deyjandi,
sennilega krabbamein. Dóttirin
annaðist þær svo sem auðið var.
En húsbóndinn atvinnulaus utan
þess að ferðast víða og safna vist-
um, meðal annars utanúr „Eyj-
um“ og norðan frá ísafjarðar-
djúpi. Hann greiddi þær litlu öðm
en þökkum og fyrirbænum og bar
mestallt, sem gefið var á bakinu
heim. Samt átti hann hryssu, sem
varð honum stundum til hjálpar.
Bústofn var enginn, hvorki kýr
né kindur, en aðeins 8—10 geitur,
sem veittu samt mjólk að sumrinu
og eitthvert sýmsull til geymslu
í köggum undir moldarvegg við
marrandi stigagarma upp í bað-
stofuna. Þar svaf ijölskyldan. Allt
þetta hljómar sem ein fjarstæðan
annarri meiri. Aldrei heyrðist þess
getið, að fólkið „á selinu" fengi
styrk eða stuðning frá sveit eða
samfélagi.
Hvar gat gmnnur þess falizt,
að þama var hægt að dvelja án
hungurdauða? Þess skal getið
hér, að heimafólkið og húsfreyjur
„á bænum" sendu mjólk þangað
flesta daga í fæm veðri. Mitt
fyrsta starf að heiman var að
færa þangað flöskur bomar í
sokkbol á baki. En einkum haust
og vor, en þó miklu oftar, var
borið í „posa“, sem kallað var.
Þar leyndust sláturbitar, kjötúr-
gangur svokallaður og fleira
matarkyns. Aldrei var þetta talið
nema sjálfsagt. Aldrei á það
minnzt, né það öryggi, sem það
veitti. Engum að þakka, nema
forsjóninni sjálfri. Þegar litið er
til baka telst þetta aðeins sjálf-
sagður þáttur íslenzkrar menn-
ingar í auðmýkt og lítillæti, sem
engar bækur vom til frásagnar
um, engir reikningar settir á blað.
En sannarlega var þetta helgasti
auður guðsríkisins, sem íslenzkar
húsfreyjur áttu sífellt á hæ§tu
vöxtum í sínum eigin barmi. Veitt-
ur af örlátri hönd, þreyttri af
erfiði dagsins, ofar öllum kröfum.
Nú veit ég, að lesandinn, sem
ef til vili nennir að eyða dýr-
mætri stund til að líta á þetta
þvaður hugsar: Hvað á þetta mgl
skylt við „smjörfjöll og kom-
hauga" nútímans og vesalingana
í hungurlöndum heimsins?
Sjálfsagt að gefa örstutta skýr-
ingu, sem þó gæti orðið sígilt svar
um það, hvað auðþjóðir heims
með ofgnægtir sínar annars vegar
og örbirgðar-þjóðir þriðja heims-
ins em algjörar hliðstæður þessa
fyrrverandi hungurlands, íslands.
Nú er því aðalatriðið, að auðlönd-
in með smjörfjöll sín finni rétt tök
tækni og forsjár og læri að senda
birgðir sinar á hagkvæman hátt
til réttra þiggjenda eins og gjört
var á hreppstjórasetrinu í eyði-
sveit æsku minnar.
Og þá finn ég stolt mitt í því
að vera litli strákurinn með mjólk-
urflöskur í sokkbol eða slátur-
keppi og hrognkelsi í „posa“ sem
sendiboða hinna ríku og göfugu,
sem ekki létu sér detta í hug að
henda afgangi gnægta sinna í sjó-
inn heldur senda þessar leifar til
þeirra sem ekkert höfðu, og ger-
ast um leið guðsböm á vegum
hins góða.
Ég veit þetta er svo einfalt á
vegum guðsríkis, sem gerir hið
smáa stórt og hið stóra smátt
með sígildum máttarverkum rétt-
Iætis, friðar og fagnaðar.
Ekki þyrfti margar klukku-
stundir þar sem slíkt vald guðsrík-
is á jörðu fengi völd á vegum
Gorbachevs og Reagans til þess
að sannfæra alla heimsbyggðina
um áhrif þessarar aðferðar, með
allsnægtir á vegum hins allslausa,
úr eyðisveit á Islandi, landi frels-
is, friðar og mannréttinda.
Heyrið því, herrar mínir í vestri
og austri, þið miklu valdamenn;
leigið ykkur strax skip og flugvél-
ar til að flytja farminn undir
eftirliti réttlátra á réttan stað.
Sé erfitt með flutningsgjöld, þá
afneitið aðeins geimfeijum og
vetnissprengjum. Slíkur kostnað-
ur er hið dýrasta og dýrslegasta
sem í gulli er greitt nú á tímum.
Og um leið og þeim vopnum fækk-
ar hverfa allar orsakir styijalda:
Óttinn, hefndimar, hatrið,
grimmdin og heimskan smátt
og smátt, ef til vill fyrr en nokk-
um varir. En sendingin með
smjöri og brauði handa hungruð-
um heimi, ættu snertingu, elsku
og kraft fómarlundar t'l að skapa
mannkyni jarðar gæfu og gleði
um aldir. Og auk þess athafnir
og bræðralag í stað atvinnuleysis
og tortryggni.
Sjálfsagt segja margir: „Þetta
er nú meiri skýjaglópurinn. A
þetta að heita prestur?"
Það get ég nú varla sagt. Hann
hefur að minnsta kosti náð þeim
aldri í samfélagi íslenzka þjóð-
skipulagsins í dag, að réttindi til
ræðuhalda og starfa eru mjög
takmörkuð.
Hann vildi þá gjaman spyija
íslenzku þjóðina:
Er ekki eitthvað að gleymast
og týnast úr gullsjóðum hjartn-
anna, þegar allsnægtir verða að
skorti, sem leggur byggðir okkar
undurfagra föðurlands í auðn áð-
ur en varir?
Gætum við kannski eitthvað
sent af smjöri og „fjallalömbum"
sem heilagar fómir á altari fram-
tíðar á vegum Meistarans mikla
frá Nazaret?
Athugið málið i anda ráðher-
rans vitra, sem flutti sína frábæru
ræðu á allsheijarþingi Sameinuðu
þjóðanna núna 22. sept. Guði sé
lof, við eigum enn vitra og góða
forystumenn. Ef þeir fá að njóta
sín verða hvorki „smjörfjöll" né
„komhaugar" kaffærðir í af-
gmnni heimsku og grimmdar.
\
NATO-styrkjum úthlutað
Menntamálaráðuneytið hefur
úthlutað styrkjum af fé því sem
kom í hlut Islendinga til ráðstöf-
unar til vísindastyrkja á vegum
Atlantshafsbandalagsins á árinu
1986.
Umsækjendur eru 17 og hlutu 8
þeirra styrki sem hér segir, sam-
ítvæmt fréttatilkynningu mennta-
málaráðuneytisins.
1. Anna Soffía Hauksdóttir,
M.Sc., 160.000,- kr., til fram-
haldsnáms í rafmagnsverkfræði
við Ohio State University í
Bandaríkjunum.
Stofnfundur Fé-
lags áhugafólks
um verkalýðs-
sögu í kvöld
STOFNFUNDUR Félags áhuga-
fólks um verkalýðssögu verður
haldinn í fundarsal starfsmanna-
félagsins Sóknar, Skipholti 50a,
Reykjavík, í kvöld kl. 20.30, en
undanfarnar vikur hefur hópur
fólks unnið að undirbúningi að
stofnun félagsins.
Með verkalýðssögu er ekki ein-
ungis átt við sögu íslenskrar og
erlendrar verkalýðshreyfingar,
heldur verður saga verkalýðsstétt-
arinnar, daglegt líf og starf,
menning og listir, á verkeftiaskrá
fplagsins, segir í frétt frá undirbún-
ingsnefnd. Félaginu er ætlað að
stuðla eftir mætti að rannsóknum,
veita náms- og áhugafólki aðstoð,
beita sér fyrir varðveislu þess sem
hefur sögulega þýðingu. Það á að
vera starfsemi Sögusafns verkalýs-
hreyfingarinnar til styrktar, segir
ennfremur í fréttatilkynningunni.
2. Bjarki Jóhannesson, skipulags-
fræðingur,. 160.000.- kr., til
framhaldsnáms í skipulagsfræð-
um við Oxford Polytechnic í
Bretlandi.
3. Friðfinnur Skaftason, B.S.,
110.000,- kr., til framhaldsnáms
í kerfis- og stýritækni við
Tækniháskólann í Linköping í
Svíþjóð.
4. Guðmundur Jón Elíasson,
læknir, 75.000.- kr. ferðastyrk
til framhaldsnáms í ísótópa-
lækningum við Karolinska
Institutet í Stokkholmi.
5. Halldóra Hreggviðsdóttir,
Vísnavinir 10 ára:
Marie Bergman
og Lasse Englund
halda tónleika
SÆNSKA vísna- og rokksöng-
konan Marie Bergman heldur
tónleika í Félagsstofnun stúd-
enta ásamt eiginmanni sínum,
gítarleikaranum Lasse Englund,
á morgun, laugardag. Tónleik-
arnir hefjast kl. 16.00.
Þau hjón eru hingað komin á
vegum Vísnavina, sem eru 10 ára
um þessar mundir. Tónleikamir eru
því hápunktur afmælisins. Marie
flytur að mestu frumsamið efni.
Hún hefur á undanfömum ámm
komið fram með hljómsveit sinni
„Magic body band“, en hljómsveitin
hefur nú hætt starfsemi sinni. Marie
hefur gefíð út sjö breiðskífur og
maður hennar, Lasse Englund, hef-
ur sent frá sér Ijórar.
B.S., 160.000.- kr., til fram-
haldsnáms í jarðefnafræði við
Stanford-háskóla í Bandaríkjun-
um.
6. Jens Kjartansson, læknir,
180.000.- kr., til framhaldsnáms
í lýtalækningum í Stokkhólmi.
7. Lars Hansen, dýraiæknir,
110.000,- kr., til framhaldsnáms
í fisksjúkdómafræði við Univers-
ity of Stirling í Skotlandi.
8. Stefán Guðlaugsson, B.S.,
110.000.- kr., til framhaldsnáms
í byggingarverkfræði við Uni-
versity of Michigan, Ann Arbor,
í Bandaríkjunum.
Marie Bergman og Lasse Eng-
lund
Jóhanna Bogadóttir
sýnir í Norræna húsinu
JÓHANNA Bogadóttir opnar
sýningu á málverkum og teikn-
ingum í sýningarsölum Norræna
hússins á morgun, laugardag, kl.
14.00.
Sýningin stendur til 30. nóv-
ember og verður opin daglega
frá ld. 14.00-22.00.
Myndimar eru unnar á sl. tveim
árum. Þetta er sjöunda einkasýning
Jóhönnu í Reykjavík, einnig hefur
hún sýnt á ýmsum stöðum úti á
landi og víða erlendis; síðast nú í
vor í Stokkhólmi. Jóhanna hefur
jafnframt tekið þátt í mörgum sam-
sýningum. Þar á meðal alþjóðlegum
grafíksýningum hér heima og er-
lendis. Myndir eftir hana eru í eigu
ýmissa listasafna. T.d. Atheneum í
Helsinki og Museum of Modem Art
í New York.
Mímir 40 ára:
Fyrirlestur um íslenskar fornbókmenntir
f TILEFNI af 40 ára afmæli
Mímis, félags stúdenta í islensk-
um fræðum, gengst félagið fyrir
fyrirlestraröð.
Nú þegar hafa tveir fyrirlestrar
verið haldnir. Á morgun, laugardag,
mun Gísli Sigurðsson flytja fyrir-
lestur sem nefnist: „Gelísk áhrif á
íslenska sagnahefð til foma". í fyr-
irlestri sínum fjallar Gísli Sigurðs-
son um þær kenningar ýmissa
fræðimanna um að írsk sagnahefð
hafi átt þátt í að móta íslenskar
fombókmenntir. Fyrirlesturinn
verður í Odda, stofu 101, og hefst
hann kl. 14.00.