Morgunblaðið - 06.12.1986, Blaðsíða 65

65
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 6. DESEMBER 1986
ing í atvinnulífinu, minni framleiðslu-
aukning og aukið atvinnuleysi.
Belgísk stjómvöld sneru við blað-
inu á árinu 1982. Þá var gripið til
sérstakra aðgerða til að laða fram
framtaksfé til atvinnureksturs til að
auka eigið fé fyrirtækja og lækka
lánsfjárhlutfall þeirra og létta vaxta-
byrði. Sú lagasetning sem fól í sér
umræddar ráðstafanir var í tvennu
lagi og var kennd við höfundana þá
de Clerck og Cooreman. Síðari hlut-
anum, sem kenndur er við Coreman,
var ætlað að beina nýju fjármagni
til belgískra fyrirtækja og í þeim
fólst heimild til verulegs skattfrá-
dráttar vegna útgáfu nýrra hluta-
bréfa á árunum 1982 og 1983 ef
ákveðnum skilyrðum um ráðstöfun
flárins yrði fullnægt. Meðal þessara
skilyrða voru raunar endurgreiðslur
erlendra lána og endurfjármögnun
fyrirtækjanna með framtaksfé.
Þótt Belgar séu eina þjóðin sem
mér er kunnugt um að gripið hafa
til skattalegra aðgerða gagngert til
að beijast gegn erlendu lánsfé í at-
vinnulífinu hafa Frakkar ekki síður
sýnt mikla hugkvæmni við að laða
fram framtaksfé til atvinnureksturs
í stað lánsfjár en erlendar skuldir
Frakka voru um skeið orðnar afar
háar í samanburði við önnur stór
iðnríki. Atvinnulíf Frakka hafði um
langan aldur verið rekið á lánum í
stað þess að afla framtaksfjár og er
samdráttur varð á innlendum lána-
markaði tók hlutfall erlendra skulda
að hækka hratt. Breski hagfræðipró-
fessorinn og Nóbelsverðlaunahafinn
John Hicks hefur nefnt slíkt hag-
kerfí „the overdraft economy" eða
yfirdráttarþjóðarbúið. A árunum
1976 til 1980 boðuðu Raymond
Barre, sem þá var forsætisráðherra
Frakka, og Monory, flármálaráð-
herra, algera stefnubreytingu á sviði
fjármögnunar fyrirtækja og tekið var
að beita skatticerfinu markvisst til
að lækka lánsíjárhlutfall fyrirtækja
en að aðgerðum þeirra eru vafalaust
Monory-lögin frönsku frá 1978
þekktust. Mitterrand-stjómin, sem
kom til valda á árinu 1983, hélt stefn-
unni á þessu sviði óbreyttri og á
árinu 1983 var sett merk löggjöf um
ijármál í Frakklandi sem kennd hef-
ur verið við Jacques Delor. Markmið
Monorylaganna og Delorslaganna
var að beita skattkerfínu gagngert
til að reka burt óeðlilegt lánsfé í
frönskum fyrirtækjum, ef svo mætti
að orði komast, og vekja með spar-
endum ábyrgðarkennd gagnvart
fjarþörf atvinnulífsins og laða þannig
fram nýtt áhættufé í stað erlends
lánsfjár.
III. Erlend fjárfesting
og’ gjaldeyrismálin
Mér hefur til þessa orðið tíðrætt
um erlend lán í atvinnurekstri og
áhrif lakrar eiginfjárstöðu og hás
lánsfjárhlutfalls á hagnað, fram-
leiðniaukningu, og getu fyrirtækj-
anna til að greiða góðan arð og
eðlilegan skatt til sameiginlegra
sjóða. Islenska gjaldeyrislöggjöfin
hefur að sínu leyti stuðlað að því að
meginhluti þess erlenda fjár sem nú
er fyrir hendi í íslenskum fyrirtækj-
um og stofnunum, alls 42% af
heildarskuldbindingum innlenda
lánakerfísins, er á formi erlends láns-
fjár og aðeins með hreinum undan-
tekningum á formi áhættuijár eða
framtaksfjár. Viðhorf íslendinga
gagnvart erlendri fjárfestingu, þ.e.
fjárfestingu erlendra fyrirtækja eða
einstaklinga í íslensku atvinnulífi,
hefur ekki markast af víðsýni eða
skynsemi til þessa. íslensk löggjöf
um fjárfestingu erlendra aðila er æði
sundurleit og þótt þar finnist víða
opnar heimildir er ljóst að gjaldeyris-
löggjöfín kemur algerlega í veg fyrir
eðlileg fjármagnsviðskipti við útlönd.
Erlendir fjármagnseigendur geta
ekki treyst því að geta flutt út tekjur
sínar af þátttöku í rekstri íslenskra
fyrirtækja út úr landinu aftur og
íslendingum er algerlega óheimilt að
veija spamaði sínum til fjárfestingar
í erlendum verðbréfum þótt mönnum
sé að öðru leyti fijálst að ráðstafa
fé sínu til kaupa á vöru eða þjónustu
í útlöndum án teljandi takmarkana.
Að þessu leyti höfiim við dregist aft-
ur úr öðrum þjóðum og að minnsta
kosti tapað dýrmætum tíma en um
leið hefur orðið að veðsetja tekjumar
af íslenskum atvinnurekstri langt
fram í framtíðina vegna erlendra
skulda.
Langflest ef ekki öll nágrannaríki
okkar hafa nú tekið stór skref til að
afnema höft í gjaldeyris- og fjár-
magnsviðskiptum. Stærstu iðnríkin
hafa að langmestu leyti tekið upp
alveg fijáls gjaldeyrisviðskipti og
fjármagnsviðskipti að miklu leyti.
Þau ríki sem enn hafa reynt að halda
í höft og takmarkanir í gjaldeyrisvið-
skiptum hafa í tímans rás komist að
raun um að þau þjóna upphaflegum
tilgangi sínum sífellt verr og verr.
Sú vernd sem gjaldeyrishöftum var
upphaflega ætlað að veita hefur snú-
ist upp í að verða atvinnulífinu fjötur
um fót vegna þess að samkeppnis-
fyrirtækin í nágrannalöndunum búa
við allt aðrar og rýmri aðstæður. Þau
geta flutt á milli landa tækni og þjón-
ustu, upplýsingar og aðföng,
mannafla og þekkingu og fjármagn,
og þau geta aflað sér framtaksfjár
eða lánsfjár þar sem það er ódýrast
á hveijum tíma. Annaðhvort af
ásettu ráði eða af illri nauðsyn hafa
því flest ríki orðið að sjá á eftir
nokkrum hluta af efnahagslegu sjálf-
ræði sínu vegna þess að fólk og
fyrirtæki geta nú flutt ijármuni milli
landa í stórum stíl og með leiftur-
hraða. Fijálsir fjármagnsflutningar
og ftjáls gjaldeyrisviðskipti hafa í
reynd orðið til þess að stjómvöld í
hinum ýmsu ríkjum hafa orðið að
samhæfa stefnuna í gjaldeyris- og
peningamálum og vinna saman að
sameiginlegum markmiðum í efna-
hagsmálum. Það er ekki lengur á
valdi einstakra þjóða, jafnvel ekki
stórveldanna, að fylgja annarri
stefnu í ríkisijármálum eða peninga-
málum, eða vaxta- og gjaldeyrismál-
um heldur en gert er í viðskiptalönd-
unum. Upplýsingatækni og fjarskipti
í gegnum gervihnetti hafa nú orðið
til þess að fjármagnsmarkaður iðn-
ríkjanna er að renna saman í eina
heild þar sem viðskiptin halda áfram
allan sólarhringinn. Allir hafa jafnan
aðgang að sömu upplýsingum á sama
tíma og í gegnum fjarskiptanetin og
geta nú alþjóðleg fyrirtæki í reynd
haft opið allan sólarhringinn með því
að færa viðskiptin til úr einu tíma-
belti til annars, þ.e. frá Tókýó og
Austurlöndum íjær til London og frá
London til New York og síðan aftur
frá New York til Tókýó. Nokkrir
íslenskir bankar geta nú fylgst með
fjármagnsviðskiptum í umheiminum
á tölvuskjá í gegnum fjarskiptanet
en geta enn sem komið er ekki orðið
þátttakendur í þessum viðskiptum.
Hvaða áhrif getur þessi þróun
haft á hag smáríkis með aðeins 245
þúsund íbúa? Breytingamar í heims-
viðskiptunum hafa vissulega verið
geysiörar á síðustu árum og ósjálfráð
viðbrögð okkar hafa verið að tregð-
ast við; fylgjast ef til vill með úr
fjarska en taka þó ekki þátt; breyta
engu og taka ekki frumkvæði en
feta síðan í fótspor nágrannaþjóð-
anna að mörgum árum liðnum. Ef
litið er fram á við á lítil þjóð á borð
við ísiendinga vafalaust ekki margra
kosta völ. Við eigum allt okkar und-
ir viðskiptum við önnur lönd og við
viljum eiga mikil og góð samskipti
við nágrannaþjóðimar.
íslendingar búa nú við afar óhag-
kvæmt og kostnaðarsamt kerfi í
gjaldeyris- og peningamálum. Við
rekum eigið gjaldmiðilskerfí og not-
um peninga sem hvergi í heiminum
eru gjaldgengir nema hér. Öll við-
skipti við útlönd verða að vera með
kaupum á erlendum gjaldeyri fyrir
íslenskar krónur og útlendingar geta
ekki gert teljandi viðskipti hér nema
með því að selja gjaldeyri og kaupa
krónur. í þessum efnum hafa mörg
smáríki fundið sig knúin til að taka
tillit til ytri aðstæðna og sníða stefn-
una í peninga- og gjaldeyrismálum
að því sem er að gerast í umheimin-
um. Þróunin hefur verið í þá átt að
smáríki hafa tengt gengi gjaldmiðla
sinna við erlenda gjaldmiðla eða
samsettar myntir og stærri gjaldeyr-
iskerfi. Slík ákvörðun virðist í fyrstu
jafngilda því að vissu sjálfræði í efna-
hagsmálum sé kastað á glæ. En
sjálfræði þjóða í efnahagsmálum
hefur tekið breytingum á síðustu
árum og á það ekkert síður við stór-
ar þjóðir en smáar. Fjárhagslegt
sjálfstæði þjóðarinnar, þ.e. að hafa
sambærilegar tekjur á mann og í
viðskiptalöndunum og skulda öðrum
þjóðum ekki óhóflega, hlýtur að vera
miklu meira virði en það að geta
stjórnað sinni eigin verðbólgu, þótt
íslendingar hafi sýnt nokkur tilþrif
á því sviði. Fijálsræði í gjaldeyrisvið-
skiptum verður jafnan erfítt í
framkvæmd þegar í hlut á örlítið
peningakerfi 245 þúsund manna
þjóðar. Þess vegna er ráðlegt að
tengja gengi krónunnar við stærri
og sterkari gjaldeyriskerfi um leið
og fetað er í fótspor grannríkjanna
og fijálsræði í fjármagnsviðskiptum
við útlönd aukið.
IV. Æskilegar breyt-
ingar: afnám hafta í
fáum, stórum áföngum
Á næstu árum og ef til vill fyrr
en margan grunar verða íslendingar
að taka afstöðu til mikilvægra mála
í utanríkisviðskiptum. Við seljum
nærri því allan útflutning okkar á
markað í iðnríkjunum og þaðan
kaupum við næstum allan okkar inn-
flutning. Að vissu leyti og ef til vill
með ofurlítilli einföldum má segja
að íslenska þjóðarbúið sé orðið hluti
af framleiðslukerfi iðnríkjanna. Fjár-
festing útlendinga hér á landi hefur
aukist á síðustu árum og hún mun
færast í vöxt. Það verður í vaxandi
mæli nauðsynlegt fyrir íslensk fyrir-
tæki að geta fært sér í nyt þekkingu,
reynslu og viðskiptasambönd er-
lendra fyrirtækja í senn með því að
erlend fyrirtæki eignist hlut í íslensk-
um fyrirtækjum og með því að
íslendingar eignist hlut í erlendum
fyrirtækjum. Sé litið til reynslu ann-
arra þjóða hefur þessi þróun ekki
aðeins reynst hættulaus heldur einn-
ig á allan hátt gagnleg með því að
skerpa samkeppnisvitund heimafyr-
irtækjanna og jafna með því stöðu
þeirra á alþjóðlegum markaði. Sem
dæmi má nefna að þegar þjóðir hafa
opnað fjármagnsmarkað sinn og veitt
heimildir til starfsemi erlendra banka
hefur orðið umtalsverð breyting til
hins betra á rekstri og þjónustu inn-
lenda bankakerfisins. Þetta hlýtur
einnig að eiga við í öðrum atvinnu-
greinum og á íslandi eru sjávarút-
vegurinn og fiskvinnslan mikilvæg-
ustu dæmin.
Á næstu misserum þurfum við því
ekki aðeins að móta frá grunni nýja
stefnu í gjaldeyrismálum heldur einn-
ig í atvinnumálum í miklu viðari
skilningi og í nýtingu innlendra auð-
linda. Til þess þarf umræðu um þessi
mál í öllu þjóðfélaginu, kynningu og
auknar upplýsingar og það væri
verulegur áfangi ef þessi ráðstefna
Verslunarráðs Islands gæti orðið
upphaf að nýjum kafla þeirrar um-
fjöllunar.
Mikilvægust auðlindimar eru
landið og fallvötnin, fiskstofnamir
og mannaflinn. Lífskjör þjóðarinnar
og um leið efnahagslegt sjálfstæði
hennar á næstu áratugum em undir
því komin að okkur takist að nýta
þessar auðlindir á sem hagkvæmast-
an hátt og nota afrakstur þeirra til
að viðhalda menningu okkar og reisn.
Núverandi kvótakerfi, þar sem físki-
skipin sjálf hafa skyndilega eignast
tilkall til afla, kann að villa okkur
sýn, því að menn óttast að ef útlend-
ingar kaupi hér skip eignist þeir
einnig hlutdeild í fiskistofnunum.
Aðalatriðið hlýtur að vera að nýta
náttúruauðlindir þjóðarinnar á sem
hagkvæmastan hátt og hver veiðir
aflann getur ekki skipt meginmáli.
Sama gildir um nýtingu fallvatna.
Það er aðeins stigsmunur á því hvort
orkan er seld úr innlendum orkuver-
um sem byggð hafa verið fyrir erlent
lánsfé eða hvort orkunýtingarréttur-
inn er leigður til tiltekins tíma. Það
kann að vera skynsamlegt að erlend
fyrirtæki spreyti sig í íslenskum at-
vinnugreinum í samkeppni við inn-
lend fyrirtæki. Á sama hátt verðum
við að eignast hlutdeild í arðinum
af atvinnutekjum annarra þjóða. Á
þann hátt verður afkoma íslensku
þjóðarinnar ekki eingöngu háð af-
rakstrinum af innlendum atvinnu-
greinum, sem jafnan hafa verið
háðari ytri skilyrðum og náttúruleg-
um skilyrðum en víðast hvar annars
staðar.
Höfundur er framkvæmdastjóri'
Verðbréfamarkadar Iðnaðar-
bankans hf.
Nú í
DÝRTIÐINNI
biðja allir um
ÓÐÝRU
FÁST í FLESTUM
BÓKA- GJAFA- OG
RITFANGAVERSLUNUM
LITBRÁ HF.
SÍMAR 22930 - 22865
Eldhúshjálpin frá Heimilis-
tækjum — 4 tæki í einu
Philips Maxim er frábær hönnun. Með fáein-
um handtökum breytir þú hrærivélinni í
grænmetiskvörn, hakkavél eða blandara. Allt
sem til þarf eru fáeinir fylgihlutir, sem allir
eru innifaldir í verðinu.
Engin útborgun. Kreditkortaþjónusta
Verð aðeins
kr. 8.990,-
Philips Maxim fylgir stór skál, þeytari, hnoð-
ari, iítil skál, grænmetiskvörn, hakkavél,
blandari og sleikja.

Heimilistæki hf
HAFNARSTRÆTI3 - 20455- SÆTÚNI8- S: 27500