Morgunblaðið - 06.08.1987, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 6. ÁGÚST 1987
við að árangur á öðrum sviðum
verði einnig slakur.
Fyrstu aðgerðir
Fyrstu aðgerðir ríkisstjómarinn-
ar eru viðbrögð hennar við þensl-
unni og þeirri tilhneigingu að
útgjöld vaxi hraðar en tekjur. Þess-
ar aðgerðir, sem felast í skatta-
hækkunum og vaxtahækkunum,
eru bæði skref á og þó aðallega af
þeirri braut sem mörkuð er í stjóm-
arsáttmálanum. Heildarumfang
skattahækkanana er í takt við þá
stefnu ríkisstjómarinnar, að eyða
halla ríkissjóðs á þremur árum en
einstakir skattar ganga flestir þvert
á þá yfírlýsingu stjómarsáttmálans,
að hlutverk ríkisins sé fyrst og
fremst að tryggja stöðug almenn
skilyrði fyrir atvinnulífíð hvað varð-
ar skatta og lánakjör og einnig í
mótsögn við þá stefnuyfírlýsingu
að einfalda beri skattkerfíð.
Með fækkun undanþága á sölu-
skatti er bæði verið að stíga skref
að og frá virðisaukaskatti. Skref
að virðisaukaskatti er skattur á
matvæli, sem kemur fljótt fram í
hækkuðum framfærslukostnaði, en
er skattur á endanlega neyslu.
Skref frá virðisaukaskatti er álagn-
ing á ýmis aðföng fyrirtækja sem
á eftir að kalla á enn hærri virðis-
aukaskattprósentu þegar sá skattur
verður loks tekinn upp. Mismunandi
söluskattsprósentur og undanþágur
fyrir einstakar matvælategundir
gera söluskattskerfíð hins vegar
enn flóknara og enn erfíðara í eftir-
liti og söluskatturinn verður því enn
óáreiðanlegri tekjustofn fyrir ríkið
og var þó ekki á bætandi í þeim
efnum.
Skattur á bifreiðir er bæði skatt-
ur á neyslu og aðföng fyrirtækja.
Einu sjáanlegu rökin fýrir þeim
skatti eru að skattstofninn er ör-
uggur og því erfítt að komast hjá
honum. En með honum er verið að
skattleggja þá nauðsyn sem bfllinn
er í enn ríkari mæli án þess að þjón-
usta eða vegagerð sé aukin á móti.
Þessi skattur er því í ósamræmi við
hlutleysismarkmiðið sem ríkis-
stjómin hefur sett sér.
Skattur á kjamfóður kemur
harðast niður á framleiðendum
kjúklinga- og svínakjöts og bætir
jafnframt samkeppnisstöðu dilka-
kjötsframleiðenda sem njóta fyrir
margskyns vemdar. Markmiðið
með skattinum er reyndar gagngert
að styrkja samkeppnisstöðu inn-
lendrar fóðurframleiðslu.
Skattur á erlendar lántökur er
hugsaður til þess að draga úr eftir-
spum eftir erlendu lánsfé auk þess
að afla tekna. Heimilt er að undan-
þiggja ríkisstofnanir og ríkisfyrir-
tæki frá skattinum með reglugerð
og hann leggst í raun fyrst og
fremst á fyrirtæki sem hefur verið
úthýst af innlendum lánamarkaði
vegna stærðar sinnar. Skatturinn
leggst á rekstrarlán útflutnings-
fyrirtækja í þjónustugreinum og
flutningum en ekki á afurðalán út-
flutningsfyrirtækja í vömfram-
leiðslu. Skatturinn gengur þannig
þvert á hlutleysismarkmiðið. Þessi
skattur á ennfremur eftir að verða
óhemju erfíður í framkvæmd því
að hætt er við að hjá undanþágum
og geðþóttaákvörðunum verði ekki
komist við innheimtu hans. Síðan á
eftir að reyna á hvort skatturinn
stenst m.t.t. skuldbindinga okkar
gagnvart Alþjóða gjaldeyrissjóðn-
um.
Þá var ákveðið að leggja endur-
greiðslu uppsafnaðs söluskatts til
sjávarútvegsfyrirtækja inn á
bundna reikninga í vörslu Verðjöfn-
unarsjóðs og Fiskveiðasjóðs. For-
svarsmenn í sjávarútvegi stóðu í
þeirri meiningu að þetta fé ætti að
leggja inn á einkareikninga hvers
einstaks fyrirtækis en þegar til átti
að taka fer allt féð í sameiginlega
sjóði. Þetta er því ekkert annað en
skattur á sjávarútveginn sem gegn-
ir furðu einmitt þegar sjávarútvegs-
fyrirtæki þurfa að byggja sig upp
til þess að geta staðist þá gengis-
stefnu sem stjómin boðar og
væntanlegan aflasamdrátt.
Atvinnulífið standi
á eigin fótum
Fólk hefur vanist þeirri hugsun,
að atvinnulíf gangi ekki nema til
komi alls kyns aðgerðir með vissu
millibili af hálfu stjómmálamanna.
Þessu fer víðs §'arri. Efnahags-
ástandið er hvað best í þeim löndum
þar sem sértæk afskipti stjóm-
málamanna em með hvað minnsta
móti. í þessum löndum em verð-
ákvarðanir, hvort sem varðar vöm,
þjónustu eða fjármagn, í höndum
þeirra sem í viðskiptunum standa
og um laun er samið án íhlutunar
stjómmálamanna. Stjóm peninga-
mála er mun sjálfstæðari og agaðri
en hér.tíðkast og þar ríkir því sæmi-
lega stöðugt verðlag sem auðveldar
skynsamlegar ákvarðanir.
íslenskt efnahagslíf hefur sér-
stöðu vegna skarpra afkomu-
sveiflna, sem rekja má til einhæfrar
framleiðslu. Þessar sveiflur hefur
stjómvöldum hingað til ekki tekist
að jafna með hefðbundnum aðferð-
um. Þvert á móti er ástæða til að
halda að stjómvöld hafí ýtt undir
þær. Aðhaldsaðgerðir á þenslutím-
um, hvort sem er á sviði peninga-
mála, gengismála, ríkisfjármála eða
launamála hafa oft komið seint eða
jafnvel unnið hver gegn annarri.
í raun og veru er atvinnulífíð
best fært um að tryggja þann stöð-
ugleika sem sóst er eftir. Andstætt
stjómmálamönnum, sem freistast
til að miða aðgerðir við kjörtímabi-
lið, horfa fyrirtækin mun lengra
fram í tímann. Fjárfestingar í vélum
og fasteignum em teknar i ljósi
áætlaðrar arðsemi mörg ár fram í
tímann. Og afkomusveiflum, sem
óhjákvæmilegar era vegna breyt-
inga á ytri skilyrðum, er mætt með
því að safna í góðæri til mögra
áranna. Fyrirtæki sem rekin era á
ábyrgð eigendanna hafa ekki efni
á því að treysta á utanaðkomandi
hjálp. í starfsemi sem rekin er á
ábyrgð stjómmálamanna er hins
vegar freistast til að mæta ófyrir-
séðum útgjaldatilefnum með því að
prenta peninga sem engin verð-
mæti era á bak við.
Niðurstöður
Ríkisstjómin hefur feril sinn með
að mörgu leyti ágæta stefnu í far-
angrinum. Meginstefnan er sú, að
atvinnulífíð eigi að fá skilyrði til
þess að vaxa og standa meira á
eigin fótum með auknu fíjálsræði,
stöðugleika og hlutfallslega
óbreyttu umfangi ríkisumsvifa.
Þannig verður atvinnulífíð líka best
í stakk búið til þess að auka verð-
mætasköpun og standa undir betri
lífskjöram og velferð þjóðarinnar
allrar.
En ríkisstjómin mun þurfa að
glíma við mikla erfíðleika. Kröfur
verða gerðar um aukningu ríkisút-
gjalda og skattheimtu langt
umfram þau mörk sem ríkisstjómin
hefur sett og það mun reyna mikið
á innri styrk jafnt sem getu hennar
til þess að halda tiltrú annarra að-
ila í þjóðfélaginu. Það markmið
ríkisstjómarinnar að auka ekki
ríkisumsvif í hlutfalli af þjóðartelq'-
um næst ekki nema að fram fari
gagngerð uppstokkun á útgjöldum
til húsnæðismála, velferðar- og fé-
lagsmála og atvinnuveganna.
Ennfremur kunna ytri aðstæður
að snúast okkur í óhag eftir dæma-
fátt góðæri og verðbólgan er á
uppleið. Þvi má lítið út af bera til
þess að ríkisstjómin missi ekki tök-
in á landstjóminni og að hin mikil-
ar
17
vægu markmið um framfarir verði
enn Qarlægari en áður. Reikna má
með því að verðbólgan verði á
20%—30% stiginu næstu misseri og
að krónan verði orðin mjög völt
eftir áramótin. Versni ytri aðstæður
kann verðbólgan að aukast enn
meir.
Stjómartími ríkisstjómarinnar
verður að líkindum tímabil átaka.
Engin þjóðarsamstaða er um
skattahækkanir og þær geta því
orðið hvati að nýju vixlgengi verð-
lags og kauplags. Ríkisstjómin
boðar skattahækkanir til þess að
nú jafnvægi í ríkisbúskapnum á
næstu þremur áram. Hætt er við
að mikil andstaða verði gegn þess-
um áformum og að viðbrögð
almennings og fyrirtækja við
skattahækkunum lúti sínum eigin
lögmálum en ekki óskum stjóm-
málamanna.
Fyrstu aðgerðir ríkisstjómarinn-
ar gefa tvíræða vísbendingu um
framhaldið. Skattahækkanimar era
að heildaramfangi í samræmi við
það sem ríkisstjómin hefur boðað
en einstakar aðgerðir gera mörg
verkefni stjómarinnar erfíðari en
ella. Heildaráhrifin era þau að
skattkerfíð er nú orðið flóknara en
áður þrátt fyrir þá stefnu að ein-
falda það og skattar mismuna meira
milli fyrirtækja og atvinnugreina
en áður þrátt fyrir það markmið
að skattar eigi að vera hlutlausir
gagnvart atvinnuvegum og neyslu-
vali almennings.
Veralegur hagvöxtur er nauð-
synlegur á næstu áram ef takast á
að uppfylla þær væntingar sem
hafa verið vaktar með þjóðinni og
aðeins atvinnulífíð í landinu getur
skapað þau verðmæti sem á þarf
að halda. Verzlunarráðið óskar
ríkisstjórninni velfamaðar í þeirri
viðleitni sinni að auka frjálsræði og
bæta hag almennings og vonar að
störf hennar eigi eftir að skila þjóð-
inni árangri.
ELDHUSUNDRIB
GÆDI
ALVEG
EINSTÖK
FRAAEG
Margra tœkja maki
á makalausu verði!
KM 21 fráAEG er sannkallað eldhúsundur enda er
fjölhœfnin undraverð.
Bara að nefna það, KM 21 gerir það: Hrœrir, þeytir,
hnoðar, rífur, hakkar, blandar, hristir, brytjar, sker...
Eldhúsundrið frá AEG er margra tœkja maki en á
makalausu verði, aðeins kr. 6.903.-
Vestur-þýsk gœði á þessu verði, - engin spurning!
AEG heimilistœki
- því þú hleypir ekki hverju sem er í húsverkin!
BRÆÐURNIR
DJORMSSONHF
Lágmúla 9, sími: 38820