Morgunblaðið - 06.08.1987, Blaðsíða 41

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 6. ÁGÚST 1987
Sr. Jón Skagan
- Afmæliskveðja
„Þá fyrst þegar
sjóndeildarhringurinn
hefur hafíð bæn þína
ofar orðum
verðurhúnheyrð." (Maria Skagan)
Er unnt að hugsa sér sjónhring,
sem fremur gæti hafið bæn af vör-
um ofar orðum en útsýnið af
Hálogalandshæð um sólarlag í
ágústmánuði, þegar Ljósufjöli laug-
ast dýrð himins í vestri?
Einmitt á slíku kvöldi er afmælis-
dagur (3. ágúst s.l.) eins af drengj-
unum sem þrátt fýrir 90 ár að baki
fetar léttstígur um Sólheimana á
hveijum einasta degi.
Hann ber með sér birtuna, sem
nafn hans táknar, þótt fáir geri sér
þess grein hve fagurt nafn það er.
Hann heitir Jón — en það mfn
er upprunalega runnið af gnsku
myndinni af nafninu Jóhannes og
Réttur
dagsins
Margrét Þorvaldsdóttir
í gömlum „viskubrunni“ íslenskum
stendur: „Aldrei er svo mögur steik,
að ei drjúpi nokkuð af."
Meðfýlgjandi steik sannar það þó
að úr físki sé. Mer kæmi ekki á
óvart þó það spyrðist eins og flest
annað í þessu ágæta landi! Tilefnið
er að þessu sinni verðugt, það eru
góðar og fljótlagaðar:
Karrýfisk-
steikur með
sveppum
800 gr fískur, smálúða, þorskur
eða ýsa
1 bolli vatn
1—V/i tsk. karrý
'h sítróna, safínn
1 tsk. salt
malaður pipar
'h laukur
3 matsk. smjörlíki
2 matsk. hveiti
lh bolli mjólk eða undanrenna
3A bolli fisksoð
(1 teningur kjúklingakraftur)
1 lítil dós sveppir (200 gr)
1. Fiskurinn með eða án roðs er
skorinn í hæfílega stór stykki.
2. Vatnið er hitað að suðu í breið-
botna potti eða pönnu og er sítrónu-
safanum bætt út í. Fiskstykkin eru
látin krauma í vökvanum í 5 mínút-
ur eða þar til þau eru rétt soðin í
gegfn. A meðan fískstykkin eru í
suðu er stráð yfír þau karrý, salti
og pipar.
3. Fiskurinn er síðan færður upp
á disk eða fat og haldið heitum, en
soðið látið krauma áfram þar til það
er orðið um 8/< bolli. Það er síðan
notað í sósuna.
4. Smjörlíkið er brætt í potti.
Laukurinn er saxaður fremur smátt
og er hann látinn mýkjast upp í
heitri feitinni. Hveiti er bætt út í
feitina og hrært út með fisksoðinu
og undanrennu (eða mjólk). Kjúkl-
ingakrafti er bætt út í sósuna til
bragðauka. Að síðustu eru sveppim-
ir settir í sósuna og hitaðir.
5. Sósunni er síðan hellt yfir físk-
inn og hann borinn fram með
soðnum grjónum og gjaman niður-
skomu fersku grænmeti.
yerð á hráefni:
Ýsa800gr ........ kr. 192,00
1 sítróna ....... kr. 15,00
1 lítil d. sveppir kr. 66,00
kr. 273,00
Jesús, sem þýðir þráðurinn, sem
tengir himinn og jörð, Guð og
mannsál — sjálfan geisla lífsins af
vömm og augum sólarföður.
Frá því fýrsta sem ég hafði kynni
af þessum síunga, en þó djúpt hugs-
andi nágranna mínum hér í Sól-
heimahverfi við sundin, sem ber
fegri götunöfn en finnast munu á
nokkurri borg, fannst mér hann
einn af geislum, sendan af Sólarföð-
ur til að hýsa og breyta dimmri
nótt í dag. Hann hefur skrifað
margar bækur, sem sanna það.
Þannig er fijálslyndi hans og ást
til alls, sem lifír ofar öllum fræðileg-
um fjötrum og bókstafsblindu, sem
hefur svo mörgum prestum vikið
af vegi sólar um sinn.
Hugsið ykkur þennan einbúa í
Sólheimum 23, sem þrátt fýrir ald-
ur og einsemd getur sótt afl og
kraft í útivist á hvetjum degi, til
að geta flutt skáldkonunni Maríu
Skagan, dóttur sinni Jennýju fal-
legu konunni sinni sólskin með
heimsóknum hvem einasta dag, án
þess að eiga bifreið til ferðar. Þær
dvelja á sjúkrahúsum.
Árum saman hefur sjúkleiki
hijáð þær, þrátt fýrir andlegan
kraft þeirra til að breyta hveijum
geisla hins guðlega kærleika í sum-
ar, frið og fegurð.
Samt þarf hann ekki neinn til
hjálpar við húsverk og matreiðslu,
að því er virðist. Vill enga hjálp né
aðstoð. Sjálfstæður maður. Fijáls
maður, einn af vökumönnum
íslenskrar menningar.
Alltaf þegar sr. Jón Skagan, sem
einu sinni var prestur á einu fræg-
asta setri Suðurlands, Bergþórs-
hvoli, mætir manni á götu, hefur
hann einmitt einhver orð að segja,
sem bera með sér eilífðarblæ þess
fijálslyndis og þeirra hugsjóna, sem
ríkti og gagntók íslensku þjóðkirkj-
una um og eftir síðustu aldamót.
Það hugsjónafrelsi og víðsýni
varð hin sanna Hálogalandshæð,
sem skóp og mótaði kynslóð alda-
mótanna á þann hátt að vart mun
nokkur þjóðkirkja í veröld allri með
jafnfáu fólki hafa skapað kær-
leiksríkara samfélag. Byggt fleiri
kirkjur, eflt fleiri félög ekki síst
kvenfélög og æskulýðssamtök til
gróandi þjóðlífs á guðsríkisbraut á
sama tíma.
Sr. Jón — sólargeislinn af Skag-
anum fyrir norðan er sannarlega
einn af fulltrúum þessara síungu-
drengja fyrir nærri heilli öld.
Þökkum því æsku hans allt fram
á þennan dag, sem lagt hefur ljós
og orku trúar og elsku yfír brautir
sínar, svo að harmur og heilsuleysi
urðu að víkja og verða til eflingar
andlegum auði íjölskyldunnar að
vitnisburði þeirra sem best þekkja
og skilja. Sannarlega hefur sjón-
deildarhringurinn af Hálogalands-
hæð trúar, vonar og ástar hafíð
bænir þeirra öllum orðum ofar, svo
að þær verða heyrðar, þótt fáir
veiti því athygli.
Þeir, sem sjá sr. Jón á fögrum,
heilögum morgni á göngu til must-
erisins okkar, sem nú er farið að
kenna við Guðbrand biskup — og
er það vél — ættu að vita, að ekk-
ert yrði þessum norðlenska dreng
og fyrrverandi presti á Bergþórs-
hvoli, æðri afmælisgjöf að 90
æviárum kvöddum, en sú orka frels-
is og friðar, víðsýnis og visku, sem
við upphaf þessarar aldar og raunar
allt fram á þennan dag er helsta
hnoss íslensku kirkjunnar ofar öll-
um orðum.
Nú sveipar hnígandi sól yfir
Ljósufjöllum geisladýrð kveðjandi
hásumardags. Sund og Voga, en
ekki síst safnaðarheimilið og kirkj-
una, sem eiga að verða sístreymandi
lind eilífrar æsku mannsálnanna til
að skerpa guðsríki í borginni okkar
um ókomnar aldir og um leið Há-
logaland æðstu hugsjóna.
Megi alfaðir signa níræða dreng-
inn þeim ljóma í afmælisgjöf okkur
öllum til blessunar.
Heill hveiju afmælisbami
íslenskrar hásumardýrðar, friðar,
frelsis og bræðralags.
Arelíus
Sr. Jón Skagan er orðinn níræð-
ur, elstur vígðra manna í hinni
prúðu fylkingu prestastéttar okkar.
Hann ber aldurinn vel, beinn í baki,
léttur á fæti og glaður í lund.
Jón Skagan er fæddur 3. ágúst
1897 á Þangskálum á Skaga. Voru
foreldrar hans Jón Vilhjálmur Aðai-
pétur Sveinsson frá Hólakoti á
Reykjaströnd, Gíslason og kona
hans, María Jóhanna Sveinsdóttir
bónda á Hrauni á Skaga, Jónatans-
sonar. Var þetta Hraunsfólk
hávaxið og orkumikið. Jón Vil-
hjálmur var lágvaxinn en kvikur í
hreyfíngum og stundaði sjó með
búskapnum. — Þangskáli er næsti
bær við Hraun. Þó hann sé ekki
stór er hann notadijúgur því þar
er reka- og fískisælt. Jón Vilhjálm-
ur var vel hagmæltur, var bama-
kennari í áratugi. Hann var maður
kirkjurækinn, jafnan meðhjálpari
og forsöngvari því hann lærði söng
1886 hjá Lárusi Tómassyni á Sauð-
árkróki. — Þau Jón Vilhjálmur og
María áttu margt bama, níu kom-
ust upp.
Jón, sonur þeirra hjóna, var
snemma efnilegur til starfa og bók-
HAÞi
Drifbúnaður
fyrir spil o.f I.
= HÉÐINN =
VÉLAVERSLUN SÍMI 624260
SÉRFRÆÐIÞJÓNUSTA - LAGER
ar. Varð það til þess að honum var
komið til Lúðvíks Kemps bónda á
Illugastöðum og konu hans, Elísa-
betar Stefánsdóttur, er áttu gott
myndarheimili. Þar leið Jóni vel í
Laxárdalnum. — Lúðvík Kemp var
vel að sér, hafði gagnfræða- og
kennarapróf frá Flensborg og próf
frá Verslunarskóla íslands. —
Lúðvík fór nú að kenna Jóni og tók
hann miklum framfömm í lærdómi
því hann var bæði skilningsgóður
og iðinn.
Jón hóf nám við Gagnfræðaskól-
ann á Akureyri og lauk þaðan prófí
1916. Settist hann síðan í 4. bekk
Menntaskólans í Reykjavík. Lauk
hann stúdentsprófí 1919. Vom 29
er útskrifuðust, margt þjóðkunnra
manna, em nú flestir fallnir frá.
Jón stundaði kennslu í Skagafirði
1919—1920 til að afla sér skotsilf-
urs, en 1920 settist hann í guð-
fræðideild háskólans. Hann var
alinn upp við trúrækni og var vel
hugsandi, trúhneigður og átti gott
með að semja ræður og kennsla
féll honum vel, er hann stundaði
með náminu. Hann útskrifaðist
1924 með góðri fyrstu einkunn.
Hann fékk Landeyjarþing með bú-
setu á Bergþórshvoli. Þaðan er
fallegt að líta yfir að húsahlaði
Njáls Þorgeirssonar og Bergþóm
Skarphéðinsdóttur eins og í fyrri
daga. Landið grasi vafíð, tigulegt
að líta til Eyjafjallajökuls og fyrir
landi Vestmannaeyjar. Hér undi sr.
Jón sér vel enda minnti nokkuð á
æskuhaga hans útsýnið á Þangskál-
um, Fljótafjöll í fjarska og eyjar á
Skagafírði.
Sr. Jón Skagan kvæntist 28. júní
1924 Jennýju Gunnarsdóttur,
bónda á Selnesi á Skaga, Eggerts-
sonar. Þau eignuðusý tvær dætur,
Maríu rithöfund og Ástríði, er þó
uppkomin.
Á fyrstu prestsskaparárum sr.
Jóns var byggður upp bærinn á
Bergþórshvoli úr steinsteypu,
burstabær, en þá vildu menn líkja
eftir gömlu torfbæjunum.
Þeim séra Jóni og Jennýju vegn-
aði vel á Bergþórshvoli, söfnuðinum
41!
féll vel við þau hjón, hann var fé-
lagslyndur, lundgóður en hélt vel á
sínum skoðunum og var mælskur.
Hann var því í Landeyjunum sáttur
við Guð og menn. Vitnar þar um
að er honum var veitt Viðvík 1937,
nálægt átthögum þeirra hjóna, var
skorað á hann af söfnuðinum að
sitja kyrr á Bergþórshvoli.
Sr. Jón fékk lausn frá prestsskap
1944 og fékk starf hjá ríkisféhirði
og starfaði þar frá 1945—57. Þá
varð hann æviskrárritari á Þjóð-
skjalasafninu. Þetta var nýstofnað
embætti og starfaði hann við það
til 1967 er það var lagt niður.
Sýnir það að sr. Jón var fjöl-
hæfur maður til orðs og æðis. Hann
stundaði ávallt nokkuð kennslu er
honum veittist létt, því hann var
gæddur góðri frásagnargáfu. Sr.
Jón hefur ritað margar greinar í
blöð og tímarit. Einnig hefur komið
eftir hann Saga Hlíðarenda í
Fljótshlíð og Saga Magnúsar á
Skúmstöðum auk þriggja minn-
ingabóka. Afmælisbók með Orðs-
kviðum Salómons 1947. Bókum
þessum hefur verið vel tekið.
Þegar sr. Jón settist að í
Reykjavík hafði Félag fyrrverandi
sóknarpresta verið stofnað 1939 og
starfað við góðan orðstír. Fljótlega
mun sr. Jón hafa gengið í það og
verið starfsamur meðlimur enda á
góðum aldri. Var um árabil í stjórn
þess og formaður í fimm ár. Hann
hefur lengst presta starfað í félag-
inu og er elsti félagi þess nú og
furðu em. Hann sækir fundi þegar
heilsa leyfír, enda mun hann hafa
verið reglusamur um ævina og
stundað Möllers-æfíngar frá skóla-
árum og fram á þennan dag.
Sr. Jón Skagan og Jenný Guð-
mundsdóttir, kona hans, hafa verið
í hjónbandi í 63 ár og famast vel.
Kona hans hefur átt við heiláubrest
að stríða og dvelur nú Hafnarbúð-
um. Sr. Jón vitjar hennar daglega
að kalla má. Félagsbræður hans og
vinir í prestastétt ósk honum allrar
blessunar og við þökkum honum
liðna tíð.
Pétur Þ. Ingjaldsson