Morgunblaðið - 14.11.1987, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 14. NÓVEMBER 1987
11
Spilandi á fiðlu á íslandi, í
Klettafjöllum, Sviss og víðar
Hlíf Siguijónsdóttir ásamt David Tutt pianóleikara.
Hlíf Sigurjóns-
dóttir fiðlu-
leikari tekin tali
Á sunnudag kl. 16 heldur Tón-
listarfélag Kristskirkju enn eina
athyglisverða tónleika. Þar koma
fram Hlíf Sigurjónsdóttir fíðlu-
leikari og David Tutt, kanadískur
píanóleikari, sem býr í Ziirich. Þau
hafa spilað saman hér áður, en
kynntust í Kanada fyrir nokkrum
árum.
Hlíf hefur lítið verið heimafyrir
undanfarin ár. Eftir að hún lauk
námi í Tónlistarskólanum þar sem
hún var reyndar í síðasta árgang-
inum sem lauk prófí hjá Bimi
Ólafssyni, fór hún í tónlistardeild
Bloomington-háskóla, síðan til
Toronto og þá til Banff í Kletta-
flöllum. Sjálfsagt að notað tæki-
færið að nefna þennan merka
skóla, sem er mitt í ægifegurð
Klettafjalla. Þar voru lengi aðeins
haldin námskeið og Hlíf sótti þar
fímm sumamámskeið, en var auk
þess tvo vetur í skólanum. Hann
státar af að draga til sín býsna
færa listamenn, sem dvelja þar
um skeið og vinna af krafti með
fáum nemendum, því skólinn er
ekki stór. Robert Aitkins flautu-
leikari, sem var hér í haust, er
einn af ráðamönnum skólans. Það
er á Hlíf að heyra að hún sé ekki
laus við heimþrá eftir þessum
dýrðarstað, en þaðan fór hún svo
og kenndi og spilaði á fsafírði og
var svo hér í Reykjavík.
Og aftur fór hún út, lausréð
sig í Kammersveitina í Mainz og
ferðaðist víða með þeim. Þegar
fólk er komið til Mið-Evrópu á
annað borð, þá er bara að fínna
sér fast heimilisfang, en síðan er
hægt að fara þar um allar jarðir.
Það gerði Hlíf, kom sér fyrir í
Ziirich, sótti þar tíma og var svo
í lausamennsku, þangað til að hún
fastréð sig í Kammersveit Ziirich.
Það voru þijátíu sem sóttu um
stöðuna þá. En í vetur ætlar hún
að vera heima og hvers vegna
það?
„Ég ætla að athuga hvort ég
get verið heima en líka haft sam-
band út og unnið eitthvað þar.
Föst staða úti er nefnilega býsna
föst og lítill tími til að vera heima.
í sumar fékk ég til dæmis fjög-
urra vikna frí. Starfíð er spenn-
andi, en það er hart, ef hugur
sækir heim. Landið á sterk ítök í
mér. Nú nýt ég þess að vera heima
og æfa fyrir tónleika. Ég er svo
léttlynd að ég á bara fíðluna og
ekkert annaðt eins og snigillinn
húsið sitt. . . Eg þarf líka að vinna
vel í vetur, því í fyrra brákaði ég
mig á fæti og ég fékk í bakið, svo
ég missti úr.
Erlendis taka hljómsveitir
ógjaman inn fólk eldra en 35 ára,
eftirlaunamál. Ég á eitt ár eftir í
þau aldursmörk, svo mér fannst
ég geta notað það í annað en
hljómsveitarvinnu úti. En ég býst
við að fara út aftur í vor og svip-
ast um. Ég fór út til að komast
í samkeppni, spreyta mig við
slíkar aðstæður og fá þá ögun og
skólun, sem henni fylgir. Það má
mikið læra við slíkar aðstæður,
sem tæplega fæst hér heima, en
í skólum."
Nú er svo stutt síðan þú varst
í námi, svo þér er það vísast í
fersku minni. Hvað fínnst þér
skipta máli þar?
„Góð byijun, góð undirstaða
skiptir miklu. Mér fínnst ég vera
heppin að hafa haft Gígju Jó-
hannsdóttur og Björn Ólafsson,
sem fyrstu kennara mína. Eftir
að undirstaðan hefur verið lögð,
er mikilvægt að fara sem víðast,
sjá sem mest fyrir sér og kynnast
ólíkum skoðunum, tína eitt upp
hjá einum og annað hjá öðrum.
Eftir framhaldsnámið kemur
tími úrvinnslu og svo er hægt að
vera endalaust að. Það stórkost-
lega við tónlist er hvað hún er
lifandi, hvemig er alltaf hægt að
bæta við sig og endurskoða.
Fiðluleikari getur kannski valið
milli þess að spila í hljómsveit, í
kammersveit, sem einleikari eða
kenna. Hvað af þessu finnst þér
mest freistandi sem stendur?
„Ég veit ég á eftir að gera eitt-
hvað af þessu öllu einhvem
tímann, en sem stendur kýs ég
helzt að vinna sjálf. Ég er enn
ekki tilbúin til að fara að kenna,
en á þessu stigi fínnst mér gaman
að aðstoða og hitta fólk, sem er
komið langt. Það er örvandi fýrir
mann sjálfan og því fylgir engjn
áb}Tgð. Á næstunni vil ég bara.
spila sjálf á fíðluna, tek svo frek-
ari ákvarðanir í vor.“
Eitt af því, sem hljóðfæraleik-
arar þurfa að ráða fram út er að
fínna sér gott hljóðfæri. Hvemig
fórst þú að?
„Það er mjög erfítt að fínna
gott hljóðfæri fyrir viðunandi verð
og það verður æ erfiðara. Ég
keypti mína fíðlu 1979. Þá hafði
ég verið að leita lengi og ákvað
svo að láta smíða mér fíðlu í
Kanada. Ég var með hana í
Klettafjöllum, en þar var of þurrt
fyrir hana og mér féll einhvem
veginn aldrei við hana.
Það er ekki óalgengt að auðugt
fólk kaupi hljóðfæri og þar á
meðal fíðlur til að fjárfesta og
láni svo hljóðfæraleikurum grip-
inn. í gegnum vinkonu mína úti
frétti ég af auðugri fjölskyldu,
sem hafði áhuga á slíku og fólkið
var fúst til að lána mér fíðluna,
eða leyfa mér jafnvel að kaupa
hana seinna. Kennari minn hafði
verið í London og kom nú og
sagði, að eftir tvo daga yrði upp-
boð hjá Southeby’s í London. Þar
yrði meðal annars boðin upp fíðla,
sem væri vænlegt að Q'árfesta í.
Ég hafði þá samband við fólkið,
en þegar til kom, þótti því frestur-
inn of stuttur. Ég hringdi þá heim
í mömmu og sagði henni að nú
hefði ég verið óheppin, því þama
hefði ég næstum verið búin að ná
í fíðlu. Fyrir algjöra tilviljun stóðu
foreldrar mfnir með fjárfúlgu í
höndunum, smá arf, svo mamma
sagði að ég skyldi ekki hætta við.
Þegar kennari minn frétti af því
að foreldrar mínir ætluðu að
kaupa fíðluna, sagðist hann vita
af annarri fíðlu í London, ekki á
uppboðinu, heldur hjá fíðlusala.
Sú fiðla væri ekki safngripur eða
vænleg til fjárfestingar eins og
hin, en hún væri hins vegar miklu
betra hljóðfæri. Konan hans var
enn í London og eftir 24 klukku-
stundir var búið að koma kaupun-
um í kring. Fiðlan var á góðu
verði, vegna þess að við nánari
athugun kom í ljós að snúðurinn
á Guamerius fiðlunni var eftir
annan ítalskan fíðlusmið, Tesore
nokkum.
Eftir mánuð flaug ég svo til
New York til fundar við fíðlusal-
ann og þar fékk ég fiðluna mína,
án þess að hafa prófað hana. En
góð er hún, smíðuð 1705, var í
eigu Mendelssohn-fjölskyldunnar
fram til 1930, en þá keypti hana
þekktur spánskur fíðluleikari. Sá
átti átta fíðlur, meðal annars
Stradivaríus. Þegar hann dó var
hann búinn að losa sig við allar
fíðlumar nema þessa, því hún var
uppáhaldsfiðlan hans. Það var svo
ekkjan sem seldi hana fíðlusalan-
um mínum. Stradivaríusinn gaf
hann víst í Tónlistarháskólann í
Madrid til afnota fyrir afburða
nemendur."
Við kvenfólkið veltum því
gjaman fyrir okkur hvemig fari
um konur í hinum ýmsu greinum.
Hvemig lítur tónlistarlífíð í Mið-
Evrópu út frá sjónarhóli kvenna?
„Vínarfílharmónían ræður ekki
konur. Margir muna kannski eftir
uppistandinu þegar Sabine Mayer
klarínettuleikari var ráðin í
Berlínar-fflharmoníuna fyrst
kvenna, en varð að hrökklast það-
an aftur. í Sviss er þekkt
kammerhljómsveit undir stjóm
Paul Sacher. í þá hljómsveit em
að vísu ráðnar konur, en þá fá
aldrei að sitja yzt, í sætunum
næst áhorfendum. Konur eru
varla nokkum tímann konsert-
meistarar eða í einleikssætum
hljómsveitanna. í Bandaríkjunum
fer prufuspil ofast fram bak við
tjöldin, þannig að dómaramir sjá
ekki þann sem spilar. Þar er kon-
um ráðlegt að mæta ekki á
háhæluðum skóm, svo það heyrist
ekki að þama er kvenmaður á
ferð.
Hámarksaldur til að fá fastr-
áðningu í hljómsveit er 35 ára,
ef viðkomandi hefur verið í hljóm-
sveit áður, en 32 ár fyrir þá sem
em reynslulausir. Stulka, sem fer
að eiga böm eftir námið og hefur
enga reynslu, á þá á hættu að fá
ekki ráðningu eftir 32 ára aldur.
óvíst er að hún fái einu sinni að
taka þátt í pmfuspili, því það fær
ekki hver sem er. Þama hefur lítið
breyst og virðist enn í fullu gildi,
að konur þurfi að vera tíu sinnum
betri en næsti karlmaður til að
eiga minnstu möguleika."
En víkjum að tónleikunum.
Hvað ætlið þið Tutt að spila?
„Við völdum verk, sem okkur
langaði að læra og spila. Þau em
víða að, svo efnisskráin er fjöl-
breytt. Fyrst er Bach sónata í
c-moll, skrifuð fyrir fiðlu og semb-
al. Bach þarfnast nú tæplega
útskýringar. Bartók skrifaði tvær
sónötur fyrir fiðlu og píanó
1927—1928. Bartók sagði sjálfur
að þama sé hann næst því að
vera utan hins hefðbundna tóna-
kerfís, í tólf tóna skalanum.
Sónatan er einstaklega snúin og
mikið verk, mikið um tvíundir og
sjöundir. Á mörgum stöðum fara
hljóðfærin ekki saman, fíðlan spil-
ar sitt og píanóið annað. En samt
er þetta Bartók eins og honum
einum er lagið. Svo spilum við
Strauss, sónötu op. 18, sem er
eina fíðluverkið hans. í henni er
ótrúlega mikið af því sem kom
seinna fram, t.d. í ópemnni Rósa-
riddaranum og fleiri verkum.
Annars er erfitt að tala um
tónlist. Tónlistarfólk er víst líka
vant að tjá sig um tónlist á annan
hátt en í orðum.“
TEXTI: SIGRÚN
DAVÍÐSDÓTTIR
Sinfóníutónleikar
Tónlist
Jón Ásgeirsson
Efnisskrá:
Vaughan-Williams: Vespurnar,
forleikur.
Weber: Konsert nr. 2 fyrir klari-
'nettu.
Tsjaikovski: Sinfónia nr. 5.
Einleikari: Guðni Franzson.
Stjórnandi: Frank Shipway.
Einn af endurreisnarmönnum
enskrar tónlistar var Ralph Vaug-
han Williams. Hann sótti sínar
hugmyndir í enska alþýðutónlist og
stóð framarlega í þeim hópi tónlist-
armanna er endurvöktu áhuga
tónlistamnnenda á gamalli enskri
tónlist en var einnig vakandi fyrir
þeim nýjungum sem komu fram í
Evrópu. Eftir hann liggja margar
stórbrotnar tónsmíðar sem vert
væri að flytja hér á landi. Vespum-
ar er ágætur forleikur, saminn
1909, þegar hann var að finna sig
í því að takast á við tónsmíðar en
var þá þegar viðurkenndur sem
fræðimaður. Hljómsveitin lék verkið
ágætlega undir vökulli stjórn Ship-
way.
Annað verkið, Klarinettukonsert
eftir Weber, var flutt af Guðna
Franzsyni. Guðni flutti konsertinn
á köflum fallega, einkum hæga
þáttinn og margt mjög vel í þeim
fyrsta, enda er alltaf einhver dulin
„músíkölsk" tilfínning í því sem
Guðni gerir.
Síðasta verkið var sú fimmta
eftir Tsjaikovskí og þar fór bæði
hljómsveitin og stjómandinn á kost-
um. Shipway er innblásinn stjóm-
andi og náði t.d. að magna upphaf
verksins með dulúð og spennu og
reyndar allt verkið, svo að þetta
meistaraverk kunnáttu og óham-
inna tilfínninga varð dýrðlegur
sinfónískur óður, þar sem mannleg-
ar tilfínningar em hafnar upp fyrir
hversdagslegar langanir en gæddar
djúpstæðri íhugun og þrunginni,
friðlausri þrá einmana sálar eftir
óskilgreinanlegri hamingju og friði.
Að endingu gapir við endalaust
hyldýpi örvæntingar, svo að leitin
að hamingjunni snýst upp í flótta
Morgunblaðið/Bjami
Áheyrendur fagna einleikaranum, Guðna Franzsyni og stjórnanda,
Frank Shipway, að flutnii loknum.
undan eigin þrá, þar sem lífíð dans- magnar með lífínu ástriður sem
ar vals við dauðann, en dauðinn munu á endanum tortíma því.