Morgunblaðið - 14.11.1987, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 14. NÓVEMBER 1987
i
Blágresi — þijú afbrigði íslenska blágresisins.
(Mynd Ó.B.G.)
BLAGRESI
(Geranium silvaticum)
„Hlíðin mín fríða, hjalla meður
græna, blágresið blíða, beijalautu
væna, á þér ástaraugu ungur réð
ég festa, blómmóðir besta."
Svo kvað Jón Thoroddsen um
Barmahlíðina sína blómfögru, og
mörg er fögur hlíðin á landi voru
og „blómmæður" góðar, þó á
síðustu áratugum hafi ofnýting
lands rúið margar þeirra skærasta
skrauti sínu:; blómjurtunum.
„Fögur er hlíðin" sagði forðum
Gunnar á Hlíðarenda, sneri aftur
í Fljótshlíðina og fór hvergi. Hún
hefur líklega fóstrað fleiri blóm-
jurtir þá en nú er orðið. Menn sem
komnir eru yfir miðjan aldur
muna Hlíðina blómum klædda svo
sem enn má sjá á þeim friðuðu
blettum, sem þar er að fínna t.d.
í minningarreit Þorsteins Erlings-
sonar við Hlíðarendakot, í landi
Soffíu Túbals austan Merkjaár ogí
brekkunni fyrir ofan stöð Skóg-
ræktarfélagsins við Múlakot.
Þama vex hnéhátt blómstóð: blá-
gresi, mjaðurt og ijalldalafífíll
ásamt hvönninni, sem hátignarleg
gnæfir yfír þessa nágranna sína,
ekki alveg laus við stærilæti! En
einmitt þessar og fleiri blómjurtir
eru það góðgæti sem búpeningur
byijar að gæða sér á, þetta eru
konfektmolamir í gróðurkökunni!
Sú jurt sem einna mestan svip
setur á þetta blómlendi er Blá-
gresið, sem algengt má telja um
allt land og hvert mannsbam
þekkir. Færri munu þó vita að af
blágresinu má fínna að minnsta
kosti fjórar útgáfur hér á landi:
hina venjulegu algengu aðalteg-
BLOM
VIKUNNAR
76
Umsjón:
Ágústa Bjömsdóttir
und með allstómm blárauðum
blómum, þá afbrigði með minni
blómum, rósrauðum, síðan af-
brigði með snjóhvítum blómum
og loks afbrigði með ljósbleikum
blómum og dekkri æðum í krónu-
blöðum. í Flóm íslands em nefnd
3 tilbrigði (forma) þ.e.a.s. F.
rosiflorum (með rósrauð blóm)
f. albiflorum (með hvít blóm) og
Ioks f. parviflorum (með smá
blóm). Hið síðastnefnda hefí ég
ekki séð en það kynni þá að vera
fímmta útgáfan.
Ef meðfylgjandi mynd prentast
vel má greinilega sjá mismuninn
á þessum þrem afbrigðum. Ég
nefni þetta viljandi afbrigði
(varietas) en ekki tilbrigði því ég
er ekki sáttur við þá skilgrein-
ingu. Tilbrigði (forma) er,
samkvæmt skilgreiningu þess
hugtaks, tilkomið vegna ytri kjara
og einkenni þeirra hverfa fljótt
þegar kjömm þeirra er breytt.
Þetta á ekki við um þessi þijú
afbrigði. Ég hef haft þau ámm
saman í garði mínum og á þeim
sést engin breyting þó telja megi
víst að vaxtarskilyrði og jarðvegur
sé ólíkur og á uppmnalegu vaxt-
arstöðum þeirra. Ljósbleika af-
brigðið fann ég í fjallinu ofan við
Laugarvatn, þar sem nokkrir
slíkir einstaklingar uxu á víð og
dreif. Þetta afbrigði mun vera
sjaldgæfast og hefí ég ekki séð
það annars staðar en þama, en
það hefur þá staðið sig ágætavel
hér í garði mínum. Hvíta afbrigð-
ið vex hér og hvar um landið t.d.
í Þórsmörk og all víða á Hom-
ströndum. Rósrauða afbrigðið vex
víða innanum hina venjulegu aðal-
tegund.
eins og nafnið G. sylvaticum
(eða silvaticum) bendir til er blá-
gresið skógaijurt (silva = skógur)
enda vex það hér gjaman í bland
við birkikjarrið okkar. Blágresið
er algengt um alla Evrópu, vest-
anverða Asíu og Síberíu.
Fyrmrn var blágresið notað til
litunar, og fékkst af því svartur
litur. Þetta kemur fram í fær-
eyska nafninu en þar heitir það
sortugras.
Olafur B. Guðmundsson
Hudson
SAMKVÆMISSOKKABUXUR
í ÚRVALI.
FAST I VERSLUNUM
UM LAND ALLT.
Heildsölubirgðir:
DAVIÐ SJONSSON & CO.H.F.
SÍMI 24333
mmæ*