Morgunblaðið - 14.11.1987, Blaðsíða 48

48
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 14. NÓVEMBER 1987
Afmæliskveðja:
Þór Guðjónsson
fv. veiðimálasljóri
Sjötugur er í dag, 14. nóvember,
Þór Guðjónsson, fyrrverandi veiði-
málastjóri. Á merkum tímamótum
í ævi manna er ekki úr vegi að rifja
upp þætti úr lífshlaupi þeirra, sem
athyglisverðir þykja, ekki sist ef
starfíð hefur verið í þágu lands og
þjóðar og verið heillaríkt á alla lund.
í afmælisriti í tilefni af 50 ára
afmæli rannsókna í þágu atvinnu-
veganna segir m.a.: „Veiðimála-
stofnunin, sem fer jöfnum höndum
með stjómun og rannsóknir á sviði
veiðimála, hefur verið að þróast
allt frá 1946 til þessa dags. Starf-
seminni óx fískur um hrygg, ef svo
má taka til orða. Fleiri menn komu
til starfa. Unnt var að sinna aðkall-
andi verkefnum betur en áður og
þau urðu fleiri. Óhætt er að fullyrða
að stofnunin sé þegar orðin öflug
rannsóknarstofnun með sérhæft
fagfólk og býr að góðum tækja-
kosti.
Þegar embætti veiðimálastjóra
(Veiðimálastofnun) var sett á stofn
árið 1946 með skipun veiðimála-
stjóra, á grundvelli ákvæða laga frá
1933, hafði Fiskideild Atvinnudeild-
ar Háskólans sinnt um skeið
rannsóknum á laxi og silungi, í ám
og vötnum. Þór Guðjónsson, fiski-
fræðingur, hafði verið ráðinn til
Fiskideildar 1. janúar 1946 og
starfaði þar uns hann tók við stöðu
veiðimálastjóra 1. apríl það sama
ár. Þannig má segja að samtenging-
in hafí verið frá Atvinnudeild og
að sérstöku skipulegu og sjálfstæðu
rannsóknarstarfí í þágu veiðimála."
Þór varð það fljótt ljóst eftir að
hann kom til starfa sem veiðimála-
stjóri, að nauðsyn bæri til að komið
yrði á fót tilraunaeldisstöð ef veru-
legra framfara ætti að mega vænta
í fiskeldi og fískrækt. Hann vann
að því á árunum 1948—50 að koma
þessu í framkvæmd, en það heppn-
aðist ekki þá, þó nærri lægi að það
tækist. Þetta varð hins vegar að
veruleika 1961 eftir að hann hafði
gert tillögu um slíka stöð til þáver-
andi ráðherra, Ingólfs Jónssonar,
og ríkisstjómin fyrir forgöngu Ing-
ólfs ákvað að hverfa að þessu ráði
og festi ríkið kaup á jörðinni Kolla-
fírði til nota í þessu skyni. í
Laxeldisstöð ríkisins hefur, sem
kunnugt er, verið unnið brautryðj-
endastarf á sviði gönguseiðafram-
leiðslu og laxahafbeitar, þvi
grundvöllur var lagður I Kollafírði
að framleiðslu góðra eins árs
gönguseiða í hafbeit hér á landi.
Af mörgu er að taka í sambandi
við 40 ára starfsemi Veiðimála-
stofnunar í þágu lax- og silungs-'
veiði og ræktunar undir forustu
Þórs Guðjónssonar, þó ekki verði
farið út í nema fátt eitt. Það var
tvímælalaust mikið happ hversu vel
tókst til þegar grundvöllur þessara
mála var lagður með veiðilöggjöf-
inni frá 1933 og þeim endurbótum,
sem gerðar hafa verið á lögunum
síðan. Miklar framfarir hafa orðið
hér á landi á þessu tímabili, enda
ástand veiðimála gott. Víst er að á
fyrstu áratugum starfsins fór mik-
ill tími í að koma til framkvæmda
ýmsum ákvæðum laganna. Jafn-
framt og síðar hefur víðtæk
gagnasöfnun í þágu veiði og físk-
ræktar farið fram. Minna má á
athyglisverð gögn varðandi lax-
veiðina í landinu. Sú gagnasöfnun
er einstæð meðal laxveiðiþjóða.
Fullyrða má að þar séum við fremst-
ir þjóða f þessu efni. Þá þykir
skipulag veiðimála okkar til fyrir-
myndar meðal erlendra áhuga- og
kunnáttumanna um veiðimál, sem
hafa hrósað okkur fyrir ástand
veiðimála hér á landi.
Við starfslok Þórs Guðjónssonar
1986 voru m.a. átta fískifræðingar
starfandi hjá Veiðimálastofnun;
einn sinnti rannsóknum í fískirækt,
fískeldi og hafbeit, annar sinnti
verkefnum á sviði straumvatna,
þriðji stöðuvatnarannsóknum, fjórði
starfar á fískeldissviði. Þá voru fjór-
ir fískifræðingar hver með aðsetur
í deildum stofnunarinnar úti á landi.
Víðtækum rannsóknum á fiski í ám
og vötnum hefur verið unnið að og
þar á meðal sérstök verkefni á þessu
sviði, eins og við Blöndusvæðið og
víðar.
Þór gerði sér far um alla tíð að
fylgjast vel með öllu því, sem gerð-
ist erlendis í þessum efnum og afla
sér aukinnar þekkingar í faginu,
m.a. með námsdvöl erlendis. Nefna
má að á Veiðimálastofnun er gott
bókasafn erlendra bóka og rita, sem
sum eru fágæt. Það sýnir m.a.
áhugi erlendra stofnana á að fá ljós-
rit héðan úr þessum ritum. Þór sat
auðvitað oft sem fulltrúi landsins á
alþjóðlegum fundum um þessi mál;
átti sæti í Lax- og silungsnefnd
Alþjóðahafrannsóknarráðsins allan
starfstíma sinn og sat einnig í ráð-
gjafamefnd alþjóðlegra laxvemd-
unarstofnana. Hann hefur lagt
fram fjölda vísindalegra ritgerða á
ráðstefnum erlendis og flutt marga
fyrirlestra m.a. í boði erlendra fé-
laga og stofnana, og auk þess ritað
Qölda greina í blöð og tímarit. Eft-
ir að Þór lét af starfí að eigin ósk
á miðju sl. ári, hefur hann í tvígang
verið beðinn um að flytja erindi um
laxveiðimál á íslandi á alþjóðlegum
ráðstefnum virtra samtaka um Atl-
antshafslaxinn, en vitað er að Þór
nýtur mikils álits erlendis meðal
forustumanna á sviði rannsókna og
stjómunar laxveiðimála. Hið fyrra
erindið flutti hann í Frakklandi sl.
vetur hjá Atlantie Salmon Tmst og
hið seinna skipti í Bandaríkjunum
nýlega á ráðstefnu sem átta þekkt
samtök og stofnanir um vemdun
og nýtingu laxins efndu til um
stjómun laxveiða í framtíðinni.
Ýmsum mun vafalaust fínnast
það nokkur forréttindi að fá að
vinna brautryðjendastarf. En svo
varð einmitt raunin með veiðimálin
og störf Þórs Guðjónssonar. Hitt
vita þeir sem í slíku starfí lenda,
að ekki er alltaf logn eða friður á
ferð, ekki síst ef verið er að koma
til framkvæmda ákvæðum laga er
snerta hagsmuni manna, eins og
veiðimálin em. Það ráða oft tilfínn-
ingar svo að hlutimir geta verið
snúnir. Þór var að mínum dómi
sómakær og gætinn í störfum
sínum, og mér fannst hann vilja
segja og gera sem réttast í máli
hveiju án tillits til þess hvort það
myndi valda honum óvinsælda.
Þór Guðjónsson var í gær heiðr-
aður fyrir brautryðjendastarf í þágu
veiðimála á ráðstefnu, sem efnt var
til í tilefni af 50 ára afmæli rann-
sókna í þágu atvinnuveganna. Það
var Rannsóknarráð ríkisins sem
beitti sér fyrir samkomuhaldi af
þessu tilefni í samvinnu við þær tfu
stofnanir, sem koma við þessa sögu.
Þór hefur lagt ýmsum öðmm
góðum málum lið, m.a. með þátt-
töku í Lionshreyfingunni þar sem
hann hefur tvisvar verið umdæmis-
stjóri þeirra samtaka hér á landi
og því notið mikils trausts þar. Sem
ungur maður átti hann ásamt
tveimur félögum sínum þátt í að
stofna farfuglahreyfinguna hér á
landi.
Oft er spurt, hverra manna við-
komandi sé. Foreldrar Þórs vom
sæmdarhjónin Margrét Einarsdóttir
og Guðjón Guðlaugsson, er bjuggu
á Lokastíg 26 hér í borg, en þau
áttu ættir að rekja í Ames- og
Rangárvallasýslur. Þór gekk
menntaveginn og tók stúdentspróf.
Síðan fór hann til náms í fískifræði
í Seattie í Washington undir hand-
leiðslu hins heimskunna vísinda-
manns dr. Donaldson og lauk
mastersprófí í fískifræði með vatna-
líffræði í öndvegi. Kona Þórs er
Elsa E. Gudjónsson, safnvörður, og
eiga þau þijú böm.
Ég vil nota þetta tækifæri að
lokum til að flytja Þór bestu ham-
ingjuóskir í tilefni dagsins og óska
honum og Elsu alls hins besta í
framtíðinni.
Einar Hannesson
Þór Guðjónsson, fiskifræðingur
og fyrrverandi veiðimálastjóri, er
sjötugur í dag. Hann lauk meistara-
prófí frá University of Washington,
Seattle, Bandaríkjunum og var sér-
grein hans vatnafískafræði. Leið-
beinandi hans var prófessor
Donaldson, heimsþekktur vísinda-
maður á því sviði. Þeim sem þetta
ritar er kunnugt um, að Donaldson
hafði miklar mætur á Þór, heim-
sótti hann hingað og studdi hann
með ráðum og dáð. Og mörgum
árum eftir að Þór lauk embættis-
prófí dvaldist hann aftur um eins
árs skeið á fiskifræðideild Wash-
ington-háskóla hjá Donaldson við
framhaldsnám og rannsóknir.
Skömmu eftir að Þór kom heim
frá námi árið 1946 var hann skipað-
ur veiðimálastjóri og gegndi því
starfí að mestu óslitið í 40 ár, eða
til ársins 1986. Hann á því að baki
langt og erilsamt starf, sem hann
hefur frá upphafi sinnt af mikilli
kostgæfni. Það er erfítt að hugsa
sér Veiðimálastofnunina án Þórs.
Þá stofnun byggði hann upp frá
grunni. í byijun voru þeir 2 starfs-
mennimir, nú eru þeir yfír 20.
Veiðimálastofnun býr nú að hans
mikla brautryðjendastarfí að skipu-
lagningu veiðimála. Hér er ekki
ætlunin að tíunda embættisferil
hans og framlag til fjölda mála,
enda Qarri því að vera tímabært.
En störf hans hafa öll einkennst
af stakri samviskusemi, vandvirkni
og góðu skipulagi. Oft hefur hann
þurft að taka óvinsælar ákvarðanir,
en í því efni hefur hann ávallt gert
það sem samviskan bauð honum.
Fyrir utan ágætt starf á sviði
veiðimála hefur Þór ávallt verið
mikill áhugamaður um vatnarann-
sóknir. Frá rannsóknarferðum með
Þór á fyrri árum er mér sérstaklega
minnisstætt, hve vandvirkur og
nákvæmur hann var við alla gagna-
söfnun. En í hans erilsama starfí
hefur lítill tími gefíst til rannsókna.
Þrátt fyrir það hefur hann ritað
fjölda greina um laxfískarannsókn-
ir. Meðal vísindalegra ritgerða Þórs
vil ég sérstaklega nefna ítarlega
og ágæta grein um íslenska laxinn,
lífssögu hans, göngur, hrygningu,
klak og eldi, sem birtist fyrir nokkr-
um árum í ritinu Islenskar land-
búnaðarrannsóknir. Og nú eftir að
hann lét af starfí veiðimálastjóra
gefst honum kærkomið tækifæri til
að halda áfram úrvinnslu úr þeim
mikla efnivið sem hann hefur safn-
að um íslenska laxinn. Efa ég ekki
að sú vinna eigi eftir að skila góðum
árangri á komandi árum.
Ég á margar og skemmtilegar
minningar um Þór frá okka: fyrstu
kynnum. Hann er drengur góður,
gæddur næmri kímnigáfu og jafn-
framt hlýr persónuleiki. Ég vil nota
þetta tækifæri til að þakka honum
trausta vináttu í 40 ár. Við Guðrún
samfögnum Þór og Elsu á þessum
tímamótum og sendum þeim okkar
bestu kveðjur og óskir.
Unnsteinn Stefánsson
Bresk minningarathöfn
í Fossvogskirkjugarði
HIN árlega minningarathöfn um
fallna hermenn Breska samveld-
isins verður haldin sunnudaginn
15. nóvember við hermanna-
grafreitinn í Fossvogskirkju-
garði og hefst hún kl. 10.50 að
venju.
Þá gefst fóki tækifæri til að
heiðra minningu þeirra milljóna,
sem látið hafa lífíð í þágu friðar
og frelsis og eru allir velkomnir.
Athöfninni stjómar sr. Amgrímur
Jónsson.
í hermannagrafreit samveldisins
í Fossvogskirkjugarði eru grafír
128 breskir hermenn og 84 annarra
þjóða, þar á meðal 47 Kanada-
manna og 5 Ástralíubúar.
(Fréttatilkynning)
Raufarhafnarfélagið:
Félagsvist og kaffisala
Raufarhafnarfélagið í
Reykjavík verður með sína ár-
Iegu félagsvist og kaffisölu
sunnudaginn 15. nóvember.
Félagsvistin og kaffísalan fara
fram í sal Sparisjóðs vélstjóra í
Borgartúni 18 í kjallara og hefst
kl. 14.
AUSTURBÆR
Lindargata 39-63 o.fl.
VESTURBÆR
Ægisíða 80-98 o.fl.
Nýlendugata
SELTJNES
Sæbraut
KÓPAVOGUR
Holtagerði
Hrauntungu1-48
Bræðratungu
Skjólbraut
GARÐABÆR
Háholt Hrísholt
Eskiholt
ÚTHVERFI
Austurgerði o.fl. Grænahlíð
Birkihlíð Efstasund 60-98
Lerkihlíð

s