Morgunblaðið - 14.11.1987, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 14. NÓVEMBER 1987
Stjóm Þroskahjálpar:
Framtíð Kópavogs
Htagunfybrirtfe
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 600 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 55 kr. eintakiö.
Hvað er að gerast
í Moskvu?
Stefnumörkun til fyrstu umræðu
að hefur alltaf verið
erfítt fyrir Vestur-
landabúa að átta sig á því,
sem gerist að tjaldabaki í
Moskvu. Þegar litið er til
baka verður ljóst, að flestir
nýir valdamenn í Sovétríkj-
unum hafa í upphafi valda-
ferils síns hafíð einhvers
konar áróðursherferð á
Vesturlöndum til þess að
sannfæra vestrænar þjóðir
um, að nýir tímar væru í
aðsigi austur þar. Fýrsta
verulega tilraunin í þessa
átt var gerð eftir að Nikita
Krúsjoff tók við völdum fyr-
ir u.þ.b. þremur áratugum.
Þá var því mjög haldið á
lofti í Moskvu, að ný um-
bótasinnuð öfl hefðu tekið
við stjómartaumunum aust-
ur þar og vestrænar þjóðir
ættu að grípa tækifærið og
semja við Krúsjoff um deilu-
mál milli austurs og vesturs.
Afhjúpun Krúsjoffs á
grimmdarverkum Stalíns
varð til þess að ýta mjög
undir trú vestrænna þjóða á
að grundvallarbreyting hefði
orðið á stjómarfarinu austur
þar.
Smátt og smátt kom í ljós,
að engin breyting hafði orð-
ið í Sovétríkjunum, sem orð
var á gerandi. Berlínarmúr-
inn var byggður, Krúsjoff
hafði í hótunum við Kennedy
Bandaríkjaforseta í Vínar-
borg og reyndi síðan að
koma upp eldflaugum á
Kúbu.
Næsta meiriháttar tilraun
til að sannfæra Vestur-
landaþjóðir um, að nýir
tímar væru á næsta leiti
austur þar, var gerð, þegar
forystumaður KGB, Andr-
opov, tók við æðstu völdum
í Kommúnistaflokknum. Það
var nánast ótrúlegt hvað
fjölmiðlar á Vesturlöndum
voru fljótir að falla fyrir
þeim áróðri frá Moskvu, að
með valdatöku Andropovs
hefðu orðið tímamót í Sov-
étríkjunum. Þó hefur þessi
áróður aldrei orðið jafn
árangursríkur og nú síðustu
misserin, eftir að Gorbachev
varð aðalritari Kommúnista-
flokksins. Honum hefur
verið hampað mjög á Vest-
urlöndum og sú trú hefur
verið sterk, að loksins væri
kominn fram á sjónarsviðið
fyrir austan maður, sem
mundi breyta sovézku þjóð-
skipulagi. Á margan hátt
hefíir sovézki leiðtoginn orð-
ið einn vinsælasti stjóm-
málamaður á Vesturlöndum!
Nú berast fréttir frá
Moskvu, sem benda til þess,
að ekki sé allt sem sýnist.
Háttsettur forystumaður í
Kommúnistaflokknum í
Moskvu hefur verið rekinn.
Sá hefur verið talinn náinn
samstarfsmaður Gorbach-
evs. Nú er það svo, að
fjölmiðlar á Vesturlöndum
vita í raun lítið um það, sem
gerist í Kreml. Fréttir um
það byggjast mjög á getgát-
um og þess vegna geta þær
verið meiri eða minni vit-
leysa. En jafnvel þótt menn
hafí þá fyrirvara á, benda
síðustu fréttir frá Sovétríkj-
unum þó til, að hinn nýi
valdamaður þar í landi eigi
í erfíðleikum innan Komm-
únistaflokksins.
Vesturlandaþjóðir hafa
oft orðið fyrir vonbrigðum
með framvindu mála í Sov-
étríkjunum. Þess vegna er
tilhneigingin mjög sterk til
þess að trúa því, að breyting
sé að verða á, sem geti losað
þessar þjóðir við það farg,
sem mikill vígbúnaður óneit-
anlega er. Þrátt fyrir það
sýnir fengin reynsla, að það
er nauðsynlegt að taka með
mikilli varúð öllum upplýs-
ingum og áróðri frá Moskvu
um, að þar hafí orðið tíma-
mót með nýjum valdamanni.
Auðvitað getur komið að
því, að svo sé og margir
hafa hallast að því, að
Gorbachev væri í raun og
veru umbótasinni, sem vildi
breyta sovézku þjóðskipu-
lagi. En í þeim efnum er
bezt að láta verkin tala og
byggja samskipti við Sovét-
menn á því, sem þeir gera
en ekki því, sem þeir segjast
ætla að gera.
Morgunblaðinu hefur borizt
eftirfarandi greinargerð frá
stjórn Þroskahjálpar:
Stjóm Landssamtaka Þroska-
hjálpar fagnar grein Jóns S.
Karlssonar sálfræðings og Sævars
Halldórssonar bamalæknis, sem
birtist í Morgunblaðinu 3. nóvember
sl. undir heitinu „Framtíðarskipulag
Kópavogshælis". Greimn ber vitni
um vilja til að ræða málefnalega
þær skipulagsbreytingar á Kópa-
vogshæli sem Þroskahjálp hefur
lagt til og er það vel.
Þar kemur ennfremur fram að
ekki virðist vera gmndvallarágrein-
ingur á milli greinarhöfunda og
Þroskahjálpar í þessu efni. Báðir
aðilar em sammála um að þörf sé
á vemlegri fækkun vistmanna á
Kópavogshæli, eins og raunar einn-
ig er gert ráð fyrir í nýlegri reglu-
gerð um hælið, en ekki er samstaða
um hve mikil sú fækkun getur orð-
ið á næstu ámm. Hins vegar em í
greininni nokkur atriði sem gefa
tilefni til frekari umræða á opin-
bemm vettvangi.
Tillögnr Þroskahjálpar
Áður en vikið er frekar að ofan-
nefndri grein er ástæða til að skýra
í stuttu máli þær tillögur sem stjóm
Þroskahjálpar lagði fram á nýaf-
stöðnu landsþingi samtakanna og
vom samþykktar þar samhljóða.
Kjami tillagnanna er sá að fram
til 1995, þ.e. á sjö ára tímabili,
verði starfsemi Kópavogshælis
dregin saman á þann veg, að í lok
tímabilsins verði þar einungis deild-
ir fýrir vistmenn, sem þurfa óvenju
mikla og sérhæfða umönnun, t.d.
beina hjúkmn. Gert er ráð fýrir að
þeir verði 25—30 talsins. Nú era
hins vegar á Kópavogshæli 155
vistmenn. Lagt er til að þeim sem
flytja brott verði boðið að búa í
sambýlum, þ.e. 5—6 manna heimil-
um í almennum íbúðarhverfum, í
samráði við aðstandendur og við-
komandi yfirvöld málefna fatlaðra.
í því skyni þarf að koma á fót rúm-
lega 20 sambýlum.
Lögð er rík áhersla á að fé-
lagsleg tengsl vistmanna, jafnt
við fjölskyldu sem vini, skerðist
ekki við að flytja búferlum.
í tillögunum er ennfremur bent
á að nýta megi með sölu þau verð-
mæti, sem felast í lóð Kópavogs-
hælis og þeim byggingum, sem
ekki verða nýttar fýrir starfsemi
hælisins sem eftir verður á svæð-
inu. Um er að ræða eftirsóknarvert
byggingarland, t.d. undir íbúðar-
byggð.
Sögnlegar forsendur
Kópavogshæli tók til starfa 1952
og var þá mikilvægt framfaraskref.
Áður áttu vangefnir í fá hús að
venda, utan foreldrahús, til að fá
nauðsynlega -umönnun. Segja má
að með stofnun hælisins hafi í
fýrsta sinn verið reynt að koma
skipulagi á þjónustu samfélagsins
við þennan hóp landsmanna.
Þau viðhorf vom þá ríkjandi að
umönnun vangefinna væri best fyr-
ir komið með því að þeir byggju
margir saman, m.a. í því skyni að
þekking og íjármagn nýttust sem
best.
Einnig ber að líta á stofnun
Kópavogshælis í ljósi þess að fram
undir allra síðustu ár var litið á
vangefni sem sjúkdóm — eða hlið-
stæðu þess. Þess vegna vom
stofnanir fýrir vangefna skipulagð-
ar í anda hefðbundinnar heilbrgiðis-
þjónustu, þ.e. sem sjúkrastofnanir.
Á Kópavogshæli hefur verið unn-
ið mikið og gott starf og rétt er
að taka skýrt fram að með tillögum
Þroskahjálpar er á engan hátt
verið að efast um hæfni eða góð-
an vilja starfsfólks hælisins
ellegar gera athugasemdir við
vinnubrögð, miðað við ríkjandi
aðstæður.
Viðhorf breytast
Á áttunda áratugnum verða
vemlegar breytingar á viðhorfum
til vangefmna og annarra fatlaðra.
Meðal annars er bent á að það
skerði félagslega stöðu þeirra og
þroskamöguleika að vera nánast í
hlutverki sjúklinga — nema í þeim
tilvikum að þeir séu beinlínis sjúk-
ir, sem sjaldnast er. Einnig óx þeirri
skoðun fýlgi að þessum hópi beri
sami félagslegi réttur til menntun-
ar, búsetu og atvinnu og öðmm
þegnum samfélagsins.
Þessi viðhorf þróuðust frá því að
þykja óraunsæ og byltingarkennd
í það að verða ríkjandi, eins og
glöggt kemur fram í lögum um
aðstoð við þroskahefta frá 1979 og
áréttað er enn frekar í lögum um
málefni fatlaðra frá 1983. Þar seg-
ir m.a. að markmið laganna sé að:
„. . . tryggja fötluðum jafnrétti og
sambærileg lífskjör við aðra þjóð-
félagsþegna og skapa þeim skilyrði
til þess að lifa eðlilegu lífi og hasla
sér völl í samfélaginu þar sem þeim
vegnar best“.
Hin nýrri viðhorf fela það meðal
annars í sér að fatlaðir skuli eiga
þess kost að búa við svipaðar að-
stæður og almennt gerist, þ.e.a.s.
á heimilum af venjulegri stærð í
almennum íbúðarhverfum. Með því
„Kjarni málsins er sá
að núverandi skipulag
og starfsemi Kópavogs-
hælis er ekki í samræmi
við ríkjandi viðhorf um
stöðu og rétt vangef ins
fólks, né heldur í sam-
ræmi við þær grund-
vallarhugmyndir sem
lög um málefni fatlaðra
byggja á.“
móti gefist þeim kostur á almenn-
ari og virkari þátttöku í daglegu
lífi samfélagsins, sem aftur er for-
senda þess að njóta samvista við
aðra og læra af þeim samskiptum.
Ennfremur má benda á að með
þessum hætti verður fatlað fólk
eðlilegur hluti samfélagsins í aug-
um almennings, sem einnig er til
þess fallið að draga úr félagslegri
eingangmn þess.
Augljóst er að sá, sem ekki fær
tækifæri til að umgangast fólk al-
mennt og fara um í samfélaginu,
lærir heldur ekki ríkjandi umgengn-
isvenjur, kynnist ekki umhverfi sínu
með því t.d. að ferðast með almenn-
ingssamgöngutækjum, kann lítil
skil á verslunum og annarri þjón-
ustu o.s.frv. Og sá, sem fær matinn
tilbúinn á bakka á hveijum degi og
hrein og strokin föt án þess að eiga
hlut að máli, hann gerir sér heldur
ekki grein fyrir hvað til þess þarf.
M.ö.o. lærir hann ekki að bjarga
sér, jafnvel þótt hann hafí til þess
getu.
Þá hefur verið bent á það hvað
eftir annað á síðari ámm að þegar
fyöldi manna, sem á einhvem hátt
Úr sambýlinu á Vesturgötu 102 á
Iðnaðarráðherra:
Vona að samkomula^
um framlag til Iðnlán
MARÍA E. Ingvadóttir (S.-Rvk.)
bar i sameinuðu þingi á fimmtu-
dag upp fyrirspurn til iðnaðar-
ráðherra um lánasjóði iðnaðar-
ins. Spurði hún hvenær mætti
vænta frumvarps um breytingar
á lögum um Iðnlánasjóð og
hvernig fyrirhugað væri að
bregðast við tekjumissi Iðnlána-
sjóðs frá næstu áramótum og þar
til lögin yrðu endurskoðuð. í
svari iðnaðarráðherra kom m.a.
fram að tillögur um lagabreyt-
ingar yrðu lagðar fram á Alþingi
eftir áramót. Hann sagðist einnig
vona að samkomulag næðist um
framlag til sjóðsins frá rikinu en
lögbundið framlag er alveg fellt
niður i fjárlagafrumvarpinu.
Friðrik Sophusson, iðnaðar-
ráðherra, sagði lögbundið framlag
ríkissjóðs til vömþróunar- og mark-
aðsdeildar Iðnlánasjóðs vera alveg
fellt niður í fjárlagafrumvarpinu en
það væri 25 milljónir í ár og ætti'
að vera um 48 milljónir ef lögum
væri fylgt. í athugasemdum með
íjárlagafmmvarpinu segði m.a.:„
Ætlan stjómvalda er, að fella niður
sem mest af lögbundnum framlög-
um og tekjustofnum og í samræmi
við það verður stefnt af breytingum
á lögum um Iðnlánasjóð."
Iðnaðarráðherra sagði þetta
orðalag vera frá fjármálaráðherra
og hefði það ekki verið sérstaklega
borið undir hann. Framlag það sem
verið væri að fella niður að fullu
rynni til vömþfounar- og markaðs-
deildar en ekki til fjárfestinga, eins
og margir virtust telja. Tilgangur
þeirrar deildar væri að stuðla að
vömþróun og aukinni samkeppnis-
hæfni iðnaðarins, örva nýsköpun
og auka útflutning. Þetta framlag
væri nánast eina opinbera framlag-
ið til nýsköpunar og þróunar í
iðnaði. Niðurfelling þess í einu lagi
væri mjög tilfínnanleg fyrir fjárhag
sjóðsins og tiltölulega mun meiri