Morgunblaðið - 09.12.1987, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 9. DESEMBER 1987
21
VANDRATAÐ I
TÖFRAFJÖLLUM
Békmenntir
Jóhanna Kristjónsdóttir
Einar Kárason: Söngur villiand-
arinnar og fleiri sögur
Smásögur.
Útg. Mál og Menning 1987
Margir vísir menn hafa gert út-
tekt á smásögunni og lýst þeim
lögmálum, skráðum sem óskráðum,
sem hún þurfi að fylgja. Að minnsta
kosti ef hún á að standa undir
smásögunafnbótinni. Það er ekki
allra að ná því að halda sig innan
lögmálsins það er kunnara en frá
megi að segja. En smásagan er
tvímælalaust ögrandi viðfangsefni
og hún skírskotar til höfunda; hvet-
ur þá til að glíma við sig. Og
smásagan er ekki bara með kröfur
á hendur höfundi sínum, hún launar
þeim ríkulega sem handleika hana
af list. Þegar ég var í skóla og
heyrði bókmenntakennarann skil-
greina smásöguna þótti mér mikið
til um. Og til þeirra orða horfi ég
ósjálfrátt í hvert skipti sem ég les
smásögu. Og því hef ég þennan
formála á, að engin af þeim smá-
sögum Einars Kárasonar, sem hér
ganga á þrykk hefðu verið innan
ramma þeim, sem ég man Kristján
setja smásögunni.
Því ræður kannski fyrst og
fremst, að ákveðið tilgangsleysi er
í sögunum, það er rétt eins og höf-
undurinn hafi á stundum látið
tilviljun ráða, hvaða framvinda varð
í sögunum. Mikil ósköp. Það getur
verið gott og blessað að hlaupa upp
eða fara út fyrir efnið, en það þarf
helzt að koma á einhvem hátt mál-
inu við. Vegna þess, hve smásagan
er viðkvæmt blóm.
Sorgarsaga er að mínum dómi
skipulega gerð og manneskjuleg.
Vel unnin, og þar ráða fyrst og
fremst ágæt tök höfundar á við-
felldnu efni sem okkur fínnst koma
Einar Kárason
okkur við. Sagan Opus Magnum
hlýtur að hafa birzt áður, altjent
kannaðist ég við hana. Hér segir
frá snillingnum með mislögðu hend-
umar, sem hefur nú eftir allt saman
unnið þetta einstæða afrek: hann
hefur skrifað þessa einu bók sem
þarf að skrifa. Síðan segir af því
máli á mjög hnyttinn og skilmerki-
legan hátt. Mér fannst Opus
Magnum bezt gerða sagan í bók-
inni. Töfrafjallið geymir í sér
nokkuð góða hugmjmd, sem höf-
undur gæti án efa unnið betur.
Söngur villiandarinnar er skýrt
dæmi um, að það er líkast þvi að
Einar Kárason viti í upphafi ferðar
öldungis ekki, hvert hann ætlar að
stefna. Það er gott að vera spont-
ant, en mjög óheppilegt að hreinrita
ekki söguna sína.
Einar Kárason hefur hlotið lof
að verðleikum, fyrir skáldsögur
sínar, og þarf ekki að fjölyrða um
það. Eftir þessari bók að dæma
sýnist mér ótvírætt að skáldsögu-
formið henti honum betur en
smásagan.
Skólasaga Akraness
Bókmenntir
Sigurjón Björnsson
Stefán Hjálmarsson: Skóli í 100
ár. Skólahald á Akranesi
1880—1980. Akraneskaupstaður.
Hörpuútgáfan Akranesi 1987.
175 bls.
Alsiða er að minnast stórafmæla
stofnana, samtaka, sveitarfélaga
o.þ.l. með útgáfu sögulegs yfirlits-
rits. Hafa mörg slík rit séð dagsins
ljós á undanfömum árum. Yfirleitt
eru þetta hin fróðlegustu rit og
ótvírætt er heimildargildi þeirra ef
vel er að verki staðið.
Til skamms tíma hefur fátt verið
ritað um íslenska skólasögu, en úr
þeim skorti er nú sem óðast að
bætast eftir því sem fleiri skólar
fylla öldina.
Hér bætist nú eitt rit í hópinn.
Akraneskaupstaður hafði frum-
kvæði að ritun Skólasögu Akraness
frá því að reglulegt skólahald hófst
þar haustið 1880. Voru því 100 ár
liðin frá upphafinu fyrir sjö árum,
en verkið lá í salti í nokkur ár og
birtist ekki fyrr en nú. Stefán
Hjálmarsson, kennari við Barna-
skólann á Akranesi, hefur samið
texta þessarar bókar.
Að loknum tveimur stuttum yfir-
litsköflum, annars vegar um
aðdráganda að og upphaf reglulegs
skólahalds á Islandi og hins vegar
örstutt ágrip af sögu Akraness,
hefst greinargerð um sjálft skóla-
starfíð. Er sú frásögn í formi
knapporðrar skýrslu þar sem þróun-
in er rakin í öllum aðaldráttum.
Segir þar mest frá bamaskólanum
enda á hann sér langlengsta sög-
una. Stuttir kaflar eru um aðra
skóla: Iðnskólann (1936—1977),
Gagnfrasðaskólann (1943—1977).
Þessir tveir síðamefndu skólar
mnnu inn í fjölbrautaskólann þegar
hann tók til starfa árið 1977. Þá
SdfNj •vAfkfahubH#* tfMkiMHM/' IWf-J'WUrMk ty'nt fnottti IW*b'
Ak'tmMngVfc vWn «« vofn. Wtto V
'OiwiíM'rfufii uJfffVhiffiwWMJWK tí JWiíímwíí.
•HjjTjy'ftii WWJiÖWMWrt'MAfftortr ««* lnt<\
nutvHntiur upptMÍHlu
•htibcmi SJatipr fylmt Jwrirtfður
íií/hi jiit**no..fnir .v■ mW*-.:
SVmllflMt MJH i't -iu Hm tk'tsHi. OMiMlhrýkiMiin.'Siniýh. ’ Wíþ
'ðg 'Nr/ltfMMr. u'i/u ajluvWun.
H HOfímjúrciApAN
segir frá Námsflokkum Akraness
(1957—) og Tónlistarskólanum
(1955—). Mikill fjöldi mynda er í
ritinu, af skólabyggingum og öðmm
byggingum, skólastjómm og nokkr-
um kennumm og þá em birtar
myndir af öllum skólaspjöldum sem
fundust, en þau skipta tugum og
allmargar myndir em af leiksýning-
um og öðru er varðar félagslíf í
skólum. I bókarlok er skólastjóratal
allra skólanna, kennaratal bama-
skólans og gagnfræðaskólans og
heimildaskrá.
Bókin er hin vandaðasta að öllum
fragangi hið innra sem hið ytra.
Maður hefði kannski kosið að frá-
sagnarstíllinn hefði verið eitthvað
breiðari og drepið á fleiri atriði úr
skólastarfinu. Fróðlegt hefði t.a.m.
verið að flétta inn í textann viðtöl
við roskna Akumesinga, kennara,
skólastjóra og nemendur. Það hefði
gefið frásögninni meira líf. En engu
að síður verður þessi bók áreiðan-
lega mörgum Akumesingum
kærkominn gestur og dágott inn-
legg er hún í skólasögu landsins.
S&sssasssaassr
"1SSnga^^r,Wn„uppÞvo,
: ssss .
: Stillanlegurvatn^'M'V^^ 4^
• SS Tö^nnra byröi.
DhiliPS ftBO-666 Cr ÍV'
þegar oppÞvo”“v<‘1
ero»»«*ve9ar' Aéj
Verö
BIRGIR