Morgunblaðið - 09.12.1987, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 9. DESEMBER 1987 25
sem stuðla ekki að almannaheill. í
þriðja kafla er fjallað um tillögur
stjómarskrámefndar frá 1983 og
þær gagnrýndar flestar en tekið
undir sumar. Að síðustu setur
Hannes fram nokkrar tillögur um
breytingar á stjómarskránni: um
styttingu starfstíma Alþingis, tak-
markanir á skattlangingarvaldi
ríkisins og að þjóðaratkvæða-
greiðslu verði auðveldaðar, svo að
eitthvað sé nefnt.
Það er vikið að mörgu mjög fróð-
legu í þessum hugleiðingum.
Gagnrýni Hannesar á ýmsar tillög-
ur stjómarskrámefndar hygg ég,
að sé rétt. Ein tillaga Alþýðubanda-
lagsins í þeirri nefnd var að stjóm-
völd ættu að tryggja rétt þegnanna
til lagmarks lífsviðurværis. I þess-
ari tillögu er tvennt. Annars vegar
að þegnamir hafi einhvem rétt, sem
lýsa má með þessum hætti. Hins
vegar að stjómvöldum beri skylda
til að tryggja þennan rétt. Það kann
að vera rétt, að hver einstaklingur
hafi rétt til lífs og jafnvel að hann
hafi rétt til lífsviðurværis, þótt það
sé umdeilanlegra. En mannréttindi
em með þeim hætti, að þeim fylgir
engin samsvarandi skylda annarra
til að tryggja, að einstaklingamir
geti nýtt sér þau. Þetta má sjá ljós-
lega, ef hugað er að tjáningarfrelsi.
Tjáningarfrelsi fylgir engin skylda
yfirvalda né annarra að sjá til þess
að allir geti komið skoðunum sínum
á framfæri á prenti eða með öðmm
hætti. Tillaga Alþýðubandalagsins
var ívið flóknari vegna þess að
tryggja átti rétt til vinnu, sem hver
og einn veldi sér og hún átti að
nægja til lífsviðurværis. Hannes
segir réttilega að auðvitað er þetta
Inga Lára Baldvinsdóttir
á sandinum vom þrár uppsprettur,
Austasti Kælir, Miðkælir og Vest-
asti Kælir. Miðkælir hvarf í Kötlu-
gosinu 1918. Austasti Kælir er
næst sveitinni, en Vestari Kælir
nokkm vestar. Milli þeirra var áður
há sandalda, vaxin melgrasi og
nefndist hún Kúabót. Eftir Kötlu-
gosið 1918 fór hún að blása upp
og var horfin 1950, en þá kom rúst-
in í Ijós. Árið 1972 var hafín
rannsókn þama og árangur hennar
er nú til staðar í árbókinni, sem
hér er rætt um.
Rannsóknin á rústunum í Kúabót
er hin merkasta. Á komandi tímum
verður hún enn þýðingarmeiri fyrir
vísindin, Jjegar fleiri slíkar verða til
staðar. Eg ætla ekki að rekja hér
einstök merkileg atriði rannsóknar-
innar. Það er best, að þeir sem
áhuga hafa á slíku lesi um það í
árbókinni.
Fleira efni er í árbókinni: Else
E. Guðjónsson ritar þar um laufa-
brauð, Ámi Bjömsson um Eldbjörg.
Anton Holt um að reikna með pen-
ingum, Kristín H. Sigurðardóttir
um fomleifarannsóknir á Suður-
götu 7 í Reykjavík, Haraldur
Matthíasson, Reki á Grenitrésnesi,
Þór Magnússon, skýrsla Þjóðminja-
safnsins 1986 og frá Fomleifafélag-
inu.
Útgáfa árbókarinnar er hin vand-
aðasta og smekkleg í alla staði,
prýdd mörgum myndum og upp-
dráttum. Mikill kostur er að bókin
er innbundin.
samningsatriði á milli manna. En
samkvæmt þessari tillögu ættu
stjómvöld til dæmi að tryggja mér
lágmarksviðurværi, ef ég veldi mér
málaralist að lífsstarfí, þótt ég hefði
enga hæfileika til þess og engum
viti bomum manni dytti í hug að
kaupa myndimar mínar.
í öðmm kaflanumr fjallað um
vanda lýðræðisins og hvemig lýð-
ræðisskipulagið virðist ófært um
að standa gegn því að fullnægja
sérhagsmunum, þegar enginn sér-
stakur ber kostnaðinn. Uppistaðan
í þessum kafla er greinarmunur á
kjörklefalýðræði og kjörbúðarlýð-
ræði. í rauninni má lýsa hugmynd-
um Hannesar þannig, að vandinn
sé að kjörklefalýðræðinu séu engin
eða lítil takmörk sett, og hann vilji
takmarka það en auka hlut kjörbúð-
arlýðræðisins. Til að ræða hverja
tillögu Hannesar þyrfti meira rúm
en einn ritdóm. Þó held ég að helzti
veikleiki úrbótanna í heild sé, að
þær gera einungis erfíðara að beita
ríkisvaldinu til að auka skattheimtu
eða prenta seðla, en ekki ókleift.
Og þetta held ég að sé óhjákvæmi-
legur veikleiki. Um leið og settar
yrðu slíkar reglur kæmu fram olík-
ar túlkanir á þeim og ég er ekki í
minnsta vafa um að hægt yrði að
komast fram hjá þejm, eins og
Hannes hugsar þær. Ég er raunar
þeirrar skoðunar að einungis lifandi
og kröftug sjónarmið í anda frjáls-
hyggju, sem skapast í rökræðu
ólíkra manna, séu bezta vörnin
gegn yfírvöldum. Ég held, að það
sé marktæk staðreynd í þessu sam-
hengi, að engin hugsunarhefð hefur
myndazt um skilning á íslenzku
stjómarskránni og ákvæðum henn-
ar. Mér virðist umræða um þetta
sé að aukast, e_n hefð hefur engin
orðið til. Þessi bók Hannesar er
marktækt framlag Hannesar til að
móta slíka hefð.
Hannes gerir það alveg ljóst, að
um suma hluti gildi kjörklefalýð7
ræðið og um aðra kjörbúðalýðræðið.
En það er ekki alveg skýrt, hvar á
að draga mörkin. Ég held að lesend-
ur þessarar litlu bókar mættu
gjaman spyija sig nokkurra spurn-
inga: Af hveiju gildir kjörbúðarlýð-
ræðið ekki alltaf? Af hveiju er ekki
allt falt? Hvers vegna geta alþingis-
menn ekki selt sæti sitt á Álþingi
eða ráðherrar stóla sína? Og af
hveiju er ekki haldið uppboð á fjög-
urra ára fresti á sætum á Alþingi?
Það má nota ýmislegt í þessari bók
til að svara þessum spumingum.
Þegar menn gera það, ættu að
koma í ljós undirstöður þess lýðræð-
is sem við búum við, og þess valds,
sem við sættum okkur við, og þeirra
hugsjóna, sem okkur em helgastar.
Íhaldssamt fijálslyndi er hluti
þeirra.
SAAB9000
Þrautre
margverðlauna
yudur og
'ðlawiamir
SAAB 9000 hefur hlotið ótal
viðurkenningar víða um heim. SAAB
9000 hefur meðal annars verið kosinn
besti innflutti bíllinn í Vestur-Pýska-
landi og í Bandaríkjunum. SAAB 9000
var til dæmis þrautreyndur á Talladega
reynsluakstursbrautinni í Alabama í
Bandaríkjunum. Þar var honum ekið
samfleytt í 20 sólarhringa, 100.000
kílómetra vegalengd á yfir 200
kílómetra meðalhraða. Árangurinn
varð sá að SAAB 9000 sló yfir 20
heimsmet í þessum þolakstri.
Hin virtu bílatímarit Auto, Motor und
Sport í Þýskalandi og Car and Driver í
Bandaríkjunum gefa vélinni í SAAB
9000 efiirfarandi einkunn:
„Besta bílvél sem vélaverkfiæðingar
hafa nokkru sinni hannað“.
Stórogkraftmikill-
sniðmn fyrir íslenskar aðstæður.
Komduogprófaðu.
Gtobusi
Lágmúla 5, s. 681555