Morgunblaðið - 02.06.1988, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 2. JÚNÍ 1988

Þú skiptir
máli allt
&
í Broadway
Amór
IBIP€AID
WAT
TOPPOFNAR
ÁLAGER
Ég fæ falleg oggóð föt
á góðu verðiá mig og börnin
í

við Eiðistorg
611811.
Zdenek Mlynar: .. miðstýring er ófær um að efla efnahagslífið.“
Hin nýja soveska
kynslóð er eins
og óskrifað blað
Eftir Önnu
Bjarnadóttur
TÉKKNESKI útlaginn Zdenek
Mlynar er vel til þess fallinn að
dæma um framtíð umbótastefnu
Mikhails Gorbatsjovs, leiðtoga
Sovétríkjanna. Hann stundaði
lögfræðinám samtíða flokksleið-
toganum i Moskvu 1951 til 1954
og fikraði sig síðan hratt upp
valdastigann i Prag. Hann var
ritari í miðstjórn kommúnista-
flokksins og átti sæti i stjórn-
málaráðinu (Politbiiro) árið
1968. Hann var einn af upphafs-
mönnum „vorsins í Prag“ ásamt
Alexander Dubcek. Mlynar
hætti afskiptum af stjórnmálum
eftir innrás Sovétmanna í ágúst
1968. Hann starfaði í skordýra-
deild þjóðminjasafnsins i niu ár
en missti vinnuna þegar hann
skrifaði undir „Charta 77“.
Hann tók boði Brunos Kreiskys,
fv. kanslara, um að setjast að í
Austurríki og flúði land áður
en hann var handtekinn. „Ég var
of ungur til að vera píslarvott-
ur,“ segir hann.
Mlynar er 57 ára. Hann býr í
Vín, er dósent við háskólann og
stundar ritstörf. Hann er orðinn
þreyttur á að tala um atburðina í
Tékkóslóvakíu en bindur vonir við
þróunin í Sovétríkjunum. Á sínum
tíma var leikin heimildarmynd
byggð á reynslu hans, þegar Sovét-
menn komu með hervaldi til Prag
1968, sýnd í íslenska sjónvarpinu.
Hann átti eftirfarandi samtal við
blaðamenn svissneska vikublaðsins
Die Weltwoche og Morgunblaðsins
fyrir nokkru.
Blaðamenn: Tuttugu árum eftir
að sovéskir skriðdrekar bundu enda
á vonir í sambandi við „vorið í Prag“
ríkir aftur von í Austur-Evrópu.
Hefur umbótastefna Gorbatsjovs
nýja möguleika í för með sér fyrir
kommúnistaríkin í Mið- og Austur
Evrópu?
Zdanek Mlynar: Já, hún hefur
það. En það er mótsagnakennt að
Tékkar og Slóvakar skuli nú vona
að þeir sem réðust inn í landið fyr-
ir tveimur áratugum muni nú bæta
ástandið í Tékkóslóvakíu.
Blm: Er Gorbatsjov að taka upp
þráðinn þar sem Alexander Dubcek
ar stöðvaður?
Mlynar: Nei, það held ég ekki.
Tilraunin í Sovétrílqunum minnir
þó á ýmsan hátt á það sem við
reyndum að gera í Tékkóslóvakíu
1968. Höfuðvandinn var hinn sami
þar og í Sovétríkjunum nú. Hann
er sá að miðstýring eflir ekki efna-
hagslífið ...
Blm:... og það er ástæðan fyrir
því að kommúnisminn hefur haft
fátækt í stað velmegunar í för með
sér.
Mlynar: Umbótastefnumar eiga
það sameiginlegt að þær viður-
kenna báðar að það er ekki hægt
að leysa efnahagsvandann ein-
göngu með efnahagsaðgerðum
heldur verður pólitisk tilslökun
einnig að koma til. Að öðru leyti
er mikill munur á aðgerðum „vors-
ins í Prag“ og umbótum Gor-
batsjovs. Nú eru aðrir timar. Það
er við ólík pólitísk vandamál að etja.
Tékkóslóvakía og Sovétríkin eru
ólík.
Blm: Eigið þér við að þarfir
tékkneska þjóðfélagsins hafi verið
aðrar árið 1968 en þarfír Sovétríkj-
anna voru þegar Gorbatsjov tók við
árið 1985?
Mlynar: Að sjálfsögðu. Þarfír
þessara þjóðfélaga em enn allt öðru
vísi. Þegar Tékki ber sig saman við
nágrannaþjóðir sínar þykist hann
vita að án kommúnísku stjómarinn-
ar gæti hann haft það jafn gott og
Austurríkismenn eða Vestur-Þjóð-
veijar.
Blm: Sem er alveg rétt hjá hon-
um.
Mlynar: Tékkneska þjóðarsálin
er sem sé handviss um að hafa
Samtal við tékk-
neska útlagann
Zdenek Mlynar
sem hefur kynnst
Gorbatsjov og
starfaði með
Dubcek
misst af einhveiju við það að sov-
éska kerfíð var tekið upp, að allt
fór á verri veg á vissum punkti.
Hún vill snúa aftur að þessum
punkti og þar eiga umbætumar að
hefjast.
Blm: Þegar Rússi ber sig aftur
á móti saman við nágrannaþjóðim-
ar sér hann ekkert nema hinar
kommúnistaþjóðimar sem hafa það
jafn slæmt og hann. Auk þess eru
fáir ljósir punktar í fortíð hans sem
hann vildi snúa aftur til.
Mlynar: Einmitt, þannig er
þetta. Eftirvænting, kröfur og von-
ir þjóðanna em þess vegna svo ólík-
ar. Lýðræðisvæðingin í Tékkóslóv-
akíu og hinum sósíalísku ríkjunum
í Mið-Evrópu verður að ná lengra
en í Sovétríkjunum. En það er ekki
komið að því enn. Það sem nú skipt-
ir máli er hvort stefna Gorbatsjovs
nær fram að ganga. Allt annað er
undir þvi komið.
Blm: Gerir hún það?
Mlynar: Ég er því miður enginn
spámaður.
Blm: Vestrænir fréttaskýrendur
em efíns. Þeir nefna til dæmis erfíð-
leikana sem hin mörgu þjóðarbrot
valda stjóminni í Moskvu.
Mlynar: Barátta þjóðarbrotanna
verður Sovétríkjunum öragglega
ekki að falli. Gorbatsjov stæði að-
eins hætta af henni ef þjóðarbrotin
sameinuðust og yrðu öflug. En það
geta þau ekki. Þau em alltof ólík