Morgunblaðið - 06.08.1988, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 6. ÁGÚST 1988
29
• ti’aiistiini fót
íögg að sækja
nslan sýnir að almenningur getur
sé lögð á varaforsetaefni flokk-
anna. Sá sem verður fyrir valinu
sem varaforsetaefni, annars hvors
flokksins, er í sviðsljósi fjölmiðl-
anna í eina viku og er síðan týnd-
ur og'tröllum gefinn; hann skiptir
ekki lengur máli. Hvort sem þetta
er rétt eða ekki er ljóst að varafor-
setaefni getur veitt forsetafram-
bjóðanda pólitískt- og landfræði-
legt jafnvægi. Og það var einmitt
jafnvægi sem Dukakis var að
sækjast eftir þegar hann bauð
Lloyd Bentsen, að standa sér við
hlið.
Það getur því skipt miklu máli
hver verður fyrir valinu sem vara-
forsetaefni repúblikana. Bush hef-
ur lýst því yfir að hann ætli að
halda því leyndu hver verður fyrir
valinu, þangað til á landsfundi
repúblikana. Með þessu er Bush
að reyna að halda athygli fjöl-
miðla og þá sérstaklega sjónvarps-
stöðvanna. Landsfundurinn stend-
ur í úóra daga og ef Bush tekst
að beina augum fjölmiðla að lands-
fundinum nær hann eyrum al-
mennings. Og reynslan sýnir að
landsfundir flokkanna geta ráðið
miklu um úrslit kosninganna. En
allt fer þetta eftir því hvort vel
tekst til í vali á varaforsetaefni
og hvernig ræðu Bush flytur á
landsfundinum.
Það verður ekki auðvelt fyrir
Bush að útnefna varaforsetaefni.
Mikill kurr er meðal íhaldssamari
repúblikana, sem telja varaforset-
ann of frjálslyndan. Eftir að ljóst
varð að Bush yrði forsetaefni repú-
blikana voru margir hinna íhalds-
samari á því að taka ekki þátt í
kosningabaráttunni og það hefði
komið sér sérstaklega illa fyrir
Bush. Svo virðist hins vegar þessi
hótun hafi ekki verið nema orðin
tóm, enda margir bent á að Duk-
akis gæti sem forseti snúið „Reag-
an-byltingunni“ í andstæðu sína á
fáeinum misserum og því sé nauð-
synlegt að vinna að kjöri Bushs.
Nokkrir þekktir íhaldsmenn
studdu Bush í forkosningunum,
þar á meðal Barry Goldwater, sem
var forsetaframbjóðandi repúblik-
ana 1964, en hann nýtur mikillar
virðingar meðal hægri manna í
Bandaríkjunum.
íhaldsarmur Repúblikana-
flokksins leggur áherslu á að Bush
velji mann úr sínum röðum. Jack
Kemp, fulltrúadeildarþingmaður
frá New York-ríki og fyrrum
keppinautur Bush um útnefningu
flokksins, er oftast nefndur á nafn
sem fulltrúi íhaldsmanna. Kemp
er þingmaður frá fjölmennu ríki,
þar sem Bush stendur höllum fæti.
Fréttaskýrendur eru þó efins um
íkjanna og frambjóðandi Repúblikanaflokksins i forsetakosningunum
DUSII leggur riaa anersiu a reynslu sina a sviði utanrikismála. Myndin sýnir hann ávarpa Oryggisráð
Sameinuðu þjóðanna i síðasta mánuði er árás Bandaríkjamanna á íranska farþegaþotu var tekin til
umræðu að kröfu írana.
að Kemp geti veitt Bush mikla
aðstoð á atkvæðaveiðum. Rowland
Evans og Robert Novak, þekktir
greinarhöfundar og íhaldsmenn,
sögðu til dæmis nýlega í grein að
Kemp myndi ekki tryggja Bush
sigur, en hann væri engu að síður
besti kosturinn. En það eru fleiri
sem koma til greina. Bob Dole,
leiðtogi repúblikana í öldunga-
deildinni, er sagður ofarlega á
blaði. Dole keppti við Bush um
útnefningu repúblikana. Hann
áetti að auðvelda Bush kosninga-
baráttuna í Mið-Vesturríkjunum.
Eiginkona hans, Elisabeth Dole,
fyrrum samgönguráðherra, er af
mörgum talin álitlegur kostur fyr-
ir Bush. Hvorugt þeirra hjóna er
hins vegar að skapi íhaldsmanna.
Ihaldsmenn hafa varað Bush við
því að hann geti ekki reiknað með
stuðningi þeirra ef hann velur
ekki varaforsetaefni úr þeirra röð-
um. Richard Nixon, fyrrverandi
forseti, hefur hins vegar mælt sér-
staklega með Bob Dole sem vara-
forsetaefni.
Það er margt sem mælir með
því að repúblikanar útnefni konu
sem varaforsetaefni flokksins.
Með því gæti Bush unnið meira
traust meðal kvenþjóðarinnar, sem
er honum lífsnauðsynlegt, eins og
áðumefndar skoðanakannanir
gefa til kynna. Jeane Kirkpatrick,
fyrrverandi sendiherra Banda-
ríkjanna hjá Sameinuðu þjóðun-
um, hefur oft verið nefnd sem
hugsanlegur varaforseti, en hún
hefur oft gagnrýnt Bush harðlega,
og því ólíklegt að hún verði fyrir
valinu. Kirkpatrick var demókrati
áður en hún gekk til liðs. við repú-
blikana fyrir nokkrum áram.
John H. Sununu, ríkisstjóri New
Hampshire og þekktur íhalds-
maður, er náinn vinur varaforset-
ans og kemur því til álita sem
varaforsetaframbjóðandi. Vanda-
málið er hins vegar að hann kem-
ur frá fámennu nágrannaríki
Massachusetts, og getur því skilað
Bush litlu í atkvæðum. Sununu
hefur alla tíð staðið í skugga Duk-
akis og er ólíklegt að hann verði
fyrir valinu sem varaforsetaefni.
Hann hefur hins vegar fengið það
hlutverk að finna veikleika Dukak-
is og gagnrýna hann á opinberam
vettvangi. Sununu getur hins veg-
ar átt von á góðu ráðherraemb-
ætti ef Bush nær kjöri.
Og það era fleiri sem nefndir
hafa verið til að standa við hlið
Bush í kosningabaráttunni. Deuk-
mejian, ríkisstjóri Kalifomíu, þótti
álitlegur en hann hefur lýst því
yfír að hann hafí ‘ekki áhuga.
Robert K. Dorman, fulltrúadeild-
arþingmaður frá sama ríki, hefur
stuðning margra til embættisins.
Hann er frá fjölmennasta ríki
Bandaríkjanna og þykir fremur
íhaldssamur. Dorman er kaþólsk-
ur, sem þykir ekki verra í kom-
andi kosningum. Bill Armstrong,
öldungadeildarþingmaður frá Col-
orado hefur einnig verið nefndur.
Boðskapinn vantar
Eitt aðalvandamál Bush er að
hann vantar ákveðinn boðskap.
Repúblikanar hafa ekki unnið for-
setakosningar án þess að hafa
skýra stefnu og boðskap að færa
bandarísku þjóðjnni. Skýr boð-
skapur er repúblikönum lífsnauð-
synlegur, eins og berlega kom í
ljós í kosningunum til þingsins
árið 1986. Þá töpuðu þeir fyrir
demókrötum, sem hafa meirihluta
í báðum deildum þingsins. Repú-
blikanar hafa forðast rökræður við
demókrata um ákveðin grandvall-
aratriði í stjómmálum, — grand-
vallaratriði sem skilja demókrata
og repúblikana að. Þeir hafa ekki
verið tilbúnir að berjast með oddi
og egg fyrir málstað sínum og
forðast að lenda í opinberam deil-
um við andstæðinga sína. The
Wall Street Journal benti á þetta
í forystugrein fyrir nokkram vik-
um og telur að vegna þessa séu
repúblikanar í minnihluta á
Bandaríkjaþingi og eigi á hættu
að tapa forsetaembættinu.
Líklega munu um 100 milljónir
Bandaríkjamanna ganga að kjör-
borðinu í nóvember næstkomandi.
Bush verður því að sannfæra lið-
lega 50 milljónir manna að hann
sé forsetastarfinu vaxinn og geti
beint bandarísku þjóðfélagi inn á
brautir hagsældar. Hann hefur
lagt fram ákveðnar tillögur um
hvemig eigi að ráða við fjárlaga-
hallann, en Dukakis hefur aðeins
talað um hversu alvarlegur hallinn
sé. Bush hefur reynsluna í utanrík-
ismálum, Dukakis ekki. Bush hef-
ur í nær átta ár staðið í skugga
Reagans en Dukakis hefur verið
ríkisstjóri, lítt þekktur utan Nýja
Englands. Dukakis hefur hins veg-
ar tekist að skapa sér ákveðna
ímynd í hugum Bandaríkjamanna.
Hann er álitinn traustur og góður
stjómandi sem lagt hefur grann-
inn að efnahagslegri velmegun
Massachusetts. Margir kjósendur
telja að hann sé íhaldssamur
demókrati og þeir óháðu kjósendur
og demókratar sem sem studdu
Ronald Reagan 1984 líta á Dukak-
is sem íhaldssaman demókrata og
fylgja honum því að máluni.
Bush bindur vonir við það að
geta sannfært kjósendur um það
að ríkisstjórinn frá Massachusetts
sé í raun fijálslyndur og eigi eftir
•að snúa góðærinu upp í andstæðu
sína ef hann nær kjöri. Bush verð-
ur að fullvissa kjósendur um að
hann muni ekki hækka skatta til
að minnka fjárlagahallann og að
atkvæði greitt Dukakis sé ávísun
á hærri skatta. En fyrst og fremst
verður Bush að sanna að hann
geti staðið á eigin fótum og tekið
sjálfstæðar ákvarðanir. Með hlið-
sjón af þessu er val á varaforseta-
efni enn mikilvægara en ella.
En jafnvel þó Bush ætli sér að
standa á eigin fótum í kosninga-
baráttunni er greinilegt að hann
treystir mjög á stuðning Ronald
Reagans. Forsetinn nýtur mikilla
vinsælda þrátt fyrir það sém miður
hefur farið. Dukakis hefur gert
sér grein fyrir þessu og gagnrýnir
því Reagan ógjaman. Reagan hef-
ur lýst því yfír að hann ætli að
taka virkan þátt í kosningabarát-
tunni og leggja sitt af mörkum til
að Varaforsetinn nái kjöri í nóvem-
ber. Og það getur ráðið úrslitum.
Richard Nixon getur borðið vitni
um það hve vinsæll forseti vegur
þungt í baráttunni um Hvíta hús-
ið. Arið 1960 sóttist hann eftir
forsetaembættinu, en keppinautur
hans var John F. Kennedy, sem
hafði sigur. Framan af kosninga-
baráttunni tók Eisenhower, þávar-
andi forseti virkan þátt í kosning-
unum en dró sig í hlé þegar nær
dró kjördegi. Þessi ákvörðun Eis-
enhowers er af mörgum talin hafa
ráðið úrslitum. Varaforsetinn
(Nixon) var ekki í miklu uppáhaldi
hjá forsetanum. En nú er annað
upp á teningnum, bæði Reagan
og Nancy styðja Bush heilshugar.
Sagan frá 1960 þarf ekki að end-
urtaka sig.