Morgunblaðið - 06.08.1988, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 6. ÁGÚST 1988
13
LÚPÍNUR
Lúpínur hafa löngum verið tald-
ar meðal okkar státnustu og sterk-
ustu garðjurta og allir kannast við
gömlu góðu bláu, hvítu og bleiku
lúpínumar sem virtust ódrepandi.
Að vísu eru þær dálítið gisnar í
blómskipaninni miðað við hin nýju
og kynbættu afbrigði, en sterkar
eru þær samt og standa fyrir sínu.
Erlendis hafa ýmsar lúpínuteg-
undir (en af þeim munu finnast
um 300 tegundir) verið notaðar
sem jarðbætandi gróður í magra
og sendna jörð, sáð að vori og
plægðar niður að hausti. Þær hafa
líka löngum verið frægar fyrir að
geta spjarað sig og vaxið vel á
ótrúlega magurri jörð og af þess-
ari „græðgi“ þeirra mun latneska
nafnið runnið: Lupinus af lupus =
úlfur, þ.e.a.s. gráðugur eins og
úlfur. Að vísu er til önnur skemmti-
leg skýring á nafninu en hún er
sú það sé dregið af gríska orðinu
„lupe“ = sorg, og þá rökstutt þann-
ig, að fræin, sem stundum voru
notuð til matar, eru mjög beisk á
bragðið nema þau hafi verið soðin
margsinnis, — svo beisk að andlit
þess sem á þeim bragðaði fékk á
sig sorgar- eða hörmungarsvip!
Þessi seigla lúpínunnar að
bjarga sér stafar af því að á rótum
hennar, sem eru stórar og sterk-
legar, lifa bakteríur, sem binda
köfnunarefnið sem finnst í jarð-
vegsloftinu. Þama er um samvinnu
og samlíf jurtanna og bakteríanna
að ræða, sem báðum aðilum kemur
að gagni (symbiosa). Séu rætumar
skoðaðar má greinilega sjá þessa
bakteríuhnúða og þekkist þetta
fyrirbæri hjá fjölda annarra
plantna af ertublómaætt. Þær
lúpínutegundir sem helst hafa ver-
ið notaðar til þessara ,jarðabóta“
em einærar tegundir frá Mið- og
Suður-Evrópu. Lúpínumar eru
sem sagt stútfullar af köfnunarefni
en hafa þó ekki verið taldar heppi-
legt grænfóður því þær innihalda
efni (alkaloid) sem valdið getur
eitmn í búpeningi.
En það vom hinar fjölæm garð-
lúpínur sem við ætluðum að fjalla
um hér. Heimkynni þeirra er N-
Ameríka og þaðan bámst snemma
tvær tegundir til Evrópu: Lup. ar-
boreum - TRJÁLÚPÍNA — mnni
með gulum blómum (stundum þó
einnig bláum eða hvítum) og Lup.
perenne — REFABAUNIR — oft-
ast með bláum blómum. Síðar,
árið 1826, komu svo ÚLFABAUN-
IR (Lup. polyphyllus) frá Bresku-
Kólumbíu, hinar gamaldags harð-
gerðu lúpínur sem áður var minnst
á em einkum komnar út af tveim
þeim síðastnefndu. Það em einnig
þær (ásamt tijálúpínunni og
nokkmm einærum tegundum) sem
em foreldrar þeirra kynbættu
garðlúpína sem á síðari ámm hafa
náð svo mikilli útbreiðslu og sívax-
andi vinsældum þó ekki séu þær
jafn harðgerðar og þær „gömlu
góðu“. T.d. má heita að allur sá
skari þurrkaðist út á sunnanverðu
landinu í vorhretinu fræga 1963,
þó „gamlingjamir" stæðu af sér
veðrið stórslysalítið. En sagan um
það hvemig þessum hálfvilltu teg-
undum — þessum öskubuskum,
sem löngum höfðu verið litnar
hálfgerðu homauga — var breytt
í eitt vinsælasta garðblóm veráldar
er ævintýri líkust. Til þess þurfti
meira en meðallag af bjartsýni,
þolinmæði, þrautseigju og snilli,
en auk þess líka vænan skammt
af hreinni þtjósku.
En það ævintýri skulum við
geyma okkur til næsta þáttar.
Ó.B.G.
MYNDIR
OG MYNDANIR
Myndlist
Bragi Ásgeirsson
Það er alveg rétt, sem hinn
komungi myndlistarmaður, Hlyn-
ur Helgason, sagði í viðtali í
menningarblaðinu á laugardag,
að listamenn ættu að vera forvitn-
ir.
Það eru engin ný sannindi né
heldur það, að listakennslan í MHÍ
sé einhvern veginn allt út um allt,
og að það þurfi langan tíma til
að vinna úr henni. Svo verður þar
til annir verða aflagðar og nem-
endur gangi til sama aðalkennara
allan veturinn í stað þess að verða
að melta ný viðhorf mánaðarlega,
svo sem verið hefur.
Hins vegar verður þess ekki
vart í myndum Hlyns, sem hann
sýnir í Ásmundarsal fram til
sunnudagskvölds, að hann sé
tvístígandi í list sinni því að hann
hefur valið henni ákveðinn ljóð-
rænan farveg. Hann sýnir þar 10
akrýlmyndir ásamt 22 litlum filt-
pennamyndum og eru þær allar
unnar á pappír.
í það heila virka myndimar eins
og samstæð hljómkviða í litum,
formum og línum.
í akrýlmyndunum ber mest á
þýðum og mildum litum, sem
mjúklega og skynrænt eru yfir-
færðir frá pentskúfnum á mynd-
flötinn. Bláir, fjólubláir litir ásamt
jarðlitum mynda sér andstæðu við
hvíta litatóna, sem leika líkast
upphöfnu ljósi um myndflötinn.
Svipuð vinnubrögð viðhefur
Hlynur á teikningunni en þar em
það mjúkir grátónar, sem leika
aðalhlutverkið frá ljósi í skugga
ásamt skynrænum tilfinningum
gerandans.
Þetta er allt vel gert og sýning-
in ber vott um ágæta hæfileika
gerandans og telst hin þokkaleg-
asta frumraun. En einhvem veg-
inn gerir maður meiri kröfur til
Hlyns Helgasonar og því vil ég
árétta hér orð eins af meisturum
málaralistarinnar: „Þegar mynd
er fullgerð, og enginn minnsti efi
( manni að henni sé lokið, þá er
tími kominn til að byija á henni."
Gallerí Birgis Andréssonar með
sýning á verkum Gerhard Amman
ÞÝSKI listamaðurinn Gerhard
Amman opnaði sýningu á verk-
um sínum í Galleríi Birgis Andr-
éssonar við Vesturgötu í
Reylgavík, í gær, föstudag.
Sýning Gerhards stendur til loka
ágúst og verður opin á kvöldin og
eftir samkomulagi. Þeir listamenn
sem áður hafa sýnt í Galleríi Birgis
eru Halldór Ásgeirsson, Ámi Ing-
ólfsson, Bjami H. Þórarinsson, Kees
Visser og Ragna Róbertsdóttir.
BRAUTARHOLTI 20 - SÍMI 29098
Láttu metnaðinn ráða þínu vali
OPNUNARTIMI:
Miðvikudaga, fimmtudaga og sunnudaga kl. 19.00 - 01.00
Föstudaga og laugardaga kl. 19.00 - 03.00.
Pantið borð tímanlega hjá veitingastjóra í síma 29098.