Morgunblaðið - 10.09.1988, Síða 34

34
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 10. SEPTEMBER 1988
Þurfum að vinna
bug á hrepparíg
— segir Valtýr Signrbjarnarson fráfarandi formaður
Fj órðungssambands Norðlendinga
Fjórðungsþing Norðlendinga
var haldið í Húnavallaskóla um
síðustu helgi að viðstöddum 70
þingfulltrúum. Niu tillögur lágu
fyrir þinginu frá fjórðimgs-
stjórn. Aðalmál þingsins að þessu
sinni voru lifið á landsbyggðinni
og landsbyggðin í fréttum. Einn-
ig flutti félagsmálaráðherra
ræðu um verkefni í sveitarstjórn-
armálum og ný viðhorf i félags-
málaráðuneytinu.
Valtýr Sigurbjamarson formaður
sambandsins sagði m.a. í upphafí
þings: „Þrátt fyrir að ljóst sé að
víða verði samdráttur í hinum
dreifðu byggðum þá þarf ekki að
örvænta því annars staðar era
blómlegir vaxtarbroddar. Það sem
mér fínnst helst á skorta er kjarkur
til að viðurkenna ákveðnar stað-
reyndir í byggðamálum og þar
verða sveitarstjómarmenn og þing-
menn að taka á honum stóra sfnum.
Menn verða að horfast í augu við
það að á næstu áram fari margar
jarðir í eyði rg það verður að marka
■'ákvcðnari stefíiu í því hvar skuli
staðar numið, leggja fram rök-
studdar tillögur um tilteknar
markalinur. Innan þeirra verður að
byggja upp en utan þeirra á að
hjálpa mönnum til að hætta sinni
starfsemi, hver sem hún er, með
fullri sæmd. Huga þarf vel að fjár-
festingum því víðar hefur óskyn-
samlega verið farið með fé en í
Reykjavík. Því megum við á, lands-
byggðinni ekki gleyma. Ég get
nefnt sem dæmi og látið þá skoðun
mína í ljós þar eð við eram stödd
nærri Blönduósi að hæpið sé að
byggja þar dýra höfn. Frá náttúr-
unnar hendi er miklu betri aðstaða
á Skagaströnd og með góðum sam-
göngum milli þessara staða og með
sameiginlegan hag þeirra beggja
að leiðarljósi trúi ég að aukin sam-
vinna leiði til góðs. Sömu sögu er
að segja í Árskógsstrandarhreppi
svo annað dæmi sé tekið nær minni
heimabyggð. Það getur ekki verið
rétt að byggja tvær hafnir í einu
og sama sveitarfélaginu enda er við
núverandi aðstæður aðeins 4-5
mínútna akstur á milli þeirra og
yrði enn styttra með brú yfír ós
Þorvaldsdalsár. í svona tilvikum
verða heimamenn að komast að
sameiginlegri niðurstöðu, annars
verður ekki hjá því komist að ríkis-
valdið taki af skarið til þess að
koma í veg fyrir óráðsíu sem of
mikið er af og stundum hefur kom-
ið óorði á það sem við köllum
byggðastefnu."
Valtýr sagði að meiri óvíssa ríkti
um framtfð Fjórðungssambands
Norðlendinga en lffíð á landsbyggð-
inni. Siglfírðingar hafa nú þegar
sagt sig úr sambandinu og telur
formaðurinn þeim og öðram til
hagsbóta að endurvekja samstarfíð
að nýju. Töluverður hljómgrannur
var fyrir því að á Norðurlandi vestra
yrði stofnað sérsamband. Valtýr
varaði við baktjaldamakki og órök-
studdum fullyrðingum í þessu efni
enda væri gott samstarf sveitar-
stjóma meira virði en svo að slík
vinnubrögð séu forsvaranleg. Þess
vegna lagði stjómin nú fram tillögu
um að núverandi fjórðungsstjóm
verði falið að endurskoða lög og
starfshætti Fjórðungssambands
Norðlendinga í nánu samráði við
sveitarstjómimar sem að því
standa. Valtýr sagði að af nógu
væri að taka fyrir nýkjöma fjórð-
ungsstjóm því þrátt fyrir blómlega
starfsemi á síðustu tólf mánuðum,
hefði fjórðungsstjóm þurft að ýta
frá sér verkefnum sem vissulega
væri þörf á að fást við. Vinna
þyrfti áfram að því að fá Norðlend-
inga til að sækja þjónustu heim í
hérað í stað þess að sækja hana til
höfuðborgarinnar til að ýta undir
ijölbreyttara atvinnulíf. Ferðamál
væri annar málaflokkur, sem sveit-
arstjómarmenn þyrftu að styðja
betur við. Fjórðungssambandið átti
stóran þátt f stofnun Ferðamála-
samtaka Norðurlands, en þau sam-
tök hefðu orðið fyrir miklum niður-
skurði. „Þama held ég að menn
hafi kippt of snemma að sér hend-
inni og að lengur hefði þurft að
aðstoða við uppbygginguna til að
afkvæmið gæti bjargað sér sjálft
og farið að skila aftur til baka
kostnaði við uppeldið." Ennfremur
sagði formaðurinn: „Af nógu er að
taka þegar kostir landsbyggðarinn-
ar era viðraðir og skoðaðir. Við
þurfum bara að yfírstíga brestina
í okkur sjálfum, vinna bug á lítil-
sigldum hrepparíg og sameinast um
stóra málin sem öragglega koma
öllum til góða.“
Formaður, framkvæmdastjóri og
fulltrúi Fjórðungssambandsins fóra
í fundaferð í aprfl sl. og vora sveit-
arstjómarmenn á Raufarhöfn,
Húsavfk, Akureyri, Hvammstanga,
Morgunblaðið/Jóhanna Ingvarsdóttir
Valtýr Sigurbjamarson fráfar-
andi formaður Fjórðungssam-
bands Norðlendinga.
Blönduósi og Sauðárkróki sóttir
heim. Greint var m.a. frá niðurstöð-
um könnunar sambandsins sem
unnin var í samvinnu við Byggða-
stofnun. í henni kemur fram hvaða
áhrif tilfærsla verkefna hefði haft
árið 1985 og er helsta niðurstaða
stjómarinnar sú að fella beri niður
framlög á íbúa og færa heilsugæsl-
una yfír á ríkið. I máli Guðmundar
Bjamasonar heilbrigðisráðherra á
þingi Fjórðungssambandsins kom
fram að hann var fylgjandi stefnu
sambandsins að heilsugæsla og
sjúkrahús ættu að vera á herðum
ríkis. Lítil hreyfíng virðist f átt til
sameiningar sveitarfélaga á Norð-
urlandi og áhugi takmarkaður og
of lítill að mati formannsins. Ekki
hefur náðst samstaða um stofnun
gjaldheimtu á Norðurlandi og sagði
formaður að seinagangur f þvf efni
hefði valdið sér vonbrigðum. Hann
sagði rekstur sambandsins hafa
gengið framar vonum. Gjöld ársins
1987 vora tæp 2% undir áætlun og
tekjur um 3% yfír henni. Aukning
tekna milli áranna 1986 og 1987
var um 35% en aukning gjalda um
21% og því ljóst að aðhalds mun
hafa verið gætt, að sögn Valtýs.
Húsnæðismál
Eins og áður segir lágu níu tillög-
ur fyrir þinginu. Fjórðungsþingið
samþykkti að leggja til að fjár-
magni Byggingarsjóðs ríkisins verði
skipt milli landshluta eftir íbúa-
Qölda í kjördæmunum þannig að
bið eftir húsnæðislánum yrði styttri
á landsbyggðinni en á höfuðborgar-
svæðinu. Yrði þetta gert til að örva
aftur húsbyggingar einstaklinga á
landsbyggðinni. Þingið leggur
áherslu á að nýr valkostur, kaup-
leiguíbúðir, komi til viðbótar öðram
flármögnunarleiðum og skerði í
engu þá möguleika sem áður hafa
verið fyrir hendi. Jafnframt bendir
þingið á að aukning félagslegs íbúð-
arhúsnæðis, bygging verkamanna-
bústaða og kaupleiguíbúða, leggur
þungar fjárhagslegar byrðar á
sveitarfélögin sem þau hafa ekki
fengið tekjustofna til að standa
undir. Þingið telur að fínna verði
lausn á þeim vanda sem felst í mikl-
um mismun á byggingarkostnaði
og endursöluverði íbúða á lands-
byggðinni, m.a. kemur til greina
að hverfa frá núverandi lánskjara-
vísitölu en taka upp í staðinn nýja
vísitölu á lánum Byggingasjóðs
ríkisins, sem miðist við söluverð
fasteigna eftir svæðum.
Verkaskipting
Fjórðungsþing Norðlendinga
ítrekar ályktun síðasta fjórðungs-
þings um að ekki sé hægt að taka
endanlega ákvörðun um verkefnat-
ilfærslu á milli ríkis og sveitarfélaga
fyrr en könnuð hafí verið áhrif
hennar á fjárhag sveitarfélaga í
landinu. Minnir þingið á þá ítarlegu
úttekt, sem unnin hefur verið af
skrifstofu sambandsins í samvinnu
við Byggðastofnun fyrir árið 1985
að því er varðar norðlensk sveitarfé-
lög, og leggur á það áherslu að slík
úttekt verði unnin fyrir öll sveitarfé-
lög í landinu áður en tillögur til
verkefnatilfærslu koma_ til loka-
ákvörðunar á Alþingi. í því sam-
bandi skal lögð áhersla á að heilsu-
gæslan verði færð alfarið til ríkis
og kannað verði einnig hvort ekki
sé heppilegast að rekstur fræðslu-
skrifstofa verði í umsjá sveitarfé-
laga. Þingið felur ^órðungsstjóm
að beita sér fyrir samráði lands-
hlutasamtakanna um þessi málefni
og kynna þau fyrir alþingismönn-
um.
Gjaldheimtur
Þingið telur að í ljós hafi komið
að meirihluti sveitarfélaga, bæði á
Norðurlandi vestra og eystra, sé
reiðubúinn að stofna gjaldheimtur
með ríkissjóði. Því felur þingið
fjórðungsstjóm að vinna að stofnun
félaga um gjaldheimtu á báðum
svæðum með aðild ríkissjóðs. Þing-
ið tekur undir afstöðu Sambands
íslenskra sveitarfélaga um að nauð-
sjmlegt sé að sett verði lög um
gjaldheimtur, sem byggi á þeirri
svæðaskipan, sem á meirihlutafylgi
meðal sveitarstjóma á Norðurlandi
og væntir þess að sú skipan verði
lögfest á næsta haustþingi. Þingið
leggur áherslu á að gjaldheimtu-
kerfíð geti tekið til starfa i lok þessa
árs og væntir þess að fjármálaráðu-
neytið greiði fyrir því.
Tekjustofnar
Þingið leggur áherslu á nauðsyn
þess að tekjustofnar sveitarfélaga
verði endurskoðaðir í heild. í því
sambandi verður að aðhæfa tekju-
stofnakerfíð gjaldheimtukerfínu og
endurskoða hlutverk Jöfriunarsjóðs
sveitarfélaga þannig að sjóðurinn
tryggi jafnvægi á milli sveitarfélaga
m.a. vegna verkefnatilfærslu á milli
ríkis og sveitarfélaga. Þingið leggur
áherslu á meginatriðin i tillögum
Fjórðungssambandsins, sem lagðar
vora fram á samráðsfundi stjómar
Sambands íslenskra sveitarfélaga
og fulltrúa landshlutasamtaka
sveitarfélaga. Þingið beinir því til
fjórðungsstjómar að fylgja þessum
tillögum eftir í samráði við samtök
sveitarfélaga og alþingismenn á
Norðurlandi.
Dómsvald og umboðsstjórn
Þingið bendir á að rétt sé að
skerpa skil milli dómsvalds og um-
boðsstjómar í landdinu, en vekur
jafnframt athygli á nauðsyn þess
að komið sé á millidómsstigi, sem
greiði fyrir afgreiðslu mála í dóms-
kerfínu. Með tilliti til þess að fram-
varp um aðskilnað dómsvalds og
umboðsstjómar er í höndum milli-
þinganefndar beinir fjórðungsþing-
ið því til fjórðungsstjómar að kynna
nefndinni og alþingismönnum á
Norðurlandi umsögn sína. Þingið
leggur sérstaka áherslu á að þjón-
ustuútibú verði í öllum bæjum og
sýslum.
Þjónustustarf semi
Þingið ítrekar fyrri ályktanir um
uppbyggingu þjónustumiðstöðva og
telur uppbyggingu útibús Byggða-
stofnunar á Akureyri veigamikinn
áfanga til að flytja stjómsýsluþjón-
ustu út á landsbyggðina. Jafnframt
er hvatt til aukinnar samvinnu
sveitarfélaga í því skyni að efla
þjónustu á Norðurlandi og felur
fjórðungsstjóm að vinna að því.
Samband ísl. sveitarfélaga
Þingið lýsir áhyggjum sínum
vegna þeirrar þróunar að Samband
íslenskra sveitarfélaga hefur ekki
reynst nægilega sterkur málsvari
sveitarfélaganna í landinu. Þingið
beinir því til stjómar sambandsins
að hún taki upp skeleggri vinnu-
brögð og hafí framkvæði þegar
ljallað er um hagsmunamál sveitar-
félaganna. Jafnframt beinir þingið
Gengisf elling bitnar
mest á þeim verst settu
- sagði félagsmálaráðherra á fjórðungsþingi
Jóhanna Sigurðardóttir fé-
lagsmálaráðherra flutti ræðu á
þingi Fjórðungssambands
Norðlendinga og ræddi þar
m.a. um sveitarstjórnarmál og
ný viðhorf í félagsmálaráðu-
neytinu. í lok ræðu sinnar vék
hún að efnahagsaðgerðum
ríkisstjórnarinnar og berlega
kom í ljós að hún var mun
hlynntari niðurfærsluleið held-
ur en gengisfellingu.
„Ég hygg að flestir séu á þeirri
skoðun að gengisfelling muni ekki
leysa afkomuvanda útflutnings-
fyrirtækja. Ég tel reyndar að hún
muni bitna harðast á hinum verst
settu en fjármagnseigendur og
lánardrottnar munu þrátt fyrir
allt hafa allt sitt á þurra. Gengis-
fellingin mun hækka skuldir og
greiðslubyrði skuldugra fyrir-
tækja og fjölskyldna og hún mun
hækka verðlag, vexti og fjár-
magnskostnað. Hver 10% í geng-
isfellingu þýða hækkun á erlend-
um skuldum um 10 milljarða, sem
skattgreiðendur verða að borga.
30% gengisfelling mundi til að
mynda þýða hækkun á erlendum
Morgunblaðið/JI
Jóhanna Sigurðardóttir félags-
málaráðherra ræddi um sveit-
arstjórnarmál og ný viðhorf í
f élagsmálaráðuneytinu.
skuldum um 30 milljarða,, þ.e.
hálf milljón á hveija fjögurra
manna fjölskyldu. Hún myndi líka
hækka skuldir húsbyggjenda um
tvo og hálfan milljarð," sagði ráð-
herra og bætti því við að þá hlyt-
um við að athuga hvort ekki sé
skynsamlegra að fara niður-
færsluleiðina.
Jóhanna sagði að ríkið yrði að
ganga á undan með góðu fordæmi
ef niðurfærsluleiðin ætti að vera
fær. Ríkið yrði að draga úr ríkisút-
gjöldum, stöðva skuldasöfnun
með fíárlögum og lánsfíárlögum
og draga úr fjárfestingu. „Ég legg
alla áherslu á að niðurskurður
framkvæmda hins opinbera verði
ekki til þess að auka enn á mis-
vægi milli höfuðborgarsvæðisins
og landsbyggðarinnar. Það liggur
fyrir að að meðaltali var 24%
nettóaukning á fjárfestingu hjá
sveitarfélögum milli áranna 1987
og 1988 en á sama tíma varð
nettóaukning á fjárfestingum í
Reykjavík um 60%. Því þarf engan
að undra að lögð sé áhersla á að
ef samdráttur verður í fjárfesting-
um, verði tryggt að höfuðborgar-
svæðið taki líka þátt í slíku, en
áform Reykjavíkurborgar nú um
fjárfestingu á þessu ári era ná-
lægt fímm milljörðum króna."