Morgunblaðið - 02.12.1988, Page 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 2. DESEMBER 1988
Bókum
haftaárin
HJÁ Almenna bókafélaginu er
komin út bókin Þjóð í hafti eftir
Jakob F. Ásgeirsson.
í kynningu AB segir m.a.: „Bók-
in rekur sögu haftaáranna, tímans
þegar öll verslun á íslandi var
hneppt í svo harðar viðjar að ekki
mátti flytja bók til landsins án þess
að biðja yfirvöld um leyfi. Þegar
ávextir sáust ekki árum saman óg
fólk stóð næturlangt í biðröðum í
von um að geta keypt eitt par af
bomsum. Þegar innflutningsleyfi
fyrir bflum gengu kaupum og sölum
fyrir hærra verð en sjálfur bíllinn
kostaði. Þegar menn voru fangels-
aðir fyrir að reisa sér bflskúr i óþökk
yfírvaldanna. Þegar pólitísk spilling
grasséraði, smygl og svartamark-
aður — og voldug hagsmunasamtök
risu upp úr öllum áttum til að
tryggja sinn hlut í haftakerfínu.
Þjóð í hafti er ítarleg úttekt á
þijátíu ára sögu verslunarfjötra á
Islandi, 1931—1960. í bókinni er
fjölmargt dregið fram í dagsljósið
Ljóðspor, spor
til framtíðar? I
Jakob F. Ásgeirsson
sem legið hefur í þagnargildi. Inn
í sjálfa haftasöguna er auk þess
tvinnuð almenn efnahags- og
stjómmálasaga tímabilsins."
Bókin er 390 blaðsíður að stærð.
Setningu, prentun, filmuvinnu og
bókband annaðist prentsmiðjan
Oddi hf. Kápuna gerði Guðjón Ingi
Hauksson.
eftir Guðna
Olgeirsson
Viðbrögð námstjóra í íslensku við
ritdómi Jennu Jensdóttur um Ljóð-
spor, þann 25. nóvember.
Það er fagnaðarefni að Morgun-
blaðið sýni skólamálum áhuga með
því að ijalla um nýjar námsbækur.
Til skamms tíma þótti útgáfa náms-
gagna ekki tíðindum sæta. Á
síðustu ámm hefur námsgagnaút-
gáfu vaxið fiskur um hrygg og
Námsgagnastofnun hefur m.a. gef-
ið út mjög gott námsefni handa
grunnskólum þrátt fyrir þröngan
fjárhag.
Nýjasta dæmið um slíka útgáfu
til íslenskukennslu er Ljóðspor,
safn ljóða sem ætluð em til kennslu
í 4.-6. bekk gmnnskóla eins og
fram kemur á kápusíðu. Þar segir
og að flest ljóðin séu eftir ljóðskáld
Náttúruvemdarfélag Suðvesturlands:
Sjóferðir með ströndum
Innnesja og inn Hvalflörð
Á laugardag og sunnudag næst-
komandi stendur Náttúmvemdar-
félag Suðvesturlands fýrir nátt-
úmskoðunar- og söguferðum með
ströndum Innnesja og um Hval-
fjörð með farþegabátnum Hafr-
únu. í góðu sjóveðri verða famar
þijár sjálfstæðar ferðir frá Gró-
farbryggju í Reykjavík (norðan
við Hafnarhúsið).
Um ferðimar
Fyrsta ferðin verður farin á
laugardag 3. des. kl. 13.30. Siglt
verður út Engeyjarsund og síðan
lónað inn undir Klakksvík við
Grandahólma (Akureyjarhólma)
og út fýrir Gróttutanga inn á
Seiluna í Skerjafírði, áfram inn á
Fossvog, Kópavog og Amames-
vog (Amamesvík). Þar verður
snúið við og farið út með Bessa-
staðanesi og sömu leið til baka.
I ferðinni verður sögusvið Ak-
ureyjar, Orfíriseyjar, Granda-
hólmanna, Seltjamamess og
Álftaness kynnt og þeirrar kynn-
ingar notið frá hinu óvenjulega
sjónarhomi, undir leiðsögn_ sögu-
og ömefnafróðra manna. Áætlað
er að ferðin taki um tvær til tvær
og þálfa klukkustund.
Onnur ferðin:
I aðra ferðina verður lagt af
stað á sunnudagsmorgun 4. des.
kl. 10.30. í þessari ferð verður
siglt í rólegheitum að Orfírisey,
Akurey, Engey, Viðey, Þemey og
Lundey í Kollafírði og farin En-
geyjarsund, Viðeyjarsund, Eið-
isvík og Þemeyjarsund, en nátt-
úrulegur breytileiki er mikill á
þessu svæði og einnig gætir þar
enn mikilla áhrifa frá frárennsli
byggðarinnar. í ferðinni verður
sérstaklega fjallað um lífíð í og á
sjónum í kringum eyjamar undir
leiðsögn líffræðinga. Ferðin mun
taka um tvo til tvo og hálfan tíma.
Þriðja ferðin:
í þriðju ferðina verður lagt af
stað á sunnudag kl. 13.30 og siglt
út á milli Engeyjar yfír þveran
Kollafjörð fyrir Kjalames og And-
ríðsey og inn Hvalfjörð inn undir
Hvítanes, þar verður snúið við og
ferðinni lýkur í ljósaskiptunum við
Grófarbryggju eftir þriggja og
hálfs tíma ferð. Þetta verður blön-
duð náttúruskoðunar- og söguferð
og hins stórkostlega útsýnis notið
undir leiðsögn náttúrufræðinga
og sögu og ömefnafróðra manna.
Tilgangur ferðanna
Tilgangur ferðanna er að gefa
þátttakendum í henni kost á:
a) Að njóta útsýnis af sjó til Inn-
nesja, ijallahringsins og inn Hval-
fjörð. Þetta verður einnig einstakt
myndefni.
b) Að fræðast á vettvangi um
lífríkið í og á sjónum og komast
um leið í snertingu við það okkur
til aukins skilnings og ánægju.
T.d. verður skimað eftir selum,
hnísum, hrefnum, höfrungum og
sjófuglategundum.
c) Að kynnast ýmsum náttúru-
verndar- og umhverfismálum sem
snerta sjóinn, s.s. mengun, ofnýt-
ingu dýrastofna og öðrum truflun-
um á vistkerfí sjávarins af völdum
mannsins.
d) Að gera einfaldar athuganir í
ferðinni á nokkrum umhverfís-
þáttum sem hafa áhrif á lífið í
sjónum.
e) Að njóta leiðsagnar fróðra
manna um sögu og ömefni sem
tengjast því sem fyrir augu ber í
sjóferðunum.
Þetta verður einstakt tækifæri
til að kynnast umhverfinu okkar
frá nýrri hlið. Allir eru velkomnir
í ferðimar. Nánari upplýsingar
verða gefnar í síma 40763 á laug-
ardag milli kl. 10 og 12.
Farkosturinn
Hafrún, báturinn sem farið
verður á, er 60 farþega og sér-
staklega hannaður til flutninga á
fólki. I aftari hlutanum er salur
með 42 sætum. Þar em stórir
útsýnisgluggar. í framhluta báts-
ins er setustofa með rými fyrir
um 20 manns. Allir farþegar geta
verið úti við ef áhugi er fyrir því.
Hugmyndin er að teknir verði um
45 manns í fyrstu ferðimar.
Síðastliðið sumar var þessi bátur
notaður ásamt öðmm til flutninga
á ferðamönnum á Breiðafirði.
Skipstjóri er Pétur Ágústsson.
nítjándu og tuttugustu aldar og að
hlutur ungra skála sé veigamikill.
Ljóðunum er síðan skipað niður
eftir viðfangsefnum skáldanna og
fylgja verkefni og orðskýringar
hveijum þætti bókarinnar. Einnig
er fyöldi myndverka í bókinni eftir
þekkta íslenska mynlistarmenn.
Kennarar hafa almennt fagnað
þessari útgáfu ákaflega og 10.000
eintök seldust upp á skömmum
tíma, enda hafa skólar ekki haft tök
á að fá skólaljóð í nokkur ár. Rit-
dómar um bókina hafa birst í nokkr-
um blöðum og hafa þeir yfirleitt
verið jákvæðir og sanngjarnir.
Menntamálaráðuneytið hyggst í
vetur í samvinnu við Námsgagna-
stofnun safna upplýsingum um
notkun bókarinnar í kennslu, með
það í huga að unnt verði að laga
þá annmarka sem kunna að fínnast.
Gagniýnandi Morgunblaðsins
greinir frá ýmsum atriðum í ritdómi
sínum og telur fjölmörg ljóð í Ljóð-
sporum geta vakið listrænan áhuga
hinna ungu nemenda. Hins vegar
fer lítið fyrir slíkum ljóðum í rit-
dóminum og jákvæðum ummælum
og er það miður. Gagnrýnanda
Morgunblaðsins er mikið í mun að
finna veika hlekki í bókinni og ger-
ir aðstandendur hennar tortryggi-
lega í augum almennings. Umijöll-
unin er með þeim hætti að undirrit-
aður fínnur sig knúinn til viðbragða.
Það er vandasamt verk að gefa
út safn ljóða til notkunar í skólum.
Val ljóða og allan undirbúning verð-
ur að vanda svo sem framast er
unnt. Námstjóri fullyrðir að Náms-
gagnastofnun stóð sig með sóma
við útgáfu á Ljóðsporum. Forsögu
málsins má rekja til ársins 1985
þegar Hrólfur Kjartansson deildar-
stjóri skólaþróunardeildar mennta-
málaráðuneytisins sendi náms-
gagnastjórn bréf þar sem þess er
farið á leit að Námsgagnastofnun
gefi út skólaljóð handa öllum stig-
um grunnskóla. Lagt var til að
starfshópi yrði falið að annast út-
gáfuna í samráði við starfsmenn
Námsgagnastofnunar og námstjóra
í íslensku. Menntamálaráðuneytið
setti hópnum m.a. eftirfarandi
starfsreglur:
Valin verði ljóð frá ýmsum tímum
og skal hlutur nútímaljóða ekki
vera minni en eldri ljóða.
Margs konar ljóðform skal kynnt
í safninu.
Efni Ijóðanna skal vera fjölbreytt
og höfða til sem flestra nemenda.
Að mínu mati tókst mjög vel til
með skipan starfshóps til að rit-
Guðni Olgeirsson
„Gag’nrýnandi telur að
með verkefnum í Ljóð-
sporum felist mikið
vantraust á kennurum.
Eg verð að játa að ég-
átta mig engan veginn
á þeim ummælum.“
stýra útgáfunni. Á þessum vett-
vangi er ekki þörf á að rekja sögu
verksins, það talar fyrir sig sjálft.
Samt er rétt að geta þess að starfs-
hópurinn bætti við einni mikilvægri
starfsreglu, þ.e. að bæði yrðu valin
ljóð eftir konur og karla.
Undirritaður getur staðfest að
æðstu yfirvöld menntamála kynntu
sér þessa bók á ýmsum stigum út-
gáfu, en gagnrýnanda Morgun-
blaðsins virðist ekki kunnugt um
það. Menntamálaráðuneytið hafði
frumkvæði að útgáfunni og fylgdist
með gangi mála, m.a. námstjóri í
íslensku, námsgagnastjórn hrinti
útgáfunni í framkvæmd, kennarar
í íslensku við Kennaraháskóla ís-
lands lásu prófarkir og gerðu at-
hugasemdir og fulltrúi Samtaka
móðurmálskennara var í starfs-
hópnum. Gagnrýnandi hefði með
einu símtali við einhvem þessara
aðila getað fengið upplýsingar um
hvemig staðið var að útgáfunni.
Það em forkastanleg vinnubrögð
hjá gagniýnanda að fullyrða að
yfírvöld menntamála viti ekkert um
málið án þess að kanna það nánar.
Námstjóri í íslensku hefur nýlega
lesið yfir ljóðaval fyrir unglingastig
og telur að vandað sé til þess verks,
sem væntanlega kemur út fyrir
næsta skólaár.
Gagnrýnandi sér ástæðu til að
fagna því sérstaklega að skáldskap-
Minningar Leifs Mullers
IÐUNN hefúr gefið út minningar
Leifs Mullers, Býr íslendingur
hér?, sem Garðar Sverrisson
skráði.
í kynningu Iðunnar segir: „Þetta
er áhrifamikil örlagasaga ungs ís-'
lendings, kaupmannssonar úr
Reykjavík, sem fullur bjartsýni hélt
út í heim til að afla sér menntunar
en var svikinn í hendur Gestapo og
sendur í útrýmingarbúðir nasista í
Þýskalandi á stríðsámnum. Leifur
Muller var eini íslendingurinn sem
lifði af þær óbærilegu hörmungar
sem vistin þar var og eftir fjörutíu
ára þögn segir hann sögu sína án
þess 'að draga nokkuð undan.
Hann er sendur til Sachsen-
hausen, hinna illræmdu útrýming-
arbúða í Þýskalandi, þar sem hann
verður fangi númer 68138 — rétt-
laus þræll meðal þræla. í þessum
nöturlega heimi dregur hann fram
lífið og kemst til þroska.
Ólýsanleg grimmd, þjáningar,
miskunnarleysi og mannleg niður-
læging urðu hlutskipti Leifs og
særðu hann þeim sámm sem aldrei
grem og aldrei gátu gróið. Brugðið
C.«I»AR SVERRISSON
* f
eMiiii
er upp ógleymanlegum myndum af
Englendingunum í hegningardeild-
inni, ívani litla og Óskari Vilhjálms-
syni, gamla manninum sem gat
ekki gengið í takt og ungu drengj-
unum sem féllu í valinn, einir og
yfirgefnir — sviptir trú á miskunn
guðs og manna.“