Morgunblaðið - 08.06.1989, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 8. JUNI 1989
Morgunblaðið/RAX
Leikhópurinn Perlan fer á morgnn til Bandaríkjanna til að taka þátt í listahátíð í Washington. Efri
rðð f.v.: Sigríður Eyþórsdóttir, leiksljóri, Helga Guðmundsdóttir, kennari og aðstoðarmaður, Birg-
itta Harðardóttir, Sigfus Svanbergsson, Eyþór Arnalds, aðstoðarmaður, Gunnar Gunnbjömsson,
Freyja Þorvaldsdóttir, aðstoðarmaður og Hildur Óskarsdóttir. Neðri röð f.v.: Jóhanna S. Guðmunds-
dóttir, Þorbjörg Guðlaugsdóttir, Ingveldur Ólöf Ragnarsdóttir, Hildur Davíðsdóttir og Ingibjörg
Ámadóttir.
Leikklúbburinn Perlan á leik-
listarhátíð í Bandaríkjunum
LEIKKLÚBBURINN Perlan heldur til Washingtonborgar á morg-
un, föstudag, til að taka þátt í alþjóðlegri listahátíð á vegum samtak-
anna „Very Special Arts“. Þetta er listahátíð fatlaðra og þroska-
heftra víðs vegar að og munu skráðir þátttakendur vera um fimm
þúsund. Að sögn leikstjórans, Sigríðar Eyþórsdóttur, mun Perlan
sýna „Síðasta blómið í heimi“ og „Sólina og vindinn".
Sigríður segir undirbúning far-
arinnar hafa staðið í ár og hópur-
inn sem fari utan sé fullur tilhlökk-
unar. „Verkin verða fiu't á ensku
og það eitt er afrek hjá fólkinu.
Mikil vinna liggur í undirbúningn-
um, en þetta hefur verið skemmti-
legt og margir lagt hönd á plóg-
inn, bæði vinnu og fé.“
Perlan hefur sýnt leikverkin tvö,
sem farið verður með til Washing-
ton, víða um land og í Osló síðasta
sumar. „Síðasta blómið í heimi“ er
ljóðaþýðing Magnúsar Ásgeirsson-
ar á verki James Thurber, við tón-
list Eyþórs Amalds. „Síðasta blóm-
ið fjallar um stríð og lífsins gang,“
segir Eyþór Amalds. „Boðskapur
þess á erindi til margra og verður
enn sterkari í flutningi þessa fólks,
sem stendur á margan hátt utan
við þjóðfélagið þó að það ætti ekki
að gera það.“
„Sólin og vindurinn“ er frums-
aminn leikur Sigríðar Eyþórsdóttur
við tónlist úr Hnotubijótnum eftir
Tsjajkovskíj. Þar er að sögn Sigríð-
ar fengist við að hægt sé að vera
sterkur á fleiri en einn hátt. Þetta
er táknað með baráttu sólarinnar
og vindsins.
Leikendur Perlunnar, nfu talsins,
fara til Bandaríkjanna ásamt
Sigríði og þremur aðstoðarmönn-
um. Listahátíðin, þar sem frægir
kvikmyndaleikarar kynna dag-
skrána, hefst eftir helgi og stendur
í hálfan mánuð. Að sögn Sigríðar
hefur Perlunni verið boðið að heini'-
sækja Hvíta húsið og áður en hóp-
urinn kemur heim er ætlunin að
skoða New York.
Kristinn Pétursson, alþingismaður:
Mikil brotalöm á fram-
lagningu íjámukalaga
KRISTINN Pétursson, alþingismaður, fór í þinglok fram á það í bréfi
til fjármálaráðherra að lrumvarp til fjáraukalaga íyrir árið 1989 verði
lagt fram strax og þing kemur saman í haust. Ennfremur gerir hann
athugasemdir með formlegum hætti vegna þess að frumvarp til
fjáraukalaga fyrir árið 1988 var ekki lagt fi-am á því þingi, sem lauk
í vor. Kristinn telur það brot á stjórnarskrá landsins að svo skuli ekki
hafa verið gert. Hann bendir auk þess á það í samtali við Morgun-
blaðið, að frumvörp til fjáraukalaga fyrir árið 1979 og árin 1981 til
1987 hafi ekki verið lögð fram fyrr en á síðasta þingi. Framreiknað á
verðlagi dagsins í dag nemi fjárhæðir, sem greiddar hafi verið úr ríkis-
sjóði án heimilda, um 100 milljörðum króna um síðustu áramót.
Kristinn Pétursson er annar þing- um leið hefst alls konar spákaup-
maður Sjálfstæðisflokksins í Austur-
landskjördæmi. Hann bendir, máli
sínu til staðfestingar, á 41. grein
stjómarskrárinnar, en þar stendur:
„Ekkert gjald má greiða af hendi,
nema heimild sé til þess í fjárlögum
eða aukafjárlögum.“ Hann hefur
uppreiknað hallan á fjárlögum hvers
árs umrætt tímabil til verðlags um
þessar mundir. Samkvæmt því hefur
hallinn verið mestur 1983,18,9 millj-
arðar og næstmestur 1986, 14,3.
Minnstur var hallinn 1984, 6,3 millj-
arðar, en annars hefur hann verið
um 10 milljarðar hin árin. Kristinn
segist ekki vera að ásaka neinn sér-
stakan aðila, heldur benda á, að það
grundvallaratriði stjómarskráinnar
að framkvæmdavaldið leiti sér heim-
ilda fyrirfram hjá löggjafarvaldinu
til greiðslna úr ríksisjóði, hafi ekki
verið virt.
„Ætli framkvæmdavaldið hér á
landi í raun að ná tökum á efnahags-
vandanum verður það að byija á því
að gera hreint fyrir eigin dyrum og
virða stjórnarskrána. Taka verður
ríkisfjármálin til gagngerrar endur-
skoðunar með það að markmiði að
stöðva verðbólguna og koma jafn-
vægi á ríkisbúskapinn. Það, sem er
að tortíma framleiðsluatvinnuvegun-
um hér, er virðingarleysi fram-
kvæmdavaldsins gagnvart löggjafar-
valdinu og agaleysi í ríkisfjármálum.
Þetta er aflvaki verðbólgunnar og
mennska, eyðsla og sóun. Offjárfest-
ing er afleiðing agaleysis og verð-
bólgu, en ekki orsökin. Þegar ég
gagnrýndi starfsaðstöðu þingmanna
í vetur og óskaði eftir því að ráðgjaf-
arfyrirtæki yrði fengið til að taka
út rekstur Alþingis, var ég fyrst og
fremt að gagnrýna þetta, en ekki
að biðja um einhver fínheit fyrir sjálf-
an mig. Samskipti framkvæmda-
valdsins og löggjafarvaldsins verður
að taka til endurskoðunar af hlut-
lausum aðila. Frá árinu 1987 heyrir
Ríkisendurskoðun undir Alþingi, ekki
framkvæmdavaldið eins og áður.
Hún hefur í vaxandi mæli gagngrýnt
starfshætti framkvæmdavaldsins við
dræmar undirtektir þess. Ég fagna
þessari gagniýni, því hún á ekki
aðeins fyllilega rétt á sér, heldur er
hún nauðsynleg líka,“ sagði .Kristinn
Pétursson.
Samstaða um að lengja við-
miðunartímabil skiptikjara
SAMSTAÐA er um það á milli
bankastjóra viðskiptabankanna og
Seðlabankans að lengja viðmiðun-
artímabil innlánsreikninga með
svokölluðum skiptikjörum í eitt
ár frá næstu áramótum að telja.
Á fúndi í Seðlabankanum á mánu-
dag vildu bankastjórar Seðlabank-
ans einnig vita hvort viðskipta-
bankarnir treystu sér til að af-
nema skiptikjarareikninga, en
fengu neikvæð viðbrögð. Niður-
staðan var að fela nokkrum fúll-
trúum frá viðskiptabönkunum að
skoða skiptikjarafyrirkomulagið
með fiiiltrúum Seðlabankans og
ljúka þeirri vinnu í mánuðinum.
Formaður Sambands íslenskra
viðskiptabanka, Stefán Pálsson,
sagði í samtali við Morgunblaðið að
skiptikjarareikningamir væru að
vissu leyti erfiðir og vildu menn
kanna möguleika á breytingum. Hins
vegar væri þetta mjög vinsælt spam-
aðarform og væru menn hræddir við
að gera einhliða miklar breytingar á
þeim. Þess vegna væri þessi vinnu-
hópur skipaður.
Á skiptikjarareikningum fær
sparifjáreigandinn nafnvexti eða
verðtryggingu og vexti eftir því hvort
formið gefur betri ávöxtun. Það get-
ur því skipt hann verulegu máli hvort
viðmiðunartímabilið er stutt eða
langt. Eftir því sem uppgjör fer oftar
fram aukast ltkur á að innistæðueig-
andinn fái betri ávöxtun peninga
sinna. Viðmiðunartímabilið er nú sex
mánuðir að lágmarki, var lengt um
síðustu áramót. Áður var algengasta
tlmabilið þrír mánuðir en fór allt nið-
ur í einn. Nú er samstaða um að
lengja það í eitt ár frá næstu áramót-
um. Stefán sagði að með því að
lengja tímabilið kæmust menn hjá
mestu dölunum og toppunum í verð-
bólguþróuninni.
Ástæða þess að rætt er um að
afnema eða breyta skiptikjarareikn-
ingunum er 600-700 milljóna króna
tap bankanna fyrstu þijá mánuði
ársins. Stefán sagði að afkoma bank-
anna væri' nú komin í jafnvægi.
Hann sagði að nafnvextir hefðu ekki
fylgt verðbólgunni í upphafi ársins,
meðal annars vegna þrýstings frá
stjórnvöldum, og stór hluti útlánanna
því verið með neikvæðum raunvöxt-
um, á meðan innlán með skiptikjör-
um hefðu verið með fullri verðtrygg-
ingu og vöxtum.
Jón Sigurðsson viðskiptaráðherra:
Vaxtastefiian ekki óraunhæf
JÓN Sigurðsson segir að vaxta-
stefna ríkisstjórnarinnar, um
lækkun raunvaxta, sé ekki óraun-
hæf þótt Búnaðarbankinn hafi
hækkað raunvexti á útlánum um
1% um síðustu mánaðamót. Hann
segist aftur á móti telja vaxta-
hækkun Búnaðarbankans óraun-
hæfa.
„Það hefur orðið veruleg lækkun
raunsvaxta á undanförnum mánuð-
um á fijálsasta hluta peningamark-
aðarins. Ég bendi einnig á yfirlýsingu
Seðlabankastjóra á ársfundi bankans
í lok apríl, um að ekki hefði áður
verið jafn gott jafnvægi á lánamark-
aði frá því vaxtafrelsið var innleitt.
Allt þetta bendir til þess að unnt
ætti að vera að lækka vextina," sagði
viðskiptaráðherra.
Hann sagði það eina sem mælti
gegn vaxtalækkun, væri að vextir
færu nú hækkandi á erlendum lána-
mörkuðun. Um það tjóaði ekki að
fást. „Ég tel þó að ákvörðun Búnað-
arbankans um vaxtahækkun tengist
einungis fjárhagsmálefnum þess
banka,“ sagði viðskiptaráðherra.
Þegar viðskiptaráðherra var
spurður hvort hann teldi að eðlilegra
hefði verið hjá bankanum að lækka
innlánsvextina frekar en hækka útl-
ánsvextina, sagðist hann að minnsta
kosti telja fullkomna ástæðu til að
athuga hvemig bregðast ætti við
markaðsaðstæðum á þann hátt að
vextir færu lækkandi en ekki hækk-
andi.
„Það hefur verið á það bent, að
skiptikjarareikningakerfið felur í sér
nokkra skrúfu í vaxtakerfinu, þegar
verðbólga er mikil. Það eru í gangi
viðræður milli Seðlabanka og banka
og sparisjóði, sem snúast um hvernig
á að komast út úr þeirri skrúfu,"
sagði viðskiptaráðherra.
Ekki reynt
að stinga eign-
um undan
-segir kaupfélags-
stjórinn á Flateyri
Kaupfélagsstjórinn á Flateyri,
Einar Harðarson, segir að unnið
hafi verið að því að breyta bæði
versluninni og fiskverkuninni i
hlutafélög að undanfornu. Ekki
hefði verið reynt að stinga eignum
undan vegna yfirvofandi inn-
heimtuaðgerða sýslumanns, er
verslunin var leigð eiginkonu hans
og annarri konu. Þar hafi verið
um að ræða að þær sem starfsfólk
verslunarinnar tóku við rekstrin-
um til að hann legðist ekki alfarið
niður.
Einar segir að aðdraganda þessa
máls megi rekja til síðustu áramóta
er sótt var um lán til Atvinnutrygg-
ingasjóðs. Umsókninni var hafnað
en þess óskað að rekstrinum yrði
breytt í hlutafélag. Önnur umsókn
liggur nú fyrir hjá Atvinnutrygginga-
sjóði og telur Einar það undarlegt
að sýslumaður beið ekki, eins og fjár-
málaráðuneytið óskaði eftir, þar til
sú umsókn hefði hlotið afgreiðsiu.
Hvað þátt eiginkonu hans í málinu
varðar segir Einar að ljóst hafi verið
að kaupfélagið gat sjálft ekki haldið
verslunarrekstrinum áfram. Lager
verslunarinnar stóð ekki undir veði
sem banki hafði í honum og hún var
þar að auki orðin vörulítil. I samráði
við bankann var ákveðið að starfs-
fólkið tæki við rekstri verslunarinnar
og stefnt að því að gera hana að
hlutafélagi.
Forsætisráðherra á aðalfimdi VSI:
Óskynsamlega haldið á málum
STEINGRÍMUR Hermannsson, forsætisráðherra, segist geta tekið und-
ir að stjórnvöld hafi á undanfornum árum átt að gera margt með öðr-
um hætti en gert var, en það sé hins vegar billegt að kenna ríkinu
einu um, því afar víða í þessu þjóðfélagi hafi verið haldið óskynsamlega
á málum. Þetta kom fram í ávarpi hann á aðalfundi Vinnuveitendasam-
bands íslands á þriðjudaginn.
Steingrímur spurði til dæmis hvort
það hefði verið skynsamlegt að fjölga
vinnslutogurum á sjó úr þremur í
yfír tuttugu frá 1985-87 og gera
ekki um leið nauðsynlegar ráðstafan-
ir í landi, því augljóst hefði verið að
þetta hlyti að leiða til þess að minni
afli yrði til skiptanna. Hann spurði
einnig hvort það væri skynsamlegt
að kappkosta svo að flytja út aflann
að það yrði hrun á erlendum mörkuð-
um á sama tíma og hráefni skorti
frystihúsum hér.
Steingrímur sagði það hárrétt að
fjárfesting í atvinnulífi væri hættu-
lega lltil. En hún hefði verið mikil
sums staðar, til dæmis I verslunar-
og skrifstofuhúsnæði, þar sem hún
hefði þrefaldast á þessum. upp-
gangsárum. Hann spurði hvort þetta
hefði verið skynsamleg fjárfesting
óg hvort ríkisvaldið hefði átt að grípa
í taumana. Hann væri þeirrar skoð-
unar að afskipti ríkisvaldsins ættu
að vera sem allra minnst, en menn
hefðu treyst á það í blindni að háir
vextir á markaðnum kæmu í veg
fyrir að menn leggðu út í slíkar fjár-
festingar.
„Við höfum alls ekki lært að taka
á þessum gífurlegu sveiflum sem
fylgja okkar atvinnusamsetningu.
Við höfum aldrei lært að taka af
toppunum og reyna að geyma til
erfiðu áranna. Mér er til dæmis sagt
eftir mjög góða vertíð I Vestmanna-
eyjum nú, þá fari þeir um landið og
kaupi báta. En þeir ætla ekki að
borga neinar skuldir. Þeir ná í báta
þar sem erfiðlega gengur og menn
ætla aftur í lotteríið og treysta á að
næsta vertíð verði góð,“ sagði
Steingrímur Hermannsson.