Morgunblaðið - 22.11.1990, Blaðsíða 20

G R A F 1T
20
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 22. NÓVEMBER 1990
verölækkun
ÁLAMBA-
MÁNAÐA-
•••■•/.
Nú gefst þér tækifæri til að
spara, svo um munar, í matar-
innkaupum til heimilisins.
Um er að ræða takmarkað magn
af fyrsta flokks lambakjöti
úr A-flokki frá haustinu ’89.
Notaðu tækifærið
-áður en það verður um seinan
SAMSTARFSHOPUR
UM SÖLU LAMBAKJÖTS
Perestroika keisarans
eftirAgnar
Þórðarson
Nýlega sendi einn kunnasti rit-
höfundur Frakklands, Henri Troy-
at, (fæddur í Moskvu) frá sér bók
um Alexander annan, sem var
Rússakeisari árin 1855 til 1881 að
hann var myrtur ásamt konu sinni
í hestvagni á leið til Vetrarhallar-
innar við fyrirsát stjórnleysingja.
Er frægt málverk til af þeim at-
burði sem margir kannast við.
Á banasænginni hafði faðir hans,
Nikulás fyrsti, sem haldið hafði um
stjórnartaumana í járngreipum,
lagt áherslu á það við son sinn að
slaka ekki á klónni þegar hann
tæki við völdum. Alexander var þá
þijátíu og sjö ára gamall, mildur
og skarpskyggn og af allt annarri
manngerð en faðir hans. Henri
Troyat segir í bók sinni, að Alex-
ander annar hafi verið sá af öllum
keisurum Rússaveldis sem síst hafi
unnið til þes að vera hataður af
þegnum sínum og láta lífið fyrir
morðingja hendi.
Hann hafði umbætur og mildara
stjórnarfar mjög í huga þegar hann
settist á valdastól, en var jafnframt
sannfærður um að takmarkalaust
vald hans væri af guðlegum vilja.
Tókst honum smám saman að þoka
málum svo áleiðis, þrátt fyrir óbif-
andi trú sína á guðlegt vald, fylgdu
umbætur í kjölfarið og slökun á til-
skipunum fyrri stjórnar.
En hann lenti á milli tveggja elda,
annars vegar voru fijálslyndir menn
og Vesturlandasinnar sem sökuðu
hann um að ganga ekki nógu langt
í framfaraátt, hins vegar snerust
íiialdsmenn á sveif með hreyfingum
slavneskra þjóðrembusinna gegn
nýjungum á stjórnarfarinu,
kennslumálum, hermálum og rétt-
arbótum. Hann lét banna opinberar
hýðingar, gaf bankaviðskipti frjáls
og losaði um höft á járnbrautarfé-
lögum sem þöndu sig brátt þvert
yfir Siberíu. Hann kom þinginu,
dúmunni, á legg og lét endurskoða
héraðsstjórnir, en umfram allt hefur
hann skráð nafn sitt á spjöld sög-
unnar fyrir afnám átthagafjötranna
1861, þegar fimmtíu milljónir
ánauðra manna af rúmum sextíu
milijónum íbúa landsins hlutu frelsi
samkvæmt tilskipun.
Á alþjóðavettvangi var hann
umsvifamikill, hann barði niður
uppreisn Pólveija og hernaðurinn
gegn Tyrkjum vakti andstöðu, en
hann þandi út landamæri ríkisins,
innlimaði alla Síberíu, Tachkent,
Samarkand og Turkestan.
Á mörgum sviðum reyndi Alex-
ander annar að aðlaga þjóð sína
RUT Glæsibæ
RUT Kópavogi
RUT Eiðistorgi
esse
samtíðinni og nýjum lífsstíl sem við
í dag könnumst við undir heitinu
perestroika. Sú perestroika endaði
í blóðbaði. Keisarinn var rifinn á
hol af sprengju. Henri Troyat út-
skýrir hugsanagang byltingar-
mannanna á eftirfarandi hátt: Því
sem við beijumst fyrir er ekki end-
urnýjun keisaradæmisins, heldur
einfaldlega afnám kúgunar og of-
beldis. Þó að við gleymum því ekki
að hann hefur aflétt ánauðinni,
komið á réttarkerfi, bannað
líkamsrefsingar breytir það engu í
okkar augum að hann er keisari,
góðui' eða illur skiptir ekki máli,
hann er tákn valds sem verður að
afmá.
Hugsjónamennirnir sáu drauma
sína um byltingu alþýðunnar verða
að engu, fólkið kunni ekki að meta
boðskap þeirra, tilraunin til upp-
reistar í sveitum landsins fór ger-
samlega út um þúfur, tortrygginn
almúginn snerist harkalega gegn
menntamönnum og framseldi þá
jafnvel í hendur lögreglunnar.
Hryðjuverk baráttumannanna sem
hófust 1878 og stóðu allt til 1881
skildu eftir sig svartan slóða.
Þeir voru ofsóttir, handteknir,
sendir í útlegð eða hengdir, aftökur
og hefndarmorð gengu á víxl, hers-
höfðingjar, aðalsmenn, ráðherrar
og stjórnsýslumenn voru ráðnir af
dögum, og þá var keisaranum fyrst
og fremst kennt um.
Hvað eftir annað slapp hann
naumlega undan tilræðismönnum,
fimm sinnum var skotið á hann,
sprengja sprakk í járnbrautarlest
sem hann var í, meira að segja var
tilraun gerð til að sprengja Yetrar-
höllina í loft upp.
Keisarinn fylltist vonleysi yfir
viðbrögðunum við umbótastefnu
sinni á báða bóga og dró sig inn í
sjálfan sig. Hann tók að eldast, ein-
mana og dapur, en þó bættist hon-
um upp einsemdin þegar hann
komst í náin kynni við Katrínu
Dolgrouk sem gerðist fylgikona
hans við hirðina og hann gekk síðan
að eiga við andlát konu sinnar.
Eftir það var hann gagntekinn
af þeirri einu hugsun að láta krýna
hana með viðhöfn, segja af sér og
setjast síðan að á sólarströnd
Frakklands. Ekkert annað en þessi
brennandi ást skipti hann framar
neinu máli. En það átti ekki fyrir
honum að liggja að komast undan
illræðismönnum á sólarströndina
með sína heittelskuðu, svo sem að
framan greindi, en þau dóu saman.
Á þessum árum voru hryðjuvei'k
stjórnleysingja í algleymingi sem
Alexander þriðji kæfði með
grimmdaræði.
Bolshevikar í októberbyltingunni
1917 voru ekki á einu máli um
hvaða leyti hermdarverk gætu þjón-
að málstað þeirra.
Þau hafa verið réttlætt við sér-
stakar aðstæður af sumum Marxist-
um, hins vegar tók Lenín aldrei
afstöðu gegn pólitískum hryðju-
verkum.
Höfundur er rithöfundur.
Ljóðabók eftir Geir-
laug Magnússon
ÚT ER komin hjá Máli og menn-
ingu ljóðabókin Sannstæður eftir
Geirlaug Magnússon. Bókin hef-
ur að geyma 45 ljóð og skiptist
í þijá hluta, Sannstæður, Jarð-
tengsl og Slitrur af samræðulist.
í kynningu útgefanda segir m.a.:
„Ljóð Geirlaugs einkennast af
sterkum myndum og mergjuðu
tungutaki, og þar er snúist gegn
auðkeyptri bjartsýni og gefnum
sannindum.
Geirlaugur Magnússon fæddist
árið 1944, stundaði nám í Póllandi
og Frakklandi, og er nú búsettur á
Sauðárkróki. Sannstæður er níunda
ljóðabók hans.
Bókin er 62 bls., prentuð í Prent-
smiðjunni Odda. Ragna Sigurðar-
Geirlaugur Magnússon
dóttir hannaði kápu. Bókin er gefin
út bæði innbundin og í kilju.