Morgunblaðið - 22.11.1990, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 22. NÓVEMBER 1990
FELAGIÐ GEÐHJALP VILL VEKJA ATHYGLI
Á: RÁÐSTEFNA Á VEGUM GEÐHJÁLPAR,
GEÐVERNDAR-
FÉLAGS ÍSLANDS OG
LANDLÆKNISEMBÆTTISINS:
Hvemigmábæta
þjónustu við fólk með
geðræna fötlun?
Rúgbrauðsgerðinni,
fimmtudag 29. nóvember 1990, kl. 8:30 - 16:45.
Ráðstefnan er öllum opin.
Skráning í síma 25990 kl. 13:00 - 17:00 fyrir 23. nóv.
Gjald kr. 1000.
Dagskrá:
Skráning
Setning: ....................Ólafur Ólafsson, landlæknir
Ávarp:............Guðmundur Bjamason, heilbrigðisráðherra
Ávarp: ..........Jóhanna Sigurðardóttir, félagsmálaráðherra
Rannsóknir:...........................Tómas Helgason
Hagir eftir útskrift:.................Pétur Hauksson
Atvinnu- og búsetumál:.............Magnús Þorgrímsson
Þjónusta heilsugæslustöðva og
samræming við þjónustu geðdeiida: ..HjálmarFreysteinsson og
y Sigmundur Sigfússon
Umræða í hópum
Hádegisverður
Réttur neytenda: ...............Sigrún Friðfinnsdóttir,
Sigurlaug Sveinsdóttir og Anna Valgarðsdóttir
Þjónusta við aðstandendur:......Ingibjörg Pála Jónsdóttir
Líf utan stofnanna,
þjónusta sveitarfélaga við geðsjúka:.Bragi Guðbrandsson
Meðferð og æskilegt meðferðarumhverfi:. Margrét Bárðardóttir
Endurhæfing:.........................Ingólfur Sveinsson
Umræða í hópum
Niðurstöður hópa kynntar. Umræður og tillögur um framhaldsstarf
Fundarstjórar: Sigmundur Sigfússon og Helgi Seljan
Gert er ráð fyrir örstuttum umræðum í lok hvers framsöguerindis.
Fikki fleiri koU-
steypur, takk!
eftir Kristínu
>
Astgeirsdóttur
Það er einkennilegt hve okkar
litlu þjóð hefur gengið illa að finna
varanlegar og góðar lausnir á
þeirri frumþörf landsmanna að
hafa þak yfir höfuðið. Það hefði
átt að vera auðvelt mál að skipu-
leggja húsnæði fyrir þá kvart millj-
ón manns sem hér býr nú, ef beitt
hefði verið fyrirhyggju, framtíðar-
sýn og félagslegum lausnum. Þess
í stað hefur orðið hver kollsteypan
á fætur annarri, með sveiflum,
flóðum og stíflum, sem valdið hafa
fjölskyldum og þjóðfélaginu öllu
miklum skaða.
Býggingarsjóðir ríkisins standa
nú frammi fyrir miklum vanda og
við, þegnar þessa þjóðfélags,
frammi fyrir þeirri spurningú
hvort við viljum veija tugum millj-
arða úr sameiginlegum sjóðum
okkar næstu áratugi til að bæta
fyrir þau mistök sem gerð hafa
verið, eða hvort til eru aðrar lausn-
ir. Mistökin felast í miklum vaxta-
mun, vanmati á eftirspum og því
að gera engan greinarmun á efn-
um fólks og aðstæðum í almenna
kerfinu. Við stöndum einnig
frammi fýrir þeirri grundvallar-
spumingu hvert hlutverk ríkisins
eigi' að vera í húsnæðismálum
framtíðarinnar og hvernig koma
megi í veg fyrir fleiri kollsteypur.
Afleiðingar
séreignarstefnunnar
Að mínum dómi á séreignar-
stefnan sem hér hefur verið við
lýði um áratugaskeið mesta sök á
þeim vanda sem við stöndum
frammi fýrir ásamt láglaunastefn-
unni. Nánast allir aðilar þjóðfé-
lagsins hafa kokgleypt séreignar-
stefnuna sem upphaflega var
óskabam Sjálfstæðisflokksins. Af-
leiðingin er sú að áram saman
hefur fólk neyðst til að leggja út
í íbúðarkaup hvort sem greiðslu-
geta leyfði það eða ekki. Aðrar
leiðir reyndust ekki færar. Sveitar-
félög, sérstaklega Reykjavíkur-
borg, hafa hunsað það hlutverk
sitt að tryggja nægjanlegt fram-
boð á leiguhúsnæði sem valdið
hefur mikilli spennu á húsnæðis-
markaðnum og oft ótímabæram
húsnæðiskaupum.
Til skamms tíma áttu félaga-
samtök sem beittu sér í húsnæðis-
málum erfítt uppdráttar, enda
mikil tregða meðal ráðamanna við
að greiða nýjum félagslegum
lausnum í húsnæðismálu.m leið.
Félagslegar lausnir fyrir þá sem
verst standa að vígi hafa hvergi
THOMSOIM £í SJÓNVÖRP Á
TILBOáÍVERÖÍl
& SAMBANDSINS
V/Miklagarð - S. 685550
nærri dugað til. Þær tekjur sem
miðað var við, ef komast átti inn
í verkamannabústaði, vora allt of
lágar. Það leiddi svo aftur til þess
að til varð hópur sem hvorki átti
kost á félagslegu húsnæði né réð
við íbúðarkaup á almennum mark-
aði.
Nú dugar ekki lengur
að stökkva
Á síðustu tveimur áraum hafa
miklar breytingar verið gerðar á
húsnæðiskerfinu til að reyna að
bjarga því sem bjargað varð og
einnig til að finna varanlegar
lausnir. Annars vegar var húsbréf-
akerfinu komið á, hins vegar voru
gerðar veralegar breytingar á fé-
lagslega húsnæðiskerfinu, í þá
veru að gera sveitarfélögum og
félagasamtökum auðveldara að
kaupa/byggja félagslegt húsnæði.
Húsbréfakerfinu er ætlað að
létta af ríkissjóði miklum lánveit-
ingm og láta seljendur íbúðarhús-
næðis um að lána. íbúðarkaup á
almennum markaði byggjast hér
eftir á því að fólk geti staðið und-
ir slíkum kaupum, það verður að
gera greiðsluáætlanir og efla
sparnað. Nú dugar ekki lengur að
stökkva ut í sundlaugina og
svamla í þeirri von að allt reddist.
Kvennalistinn hefur staðið að
þeim breytingum sem að ofan
greinir og sat undirrituð bæði I
húsbréfanefndinni og þeirri nefnd
sem endurskoðaði félagslega hús-
næðiskerfið. Við kvennalistakonur
höfum þó neglt ýmsa varnagla á
leiðinni, svo sem þá að tryggja
verði að gerðar breytingar bitni
ekki á þeim sem lægst hafa laun-
in, að félagslega húsnæðiskerfíð
verði eflt og ekki síst að húsbréfa-
kerfið fái að þróast í friði.
Eftir stendur hvemig bregðast
á við þeim vanda sem holskeflan
frá 1986-1989 skilur eftir sig. Þá
var hleypt af stað mikilli skriðu,
allir fengu niðurgreidd lán hvort
sem þeir þurftu á þeim að halda
eða ekki. Afleiðingin er sú að
Byggingarsjóður ríkisins situr
uppi með miklar skuldir við lífeyr-
issjóðina sem greiða verður upp á
næstu áratugum með einhveijum
ráðum. Hver eiga þau ráð að vera?
Vandann verður að leysa
Ein leið til lausnar er sú að láta
ríkissjóð einan um vandann. Það
myndi kosta niðurskurð á öðram
sviðum. Eins og öllum á ljóst vera
er þröngt í búi ríkissjóðs (af ýms-
um ástæðum). Ekki verður við það
unað a skuldasúpa byggingarsjóð-
anna verði til að skera enn frekar
niður framlög t.d. til skóla- og
heilbrigðismála. Önnur leið er sú
að ganga á eigið fé sjóðanna og
lýsa svo yfir gjaldþroti þegar þar
að kemur, láta komandi kynslóðir
bara um að leysa vandann. Sú
leið er heldur ekki ásættanleg, við
eigum að bera ábyrgð á okkar
gerðum, ekki að varpa henni á
annarra herðar. Þriðja leiðin er sú
sem m.a. BSRB hefur bent á, að
afla tekna á annan hátt t.d. með
sérstökum skatti. Hugmyndin er
allrar athygli verð en vandséð að
fjármagnsskattur dugi fyrir skuld-
um byggingarsjóðanna og vægast
sagt, ólíklegt að meiri hluti sé fyr-
ir slíkum skatti á Alþingi nú, hvað
þá eftir næstu kosningar, ef svo
fer sem horfir. Fjórða leiðin er sú
að hækka vexti á lánum sem tek-
in voru eftir mitt ár 1984 (það er
heimilt og undir það hafa lántak-
endur skrifað. Þetta þarf þó að
skoða betur með tilliti til þeirra
sem tóku lán milli 1984 og 1986
og tilheyra misgengishópnum) og
reyna þannig að hala inn fyrir
skuldunum. Það er Ijóst að þótt
vextir Verði hækkaðir upp í 5%
dugar það ekki til og því óhjá-
Kristín Ástgeirsdóttir
„ Af reynslu minni úr
stjórn Verkamannabú-
staðanna í Reykjavík
veit ég hvílík neyð er á
ferð hér í borg og til
skammar hve Reykja-
víkuríhaldið stingur
hausnum í sandinn
muldrandi sína séreign-
ardrauma, í stað þess
að leysa vandann."
kvæmilegt að ríkissjóður bæti við
því sem á vantar, svo framarlega
sem ekki fínnast aðrar leiðir.
Við kvennalistakonur höfum
bent á fjórðu leiðina, þótt okkur
sé það hreint ekki ljúft. Það er
óæskilegt að vextir hækki á löngu
teknum lánum, en breytilegir vext-
ir era nú einu sinni það sem fólk
býr við á almennum lánamarkaði.
Þeir sem nú taka lán á almennum
lánamarkaði þurfa að borga allt
að 7-8% vexti og því má spyija
hvort ekki sé réttlátt í slíku neyð-
arástandi að þeir sem fengið hafa
niðurgreidd lán á undanförnum
áram leggi sitt af mörkum, að því
tilteknu að þeir sem verst standa
að vígi fái sínar vaxtabætur.
Lífeyrissjóðirnir ekki
sökudólgurinn
Kvennalistakonur hafa sætt
ámæli fyrir þá stefnubreytingu í
vaxtamálum sem ákveðin var á
síðasta landsfundi okkar í Hrafna-
gilsSkóla. Við hefðum auðvitað
getað hrist hausinn og sagt, látum
þá sem komu vitleysunni af stað
bera ábyrgðina, þeir verða að leysa
þetta (Alexander, Ásmundur og
Þorsteinn Pálsson). Við viljum
ekki hlaupa frá vandanum, við
reynum að leita lausna. Okkur
hefur meðal annars verið bent á
að nær væri a koma lögum yfir
lífeyrissjóðina sem stundi vaxta-
okur. Slíkar hugmyndir era á mis-
skilningi byggðar. Lífeyrissjóðirnir
fylgja vaxtasveiflum í landinu og
því nær að beita tiltækum ráðum
og góðri efnahagsstjórn til að
lækka vexti. Lífeyrissjóðirnir
reyna eins og eðlilegt er að ávaxta
inneign sinna félagsmanna og
veitir ekki af ef hugsað er til þess
mikla fjölda launafólks sem á
næstu áram og áratugum mun fá
lífeyrisgreiðslur úr sjóðunum í ell-
inni. Menn óttast að sjóðimir muni
ekki standa undir þeim greiðslum
þegar þar að kemur.
Þegar tnarkaðurinn ræður för
Halldór Blöndal alþingismaður
ræddi í nýlegri grein í Morgun-
blaðinu um þann mikla kjaramun
sem nú er milli þeirra sem fá fyrir-
greiðslu í félagslega húsnæði-
skerfinu og þeirra sem kaupa
gegnum húsbréfakerfið. Það er
einkennilegt að þeir sem um ára-
bil hafa boðað fijálst markaðs-
kerfi bregðast hinir verstu við
þegar markaðurinn fer að virka.
Húsbréfakerfíð lýtur lögmálum
markaðarins, þar stjórnar ferðinni
framboð og eftirspurn húsnæðis,
svo og almenn lána- og vaxtakjör.
Þeir einir sem við ráða leita inn í
þetta kerfi. Þessi grundvallaratriði