Morgunblaðið - 19.11.1991, Blaðsíða 16

I
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 19. NÓVEMBER 1991
16________________
Ahrífamenn og af-
staða til alþjóðamála
um málefni Kýpur var frábrugðin
afstöðu flestra annarra vestrænna
ríkja. Þetta hefur aðallega verið
rakið til áhrifa nýlendufortíðar ís-
lands, en einnig — þó í minna
mæli hafi verið — viðskiptahags-
muna og persónulegra áhrifa Thors
Thors.
í þessu sambandi verður að hafa
í huga, að þó svo ísland hafi orðið
sjálfstætt lýðveldi árið 1944 hélt
baráttan fyrir efnahagslegu sjálf-
stæði áfram. Einn hluti þessarar
baráttu hefur verið útfærsla físk-
veiðilögsögunnar. Þess vegna mátti
búast við því að þegar Islendingar
voru að reyna að tryggja stuðning
annarra landa við kröfur sínar í
hafréttarmálum reyndu þeir að
setja sig í spor þjóða sem voru að
berjast fyrir sjálfstæði og réttinum
til sjálfsákvörðunar. Kýpurmálið
hlýtur að vekja sérstakan áhuga
okkar í þessu sambandi, þar sem
annar deiluaðila var Bretland, iand-
ið sem ísland átti í deilu við árið
1958 vegna útfærslu íslensku físk-
veiðilögsögunnar í 12 sjómílur það
ár. íslendingar og grískir Kýpurbú-
ar voru því að nokkru leyti að beij-
ast við sameiginlegan óvin.Það er
fróðlegt að skoða á hvern hátt þessi
samstaða íslendinga með Grikkjum
endurspeglaðist í umræðum og at-
kvæðagreiðslum um Kýpurmálið á
Allsheijarþinginu árið 1958.
Árið 1958 voru íslensk viðhorf
til Kýpurmálsins enn einu sinni
önnur en viðhorf flestra annarra
vestrænna ríkja. Fulltrúi íslands í
fyrstu nefnd greiddi atkvæði gegn
belgískri ályktunartillögu um málið
og hið sama gerðu Grikkland, ír-
land, Sovétblokkin og fulltúar nokk-
urra ríkja Afríku og Asíu._ Norður-
löndin og bandalagsríki íslands í
NATO annaðhvort sátu hjá við at-
kvæðagreiðsluna um belgísku tíl-
löguna eða greiddu atkvæði gegn
henni. Tillagan gekk út á að Alls-
hetjarþingið hvetti alla deiluaðila
að hætta hryðjuverkum á Kýpur
og að þeir reyndu að stíga skref í
átt til friðsamlegrar lausnar. ísland
var aftur á móti í hópi tíu ríkja sem
lögðu fram ályktunartillögu þar
sem Allsheijarþingið legði áhe'rslu
á nauðsyn sjálfsákvörðunar á Kýp-
ur. Ekki var gengið til atkvæða um
þá tillögu, en með því að eiga hlut-
deild í að leggja hana fram, lagði
ísland enn á ný áherslu á mikil-
Thor Thors
vægi sjálfsákvörðunarréttar þjóða.
Rétt er að benda á, að fulltrúi
íslands í fyrstu nefnd tók virkan
þátt í umræðum um Kýpurmálið
og það var ljóst af ræðu hans að
hann notaði tækifærið til að gagn-
rýná Bretland. Með öðrum orðum:
Thor Thors, fulltrúi íslands, réðst
á Breta fyrir framkomu þeirra á
Kýpur, en réðst á sama tíma á þá
fyrir framkomu þeirra annars stað-
ar í heiminum, til dæmis á fískimið-
unum umhverfis ísland. Það þarf
ekki að koma á óvart, að ræða
Thors, sem var flutt aðeins þremur
mánuðum eftir að ísland færði út
fískveiðilögsöguna, var birt í
stærstu og útbreiddustu dagblöðun-
um, sem um þær mundir fjölluðu
talsvert um harðnandi deilu Islend-
inga og Breta.
Ræða Thors veitir okkur nánari
innsýn í málið. í fyrsta lagi benti
hann á að Kýpur væri bresk ný-
lenda og að 73. grein stofnskrár
Sameinuðu þjóðanna viðurkenndi
grundvallarregluna um að hags-
munir íbúa svæða sem ekki hefðu
sjálfsstjórn skiptu höfuðmáli. Hann
lýsti því síðan yfir og vísaði til af-
stöðu Breta, að það væri rangt að
segja, eins og „sumir fulltrúar hefðu
gert” að (Fyrsta) nefndin væri eins
og fasteignasala, sem mæti verð-
mæti lands með það fyrir augum
að selja það eða fela það í hendur
hæstbjóðanda. Ekki mætti heldur
líta á nefndina sem hóp herfræðinga
sem fjallaði um hlutverk herstöðva
á Kýpur eða mikilvægi þeirra fyrir
einstök ríkjabandalög. Umræður af
þessu tagi væru langt utan við
kjarna málsins, þ.e. sjálfsákvörðun-
arrétt þjóða.
Svo sem sjá má af þessu studdu
íslendingar heilshugar málstað
Grikkja í málinu. Á hinn bóginn
lýstu Grikkir yfir stuðningi við
málstað íslendinga í bresk-íslensku
deilunni. íslenskir fjölmiðlar lögðu
á það áherslu, að barátta íslendinga
við Breta væri að mörgu leyti svip-
*öurkr
E12 4WD
6 manna bjartur og kr,
skemmtilegur fjölskyldubíll. ®*Ooo ^ ^s(g>-
E12 4WD „
Sendibíll með gluggum. d*°Oo.. r
' stgr
Athugið! Takmarkaðar birgðir.
Bílasýning
laugardag og sunnudag,
frá kl. 14.00 til 17.00.
Ingvar
Helgason hf
Sævarhöföa 2
sími 91-674000
E12 4WD
er á sterkri
sjálfstæðri grind
sem nær fram í stuðara.
uð deilunni milli Grikklands og
Bretlands um Kýpur. í báðum til-
vikum ætti smáþjóð í deilu við ný-
lenduveldi, sem reyndi af öllum
mætti að koma í veg fyrir breyting-
ar sem væru líklegar til að draga
úr efnahagslegu eða stjórnmálalegu
valdi þeirra í heiminum.
Líklega væri orðum aukið að
segja að fslendingar hafí meðvitað :
reynt að nota Kýpurmálið sem vett-
vang til að leita stuðnings annarra
ríkja við eigin málstað í hafréttar- I
málum. Virk þátttaka íslands í
umræðum í SÞ um málið og sú
umfjöllun sem það fékk í íslenskum (
fjölmiðlum má vafalítið rekja til
Þorskastríðsins milli íslands og
Bretlands. Afstaða íslands í Kýpur-
málinu var ekki ný af nálinni —
ísland hafði oftsinnis farið á svig
við línu Norðurlanda og Vestur-
landa í málinu á sjötta áratugnum.
Það sem aftur á móti var nýtt, var
sú umfjöllun sem þetta tiltekna mál
hlaut í fjölmiðlum árið 1958 ogþær
ástæður sem íslendingar báru við
þegar þeir lögðu áherslu á stuðning
við gríska minnihjutann á Kýpur.
Aldrei fyrr höfðu íslendingar borið
Breta svo þungum sökum. Þessar
ásakanir komu nú að nokkru leyti
í stað fyrri áherslu á sjálfsákvörð- {
unarrétt þjóða. Þó svo afstaða ís-
lands í málinu hafi ekki breyst hafði
nokkur breyting átt sér stað í rök-
semdum fyrir þessari afstöðu. Við
sjáum ljóslega af hveiju. ísland átti
í Þorskastríði við Bretland, sem var
í aðalhlutverki í Kýpurdeilunni á
sama tíma. íslendingar sáu ýmis-
legt sameiginlegt milli þeirra deilu
við Bretland og baráttu grískra
Kýpurbúa gegn valdi og áhrifum
Breta á Kýpur.
--------------------
■ ÍSLENSKIR námsmenn í
Lundi í Svíþjóð funduðu fyrir
skömmu og sendu frá sér ályktun,
þar sem fram kemur, að þeir mót-
mæli harðlega þeirri skerðingu,
sem hafi orðið á námslánum í sum-
ar. „Við mótmælum alfarið hug-
myndum sem komið hafa frá nefnd
menntamálaráðherra um breyting-
ar á Lánasjóði íslenskra náms-
manna. Við fellum okkur ekki við
að raunvextir verði settir á lánin.
Jafnframt teljum við þær hugmynd-
ir, að ganga í dánarbú lánþega, !
hina mestu ósvífni,” segir m.a. í
ályktuninni. Þá segir enn fremur,
að fari svo að endurgreiðslur verði
hertar muni það íþyngja fjárhag
heimila og ýta undir kröfur um
hærri laun. Með slíkum aðgerðum
gætu ráðamenn stuðjað að óróa á
vinnumarkaði í framtíðinni.
„Ráðamenn virðast ekki gera sér
grein fyrir að menntun er máttur
og undirstaða velmegunar og nú
þegar nágrannaþjóðir okkar auka
fjárstreymi til menntamála ætla
Islendingar að venda seglum í þver-
öfuga átt,” segir í lok ályktunar
íslenskra námsmanna í Lundi.
■ KRISTJÁN Fr. Guðmundsson \
listverkasali og listmálari opnar 1
málverkasýningu í Gallerí 8 þriðju-
daginn 19 nóvember. Galleríið mun |
framvegis hafa myndlistarsýningar *
sem hluta af starfsemi sinni, enda
með bjartan og góðan sýningarsal j
í Austurstræti 8. Þetta er sjötta ’
einkasýning Kristjáns, en á þessari
sýningu verða sýnd 17 málverk.
Kristján hefur áður sýnt m.a. á
Mokka og í Iðnó við Tjörnina. Sýn-
ingin stendur til 2. desember, er
opin frá kl. 10-18 virka daga og
13 til 18 um helgar.
(Fréttatilkynningf)
■ TÍSKUSÝNING verður haldin
á vegum Hönnunarstofu Maríu
Lovísu miðvikudagskvöldið 20.
nóvember kl. 21.00 á skemmti- |
staðnum Tveimur vinum og öðr-
um í fríi á Laugavegi 45. María
Lovísa kynnir nýjustu línuna frá sér (
og einnig mun hárgreiðslustofan »
Carmen verða með hárgreiðslusýn-
ingu. Hárgreiðslumeistari er Helga (
Bjarnadóttir, íslandsmeistari '
1991. Gull og silfur verða með
skartgripasýningu og ilmvatns-
kynning á vegum Hermés þar að '
auki verða kynntar blómaskreyting-
ar frá Art-blómum og postulíni.
Húsið verður opnað kl. 18.00.