Morgunblaðið - 19.11.1991, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 19. NÓVEMBER 1991

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Flaraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1200 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 110 kr. eintakið.
Efnahagsáföllin og
ummæli formanns
Framsóknarflokksins
teingTi'mur Hermannsson, for-
0 maður Framsóknarflokksins,
lysti því yfir á miðstjórnarfundi
flokks síns sl. laugardag, að ríkis-
stjórn Davíðs Oddssonar, sem Sjálf-
stæðisflokkur og Alþýðuflokkur
standa að, væri óvinveitt íslenzku
þjóðinni! Upphrópanir af þessu tagi
eru móðgun við dómgreind fólks.
Þær hafa valdið því öðru fremur, að
íslenzkir stjórnmálamenn skríða með
skörunum hjá landsmönnum í seinni
tíð.
Núverandi ríkisstjórn glímir við
margvíslegan vanda sem fyrri ríkis-
stjórnir. Það má efalítið deila um
vinnulag hennar sem þeirra. Fullyrð-
ing þess efnis að ríkisstjórn sem
styðst við meirihluta þjóðkjörins
þings sé óvinveitt landsmönnum, er
á hinn bóginn ótæk og engum sæm-
andi.
Vandinn sem við er að glíma er
hins vegar stærri en oftast áður.
Aflasamdráttur og frestun ál- og
orkuframkvæmda dýpka umtalsvert
efnahagslægðina sem grúfir yfir ís-
lenzkum þjóðarbúskap, fólki og fyrir-
tækjum. Davíð Oddsson forsætisráð-
herra sagði af því tilefni í viðtali við
Morgunblaðið um helgina:
„Fólk hefur sýnt mikla skynsémi
og mikið þolgæði í þjóðarsáttarsamn-
ingunum. Þess vegna bera vinnuveit-
endur og ríkisvaldið þunga ábyrgð á
því, að gæta þess nú, þegar þessi
afturkippur verður, að hann komi
ekki þyngst niður á launþegum. Þar
verðum við að vera í vörn og ríkis-
vald, atvinnurekendur og launþegar
verða að sameinast um að koma I
veg fyrir að sá skellur lendi hart á
launafólki.”
Samtök um kvennalista, sem harð-
ast hafa barizt gegn því að breyta
orku fallvatna í störf og verðmæti
með orkufrekum iðnaði, gerast nú
talsmenn þess að auka enn á erlend-
ar skuldir til að halda hér uppi at-
vinnu og lífskjörum. Forsætisráð-
herra segir í viðtalinu við Morgun-
blaðið að erlendar lántökur „til að
bera smyrsl á sárin” kunni að vera
freistandi. Við séum hins vegar svo
skuldug fyrir að við getum ekki leyst
lífskjaravanda okkar með þeim hætti.
Erlendar langtímaskuldir þjóðar-
innar voru um 189 milljarðar króna
í lok september sl., eða rúmlega
helmingur af áætluðum þjóðartekj-
um þessa árs (370 milljarðar króna).
Þegar frumvarp til lánsfjárlaga var
lagt fram í haust var greiðslubyrði
erlendra lána áætluð 22,8% eða
meira en fimmtungur af útflutn-
ingstekjum ársins. Miðað við slæma
skuldastöðu þjóðarinnar er ábending-
in um „erlend kvennalán” ekki í sam-
ræmi við sjónarmið hinnar hagsýnu
húsmóður.
Við ríkjandi aðstæður í þjóðarbú-
skapnum er mikilvægt: 1) Að draga
úr útgjöldum og lánsfjárþörf ríkis-
sjóðs, til að stuðla að vaxtalækkun.
2) Að viðhalda þjóðarsátt á vinnu-
markaði,-til að festa í sessi hjöðnun
yerðbólgu og sporna gegn atvinnu-
Ísysi. 3) Að koma f vegfyrir'að éfná-
agfiáföllÍB, öúiú yfii' haJ.'uiiuijði.biLai.
þyngst á launþegum, eins og forsæt-
isráðherra leggur réttilega áherzlu á.
Ríkisstjóra-
kosningar í
Louisiana
f^ví er á stundum haldið fram að
JLJ stjórnmál í Bandaríkjunum
sqórnist af flestu öðru en rökum og
skynsemi. Peningar, ósvífni og aug-
lýsingamennska hvers konar séu hins
vegar lykillinn að árangri á vett-
vangi stjórnmála þar vestra. Því hef-
ur einnig verið haldið fram að andúð
mjög margra Bandaríkjamanna á
yfirborðsmennskunni sem einkennir
stjórnmálin komi m.a. fram í lítilli
þátttöku í kosningum þar.
Á laugardag fóru fram ríkisstjóra-
kosningar í Louisiana-ríki í Banda-
ríkjunum. Þar var í framboði ill-
ræmdur öfgasinni, David Duke að
nafni, en frambjóðandi Demókrata-
flokksins var Edwin Edwards, sem
er annálaður fyrir spillingu og sið-
leysi. Kosningar þessar eru ekki síst
sögulegar fyrir þær sakir að George
Bush forseti og nokkrir helstu tals-
menn Repúblíkanaflokksins hvöttu
almenning í Louisiana til að kjósa
frambjóðanda demókrata en Duke
er yfiriýstur repúblíkani. Kosninga-
þátttakan varð óvenju góð, tæp 80%,
og er talið að óvenju margir blökku-
menn hafí mætt á kjörstað en Edw-
ards hlaut 96% atkvæða þeirra. Engu
að síður hlýtur það að heyra til tíð-
inda að David Duke, fyrrum leiðtogi
Ku Klux Klan-öfgasamtakanna og
yfirlýstur aðdáandi Adolfs Hitlers,
skuli hafa fengið tæp 40% greiddra
atkvæða í kosningum í Bandaríkjun-
um. Þetta sýnir að sjónarmið hans
eiga fylgi að fagna. Er Duke bauð
sig fram í kosningum til öldunga-
deildar Bandaríkjaþings í fyrra hlaut
hann 44% greiddra atkvæða. Nú
bárust honum fjárframlög úr 46 af
50 ríkjum Bandaríkjanna og munu
um 40% upphæðar þeirrar, sem hon-
um tókst að safna, hafa borist frá
stuðningsmönnum utan Louisiana.
Það er vissulega fagnaðarefni að
kjósendur í Louisiana skuli hafa
hafnað David Duke þrátt fyrir að
stefna hans hafi sýnilega höfðað til
margra á því samdráttarskeiði sem
nú einkennir bandarískt efnahagslíf.
Boðskapur hans í kosningabarátt-
unni var sá að aukinn kostnaður við
velferðarkerfið, ekki síst aðstoð við
blökkumenn og innflytjendur,1 væri
orsök þess ófremdarástands sem nú
ríkti. Þessum rökum Davids Dukes
höfnuðu kjósendur í Louisiana enda
eru þau öldungis fráleit. Fleiri kom-
ust að þeirri niðurstöðu að illskárra
væri að hafa siðleysingja I embætti
ríkisstjóra en öfgamann. Sú niður-
staða, sem er vafalaust rétt, gefur
hins vegar til kynna að kreppa ríki
á-fleiri ’ sviðnfti í Bandaríkjunum en
k Y7tWíingi .afnahag'smála.. ,»
Smærri fiskseljendur á Bandaríkjamarkaði:
Skilum hærra verði
en stóru sölusamtöki
Selja oft á lægra verði en við greiðum frystihúsunum,
segir Magnús Gústafsson hjá Coldwater
DEILDAR meiningar eru meðal fiskseljenda á Bandaríkjamarkaði
um þá gagnrýni, sem Þórir S. Gröndal, ræðismaður íslands í Flórída,
setti fram í grein í Morgunblaðinu sl. laugardag. Þórir sagði þar
að frjáls útflutningur á Bandaríkjamarkað stofnaði markaðnum í
hættu. Hann gagnrýndi smærri fiskútflyljendur fyrir að undirbjóða
stóru sölusamtökin (Islenzkar sjávarafurðir og Sölumiðstöð hrað-
frystihúsanna) að bjóða aðeins auðseljanlegustu vöruna, fara fram-
hjá gæðaeftirliti sölusamtakanna og selja fisk í lélegum umbúðum.
„Mér fínnst þessi ræðismaður
tæpast með réttu ráði,” sagði Guð-
mundur IngaSon, sem flytur út fisk
undir vörumerkinu Iceland Prima.
„Hann er umboðsaðili Sambandsins
þarna úti í Flórída og margt í þess-
ari grein er mjög misfært.” Guð-
mundur sagði að Þórir ruglaði sam-
an öllum fisktegundum í grein sinni.
„Staðreyndin ér að við höfum verið
að skila 20-30% hærra verði fyrir
humarhala en stóru samtökin, og
höfum átt í verulegum vandræðum
vegna þess hvað þeir eru með lágt
verð út úr sínum frystigeymslum í
allt sumar og haust,” sagði hann.
Guðmundur sagði að stóru sölu-
samtökin væru einfaldlega íneð
óraunhæfan verðlista, einkum ís-
lenzkar sjávarafurðir. „Þetta virðist
vera vandamál Sambandsins. Þeir
setja á verðlista einhver verð, sem
standast ekki. Þeir kvótera fisk á
verði, sem er 20% yfir markaðs-
verði, en selja hann ekki á því verði
og safna birgðum,” sagði Guðmund-
ur. „Það er líka misskilningur að
við fáum fisk úr húsum, sem eru
að framleiða fyrir Sölumiðstöðina.
Samfcandshúsin hafa hins vegar lek-
ið og selt framhjá.”
Guðmundur heldur því fram að
smærri útflytjendurnir skili hærra
verði heim til frystihúsanna en stóru
samtökin. „Við fáum enga vöru
nema við skilum hærra verði. Hvaða
framleiðandi ætti að hafa áhuga á
að láta okkur hafa vöruna ef við
værum að skila minna?” sagði hann.
Hann sagði að hafa yrði í huga að
Bandaríkjamarkaður væri að verða
erfíðari en áður. Fiskur væri í sam-
keppni við kjöt og kjúklinga og fleiri
lönd kepptu á markaðnum en áður.
Kaupendur horfðu nú frekar á verð
en uppruna vörunnar. „Við getum
ekki flutt út þessa innbyrðis sam-
keppni, sem er um kvóta og físk á
fiskmarkaðnum. Erlendi markaður-
inn samþykkir það ekki. íslenzki
fískurinn er að verða ósamkeppnis-
hæfur og of dýr. Við flytjum ekki
út allar verðhækkanir í lokuðu hag-
kerfí.”
Guðmundur segir að það sé til í
dæminu að smærri framleiðendur
selji fískinn á lægra verði en sö-
lusamtökin, vegna þess að þau hafi
ákveðið forskot, með sín þekktu
merki. „Menn reyna að vinna upp
merkið, en- munurinn er ekki 20%
eins og Þórir segir,” sagði Guð-
mundur. Hann sagði að ásakanir
um verri pakkningar og minni gæði
væru líka fráleitar, allir væru með
sömu öskjurnar frá Kassagerðinni.
Jón Guðlaugur Magnússon, sem
flytur út á Bandaríkjamarkað undir
merkinu Marbakki, segir að það
þurfi ekki mjög skýran mann til að
sjá að ekki sé um nein undirboð að
ræða, sem séu 20% undir markaðs-
verði. „Við þessir smærri fáum enga
vöru nema greiða sambærilegt eða
hærra verð. Svo segir Þórir að við
séum með auðseldustu vöruna.
Dettur nokkrum manni í hug að við
fáum auðseldustu vöruna frá þess-
um húsum á 20% lægra verði?”
sagði Jón. „Ég held að ég geti full-
yrt að við erum nær því að selja á
20% hærra verði. Hvað Marbakka
varðar erum við aðallega í humri,
og það verð, sem við skilum heim,
er talsvert hærra en hjá stóru sam-
tökunum.”
Jón sagði að auðvitað hefðu stóru
samtökin talsvert forskot eftir að
hafa verið ein á markaðnum um
árbil. „En þau eru þá ekki mikils
virði ef við þessir litlu kallar getum
velt þeim um koll.”
Magnús Gústafsson, forstjóri
Coldwater Seafood, dótturfyrirtæk-
is SH, sagðist sammála því, sem
Þórir Gröndal segði í grein sinni.
„Það ber meira og meira á því á
hverjunrdegi að menn, sem sigla í
kjölfar okkar og segjast líka vera
Heimir Pálsson formaður BHM um úrsögri HÍK:
Grandvellimim kippt
undan bandalaginu
Framboðsmál Alþýðubandalagsins ekki ástæða
tillögimnar, segir í yfirlýsingu formanns IIIK
HEIMIR Pálsson, formaður Bandalags háskólamanna, segir ljóst að
ákvörðun aðalfundar Hins íslcnska kennarafélags að hætta beinni
þátttöku í BHM, kippi grundvellinum undan bandalaginu eins og það
hafi verið. „Það verður ekki lengur hægt að tala um það sem heildar-
samtök háskólamanna og þar að auki er rekstrargrundvellinum kippt
undan því,” segir Heimir. Eggert Lárusson, formaður HÍK, segir
sparnað ástæðu úrsagnarinnar. Hefur hann sent frá sér yfirlýsingu
þar sem gegir að raunveruleg ástæða úrsagnarinnar hafi ekki verið
óánægja með að tveir stjórnarmanna BHM [Heimir Pálsson og Gunn-
laugur Ástgeirsson] hafi tekið sæti á lista Alþýðubandalagsins fyrir
síðustu kosningar. Elsa Þorkelsdóttir lögfræðingur sagði sig úr laga-
nefnd BHMR í gær og sagðist ekki treysta sér til að vinna fyrir HIK
eftir að komið hefði í ljós að sljórn HIK hefði byggt sína ákvörðun
á því að stjórnarmenn í BHM hefðu nýtt sér sljórnarskrárvarinn
rétt sinn til kjörgengis. „Það er verið að brjóta leikreglur lýðræðis-
ins með því,” sagði hún.
I yfirlýsingu Eggerts segir að til-
lagan um úrsögn úr BHM hafí ver-
ið rökstudd með tilvísun til að
undanfarin fjögur ár hafí verið tap
á rekstri félagsins og hafi það verið
greitt úr eina varasjóðnum sem
félagið eigi, vinnudeilusjóði. „Að
auki kom fram að HÍK er með að-
ild að BHM, faglegu bandalagi há-
skólamanna, BK, bandalagi kenn-
arafélaga og BHMR, stéttarfélög-
um háskólamanna. Niðurstaða
stjórnar og aðalfundar Hins íslenska
kennarafélags var sú að minnstur
skaði væri af því að segja skilið við
BHM,” segir í yfírlýsingu formanns-
ins. Eggert segir að framboðsmál
kjördæmi hafi ekki komið til um-
ræðu á aðalfundinum, hvorki í nefnd
sem fjallaði um tillöguna né annars
staðar. „Að gefa í skyn að Hið ís-
lenska kennarafélag sé að segja sig
úr BHM núna vegna þeirra mála
er því algerlega út í hött,” segir
hann.
HÍK er stærsta aðildarfélag BHM
með um 1.200 félagsmenn en um
7.800 félagsmenn eru í BHM. Úr-
sögnin á að taka gildi við fyrstu
hentugleika miðað við lög og aðal-
fund BHM, sem fer fram haustið
1992.
Heimir Pálsson sagðist ekki trúa
því sem fram hafí komið í fjölmiðl-
ástæðui'- , úrsagnarinnar
mætti rekja til reiði félagsmanna
vegna þátttöku hans í framboði
Alþýðubandalagsins sl. vor.
„Laganefnd BHMR fjallar um
ágreining sem upp kemur á milli
aðildarfélaga BHMR og íjármála-
ráðuneytisins um túlkun á vinnu-
löggjöfinni og kjarasamningum.
Flest mál sem við höfum fengið
hafa verið frá HÍK og FÍN sem eru
stærstu félögin. Ég hef unnið að
þessu af bestu samvisku en treysti
mér ekki til að vinna fyrir svona
fólk eftir þetta,” sagði Elsa Þorkels-
dóttir.
Hún sagði að stjórnamenn HÍK
hefðu ekki farið dult með hver hin
raunverulega ástæða fyrir ákvörðun
um úrsögn úr BHM hefði verið í
fjölmiðlum. „Þar með taldi ég að
þessir menn hefðu farið yfir strikið.
Ég er ekki að gagnrýna úrsögnina
úr BHM heldur hvaða ástæða er
lögð til grundvallar,” sagði Elsa.
Tillagan um úrsögn var borin upp
af stjóm HÍK á fundinum og
greiddu 39 atkvæði með en 20 voru
á móti. Eggert sagði að rekstur
félagsins hefði verið kostnaðarsam-
ur að undanförnu og töluverðar fjár-
hæðir rynnu til BHM, 900 kr. frá
hverjum félagsmanni árlega eða
samtals rúmlega 1.100 þúsund á
ári.
Heimir sagði að BHM hefði haft
það hlutverk að vera samræðuvett-
vangur háskólamanna úr ólíkum
greinum og að vinna að vextj og
■viðgangú háskóliimonntunar., - i auk
is.. í. Ruykjanes;., ,um . .að.