Morgunblaðið - 19.11.1991, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 19. NÓVEMBER 1991
Reuter
Eng'inn venjulegur farangur
Króatar, sem búsettir eru á Vesturlöndum, og fólk, sem er af króatísku
bergi brotið, gerir ýmislegt til að styðja við bakið á Króötum í heimaland-
inu en stundum er þó kannski fulllangt gengið. Þeim fannst það að minnsta
kosti tollvörðunum á Miinchenarflugvelli þegar þeir fundu þennan varning
í fórum tveggja Bandaríkjamanna, sem voru á leið til Júgóslavíu: 71 skamm-
byssu, einn M-16-riffil, eina hríðskotabyssu og 1.470 byssukúlur.
James Baker utanríkisráðherra Banda-
ríkjanna að lokinni Kínaheimsókn:
Minni árangur 1
mannréttindamál-
um en vonir stóðu til
Peking. Reuter. The Daily Telegraph.
JAMES Baker, utanríkisráðherra Bandaríkjanna, sagði við lok heim-
sóknar sinnar til Kína á sunnudag að augljós árangur hefði náðst á
sumum sviðum en honum hefði orðið minna ágengt hvað mann-
réttindi varðar en vonir stóðu til. George Bush Bandaríkjaforseti sagð-
ist þó líta svo á að heimsókn Bakers væri upphafið að viðræðum ríkj-
anna um mannréttindi milli. Líkti hann þessum þreifingum við sam-
skipti Bandaríkjamanna og Sovétmanna árið 1985 þegar viðræður sem
áttu eftir að skila árangri í mannréttindamálum hófust loks fyrir al-
vöru.
Baker sagði að eftir 18 klukku-
stunda erfiðar viðræður hefðu Kín-
verjar fallist á að skrifa undir alþjóð-
asáttmála um takmörk-un eldflauga-
sölu til þriðjaheimsríkja að því gefnu
að bandarísk stjómvöld afléttu banni
við sölu hraðvirkra tölva og gervi-
tungla til Kína. Baker sagði að
bandarísk stjórnvöld myndu athuga
þennan möguleika. Ennfremur hefðu
Kínverjar lagt fram jákvæðar tillög-
ur um vemdun höfundarréttar og
samkomulag hefði náðst um orðalag
minnisblaðs um hömlur á sölu vam-
ings til Bandaríkjanna sem fram-
leiddur er í fangelsum Kína. Opin-
bera fréttastofan Nýja Kína sagði
England:
IRA-menn
létust í
sprengingu
Belfast. Reuter.
ÍRSKI lýðveldisherinn, IRA,
hefur viðurkennt, að tveir
liðsmanna hans hafi látið lífið
þegar sprcngja, sem átti að
granda breskri herhljómsveit,
sprakk í höndum þeirra.
Sprengingin varð í mannlausri
bankabyggingu í bænum St.
Albans, skammt frá hljómleika-
húsinu þar sem herhljómsveitin
var að leika fyrir um 300 áheyr-
endur. Voru IRA-mennirnir tveir
saman, líklega karl og kona, en
þau tættust sundur í sprenging-
unni.
Snemma á árinu stóð IRA
fyrir tveimur sprengjutilræðum
á brautarstöðvum í London og
þá lét einn maður lífið. Um svip-
að leyti reyndi hreyfingin að
ráðast gegn bústað breska for-
sætisráðherrans með sprengju-
vörpu og mátti litlu muna, að
illa færi fyrir John Major og
stríðsráðuneyti hans í Persaflóa-
stríðinu.
hins vegar um elflaugamálin að kín-
versk stjómvöld hefðu gefið til
kynna að þau myndu e.t.v. íhuga
að fara eftir reglum sáttmálans.
En engin eining ríkti um mann-
réttindamál frekar en búast mátti
við en þau hafa verið helsti ásteyt-
ingarsteinninn í samskiptum ríkj-
anna frá fjöldamorðunum á Torgi
hins himneska friðar í júní 1989.
Sendiráð Bandaríkjanna í Peking
hafði komið því í kring að Baker
hitti andófskonuna Dai Qing sem
var í haldi í nokkurn tíma eftir blóð-
baðið í Peking. Hún er kunnasta
blaðakona Kína en hefur ekki fengið
að skrifa í blað sitt, Dagblað Gu-
angming, síðan. Af fundi hennar og
Bakers varð þó ekki og segja heim-
ildarmenn breska dagblaðsins The
Daily Telegraph að kínversk örygg-
islögregla hafi handtekið hana um
helgina. Baker sagði að ef þetta
væri rétt þá væri það vissulega
áhyggjuefni. Hann sagðist hafa beð-
ið starfsmenn bandaríska sendiráðs-
ins að taka málið upp í viðræðum
við kínverska embættismenn. Kín-
versk stjómvöld neituðu því í gær
að Dai hefði verið handtekin en
bandarískir sendiráðsmenn segjast
ekki hafa náð sambandi við hana
ennþá. Óstaðfestar fregnir herma
að Hou Xiaotian, önnur andófskona,
hafi einnig horfið um helgina. Eigin-
maður hennar, Wang Juntao, afplán-
ar nú þrettán ára fangelsisdóm
vegna þátttöku í mótmælunum fyrir
tveimur og hálfu ári.
James Baker réttlætti för sína til
Kína með þessum orðum: „Nú eru
tvö og hálft ár liðið frá harmleiknum
á Torgi hins himneska friðar. Ef
samskipti ríkjanna eiga ekki að
liggja niðri um ókomna framtíð þá
verða viðræður að hefjast.” Hann
sagðist ekki hafa búist við miklum
árangri. „Bilið var of breitt til þess
að við slíku mætti búast af einni
heimsókn.” Engu að síður hefðu kín-
versk stjórnvöld tekið vel í að
ættingjar þekktra andófsmanna sem
búa erlendis fengju að fara úr landi.
Einnig hefðu stjórnvöld veitt upplýs-
ingar um örlög 800 manna á lista
yfir pólitíska fanga sem Bandaríkja-
menn létu í té fyrr á þessu ári.
Thomas Sutherland, deildarforseti við Bandaríska
háskólann í Beirút:
Stundaði líkamsþjálfun og
kenndi samfanga frönsku
Beirút. Reuter.
ENGINN gísl í Líbanon hefur
verið lengur í haldi en Thomas
Sutherland, sem sleppt var í
gær, að undanskildum Terry
Anderson, fréttaritara banda-
rísku fréttastofunnar AP. Sut-
herland var rænt í júní 1985
er hann var á leið heim til sín
frá Beirút-flugvelli.
Thomas Sutherland fæddist í
Falkirk á Skotlandi árið 1931.
Ólst hann upp á kúabúi. Hann
lauk prófi í landbúnaðarfræðum
við Glasgow-háksóla og fór í
framhaldsnám til Iowa Univers-
ity í Bandaríkjunum. Þar lauk
hann doktorsprófi í búfjárrækt.
í Bandaríkjunum kynntist hann
eiginkonu sinni Jean og gerðist
bandarískur ríkisborgari. Hann
var um skeið prófessor við há-
skólann í Colorado. Árið 1983
fluttu þau hjón til Líbanon þar
sem Sutherland varð forseti land-
búnaðardeildar Bandaríska há-
skólans í Beinít. Ári áður höfðu
ísraelar ráðist inn í Líbanon og
ofbeldi færðist stöðugt í vöxt í
Beirút. í janúar 1984 var Malc-
olm Kerr, rektor háskólans,
myrtur. Samtökin Heilagt stríð
(íslamska Jihad) lýstu ábyrgð á
verknaðinum á hendur sér. Jean
Sutherland segir að morðið hafi
fengið mjög á bónda sinn og
hafi hann gert sér grein fyrir að
Thomas Sutherland
hann væri næstur í röðinni. Hann
vildi þó ekki yfirgefa starf sitt í
Beirút en réð sér lífvörð sem var
með honum allan sólarhtinginn.
Það kom þó ekki í veg fyrir að
mannræningjar rændu honum 9.
júní 1985 þar sem hann var á
leið heim frá Beirút-flugvelli.
Engin samtök lýstu ábyrgð á
hendur sér og það var ekki fyrr
en þremur mánuðum síðar að
eiginkona hans fékk fréttir af
honum. Þá létu samtökin Heilagt
Terry Waite, sendimaður Ensku
biskupakirkjunnar:
Hafði tryggt frelsi
tíu gísla þegar hon-
um var sjálfum rænt
Beirút. Reuter. The Daily Telegraph.
BRETINN Terry Waite, sendimaður Ensku biskupakirkjunnar,
hafði náð miklum árangri í samningaviðræðum við mannræn-
ingja í Beirút, Líbýu og íran þegar honum var rænt í Beirút
20. janúar 1987. Tíu gíslum hafði verið sleppt fyrir hans tilstilli.
Fyrstu förina fór Waite árið
1980 er hann fékk lausa þrjá
starfsmenn biskupakirkjunnar
sem voru í haldi í Teheran, höfuð-
borg írans. Er haft fyrir satt að
Waite, sem er maður hávaxinn
og þrekinn, hafi bætt fyrir litla
þekkingu á írönskum málefnum
með því að fara í sjómann við
byltingarverðina í því augnamiði
að byggja upp traust. Fjórum
áðum síðar fór hann til Líbýu og
hitti Moammar al Gaddafi vegna
fjögurra Breta sem voru þar í
haldi af pólitískum ástæðum.
Waite vakti hrifningu Gaddafis í
umræðum um áhrif grískrar
hugsunar á íslam og föngunum
var sleppt.
Kunningjar Waites í Beirút
sögðu að hann væri rekinn áfram
af ævintýraþrá og þeirri sann-
færingu að eina leiðin til að frelsa
gíslana í þessum heimshluta væri
að leggja sig í mikla hættu. Sjálf-
ur lýsti hann ferðum sínum inn
í undirheima Vestur-Beirút svo:
„Venjulega er farið með mig að
nóttu í bíl í yfirgefna byggingu.
Ég geng einn inn í húsið. Ein-
hver tekur á móti mér og bindur
fyrir augu mér. Þá er farið með
mig eitthvert annað og viðræður
hefjast á meðan hlaðinni bys.su
er beint að mér.”
Þegar honum var rænt var
hann að reyna að fá Bandaríkja-
mennina Terry Anderson og
Thomas Sutherland lausa. Hann
átti að hitta mannræningjana á
læknastofu og bað lífverði sína,
drúsa, að leyfa sér að fara einum.
Áður hafði hann sagt að yrði
honum rænt ætti ekki að greiða
lausnarfé.
Engin samtök lýstu ábyrgð á
hendur sér á hvarfi Waites. Ekki
bárust neinar fregnir af honum
fyrr en í ágúst 1990 þegar írinn
Brian Keenan var látinn laus.
Sagði hann að í næsta klefa við
sig hefði verið maður í haldi sem
gekk í stórum ilskóm og talaði
þýðri röddu. Keenan sagðist vera
viss um að þetta væri Waite,
hefði hann verið sjúkur en ekki
mjög alvarlega.
Þegar umræða fór af stað í
Bandaríkjunum um leynilega
samninga um vopnasölu til írans
í skiptum fyrir lausn gísla vökn-
uðu grunsemdir um að Waite
væri flæktur í málið ekki síst
vegna þess að hann hafði átt
fundi með Oliver North starfs-
manni Þjóðaröryggisráðs Banda-
ríkjanna áður en hann hélt til
Líbanons. Ekkert hefur þó sann-
ast í þessu efni en þó virðist að
rekja megi lausn eins gísls til
viðskipta Norths fremur en til
framgöngu Waites.
Terry Waite
stríð lausan bandaríska prestinn
Benjamin Weir og hafði hann
meðferðis bréf frá Sutherland.
Heilagt stríð hefur aldrei getið
þess í yfirlýsingum sínum að
samtökin hafi haft Sutherland í
haldi en gíslar sem sleppt hefur
verið undanfarin ár hafa flutt
fréttir af honum. Bandaríkjamað-
urinn Frank Reed sem sleppt var
í apríl 1990 sagðist hafa verið í
haldi á sama stað og Sutherland
í nokkra mánuði. Hefði Suther-
land stundað líkamsþjálfun í prí-
sundinni. írinn Brian Keenan sem
einnig var sleppt í fyrra sagðist
hafa lært frönsku af Sutherland
en hann væri „hörmulegur póker-
spilari”. Jean, eiginkona Suther-
lands, lýsir honum sem vingjarn-
legum og félagslyndum manni
með mikla kímnigáfu.
GISLAR, SEM
SLEPPT HEFUR
VERIÐ í ÁR
12. JANUAR
■ Byltingarráð Fatah leysir Belgann
Emmanuel Houtekins. konu hans
og tvær dætur úr haldi, en þeim
var rænt 1987.
8. ÁGÚST
■ Skæruliðasamtökin Heilagt stríð i
sleppa Bretanum John McCarthy. 'I
sem var rænt i april 1986.
11.ÁGÚST
’ Byltingarsinnuðu réttlætissamtökin
sem fylgja írönum að málum.
sleppa sextugum Bandaríkjamanni.C
Edward T racey, sem rænt var i
október 1986.
Baráttusamtök fyrir réttargæslu
fanga og gisla leysa Frakkann
Jeromeleyraud úr haldi eftir %
þriggja daga prísund.
11. SEPTEMBER
i Suöur-líþanski herinn. sem er hallurff
undir ísrgel sleppir 51 Líbanaúr
haldi og Israel afhendir 9 lík skæru-:.
liða Hizbollah.
13. SEPTEMBER
«Palestínuarabar. sem eru hlið-
hollir Sýrlendingum. afhenda lik
ísraelska liðþjáifans Samir Assad,
sem var tekinn til fanga 1983.
24. SEPTEMBER
> Byltingarsinnuðu réttlætissamtökin
sleppa hinum 77 ára gamla Breta
Jack Mann. en hann hafði verið í s
gíslingu frá maí 1989.
21. OKTÓBER
»ísraelar sleppa 15 arabískum
föngum úr Khiam-fangelsinu í
Suður-Libanon.
Bandariska stærðfræði- oa tölvu-
fræðiprófessornum JesseTurner
er sleppt af Heilögu stríði eftir
1.731 daga prísund.
18. NÓVEMBER
• Mannræningjar í Líbanon
leysa Bretann Terry Waite
og Bandaríkjamanninn
Thomas Sutherland úr haldi.