Morgunblaðið - 19.11.1991, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 19. NÓVEMBER 1991
25
heim
ngera
íslenzkir, undirbjóða okkur. Þetta
er sá tími ársins sem eftirspurn er
dræm. Hvort sem okkur líkar það
betur eða verr virðist vera nóg fram-
boð af fisk'i í heiminum núna. Mark-
aðurinn er viðkvæmur og það er
mjög auðvelt fyrir einstaklinga að
koma inn á hann með undirboð, sem
verður til þess að allt verð lækkar,”
sagði Magnús.
Hann sagði að það stæðist ekki
að smærri innflytjendur skiluðu
hærra verði til frystihúsa heima en
stóru sölusamtökin. „Við vitum að
verðið, sem þeir selja viðskiptavin-
unum hér úti á, er oft talsvert lægra
en það, sem við skilum heim,” sagði
Magnús. „Það er einhver maðkur í
mysunni þar.”
Magnús sagði að það, sem
smærri útflytjendur væru í raun að
gera, væri að nýta sér það sölu- og
markaðsstarf, sem sölusamtökin
hefðu unnið, og slá sig til riddara
á því í bili. „Við sögðum á sínum
tíma, þegar þessi leyfi voru gefin,
að það lægi ljóst fyrir að seldist
ekki jafnóðum allt, sem framleitt
væri, myndi það verða til þess að
hætta væri á að verð lækkaði þegar
eftirspurn væri slök um skamman
tíma.”
Magnús sagði að áhyggjur af
verðinu væru eitt, en annað, sem
hann hefði áhyggjur af, væri að sú
gæðaímynd, sem íslenzkur fiskur
hefði í Bandaríkjunum og hefði skil-
að íslendingum hæsta verði, gæti
skaðazt. „Samræmt gæðaeftirlit
sölusamtakanna hefur tryggt gæð-
in, en slíku eftirliti er ekki til að
dreifa hjá þessum einstaklingum,
sem hingað eru að flytja fisk núna,”
sagði Magnús.
Heimir Pálsson
þess að standa vörð um faglega
hagsmuni háskólamanna en BHMR
hafi haft kjaramálin á sinni könnu.
„Ég skil vel að stjórn Hins íslenska
kennarafélags geti vel notað eina
milljón til viðbótar þeim peningum
sem hún hefur haft til ráðstöfunar
hingað til. Hins vegar er ljóst að
þarna er ekki verið að spara fyrir
félagsmenn. Það er verið að nota
peninga þeirra til annars en hingað
til,” sagði Heimir.
Sigmundur Stefánsson, fram-
kvæmdastjóri BHM, sagði að upp-
hæðin sern rynni til BHM hefði far-
ið lækkandi að raungildi á síðustu
árum og væri um 3% af heildar-
gjöldum HIK. Að sögn Eggerts er
upphæðin um 6% af útgjöldum fé-
lagssjóðs HÍK. Boðað hefur verið
til stjórnarfundar í BHM í dag vegna
þessa máls.
Félag íslenskra náttúrufræðinga
hefur ákveðið að viðhafa allsheijar-
atkvæðagreiðslu á næstu mánuðum
um úrsögn félagsins úr BHM en
það er fimmta stærsta aðildarfélag
bandalagsins með um 500 félags-
ienn. laiiiii 1111!i" íIÍ11 11 s
r
Morgunblaðið/Þorkell
Allen Born, stjórnarformaður
Ainax samsteypunnar, sem á
bandaríska álfyrirtækið Alumax.
Morgunblaðið/Þorkell
Paul Drack, aðalforstjóri Amax
og stjórnarformaður Alumax.
Morgunblaðið/Þorkell
Bond Evans forstjóri Alumax.
Helstu yfirmenn Alumax:
Okkur er dauð-
ans alvara í að
byggja hér álver
ALLEN Born stjórnarforinaður Amax, bandarísku samsteypunnar
sem m.a. á Alumax, Paul Drack aðalforstjóri Amax og stjórnar-
formaður Alumax og Bond Evans forstjóri Alumax komu hingað til
lands í fyrrakvöld í þeim erindum að hitta íslenska ráðamenn, álvið-
ræðunefndarmenn og fleiri. Samkvæmt viðtali sem þeir veittu blaða-
manni Morgunblaðsins seint í fyrrakvöld, laust eftir komuna hingað
til lands, er sá ásetningur Alumax að reisa og reka álbræðslu á
Keilisnesi með öllu óbreyttur. „Það er aðeins spurning um tíma,
hvenær við hefjumst handa,” sagði Born. Born sagðist þegar vera
farinn að reikna með íslandi i framleiðsluáætlunum Alumax fyrir
næstu 5 til 6 árin. Drack bætti við: „Þú mátt trúa því að ekkért
bandarískt fyrirtæki legði í þann inilljóna dala kostnað til undirbún-
ings á svona verkefni eins og við höfum gert, án þess að dauðans
alvara væri að baki ásetningnum um að ráðast í framkvæmdir.”
Born var spurður hver ásetning-
ur forsvarsmanna Alumax væri að
baki því að heimsækja íslánd nú,
aðeins viku eftir að formleg ákvörð-
un hefði verið tekin um að fresta
frekari ákvörðunum um byggingu
álvers á Keilisnesi í eigu Atlantsál-
fyrirtækjanna þriggja: „Markmiðið
með heimsókn minni má segja að
sé að kynna sjálfan mig fyrir við-
semjendum okkar hér á landi. Ég
kem hingað til þess að fullvissa
viðsemjendur okkar um mikinn og
einlægan áhuga okkar á þessu
verkefni og að við viljum halda því
áfram um leið og efnahagsaðstæð-
ur í heiminum leyfa. Um leið og
Sovétríkin hætta að dæla álbirgðum
í þessum mæli inn á heimsmarkað-
inn, munum við halda áfram okkar
striki hér á landi. En við getum
ekki keppt við það álverð sem Sov-
étmenn bjóða á áli, ekki frekar en
aðrir. Ég get ekki nefnt neina tíma-
setningu í þessu sambandi, en ég
fullvissa þig um að hér mun rísa
ný álbræðsla sem við munum eiga
hlut að.”
Born var spurður hvoit hann
væri ósammála því sjónarmiði sem
reifað hefur verið hér á landi und-
anfarna daga: Að þrátt fyrir lágt
álverð á heimsmarkaðinum í dag,
þá bentu spár til þess að álverð
myndi hækka á ný innan tíðar og
eftirspurn fara vaxandi. Af því
leiddi að viturlegra væri fyrir Atl-
antsálfyrirtækin að ráðast sem
fyrst í framkvæmdir, þannig að
verksmiðjan væri tilbúin til fram-
leiðslu, þegar álverð hefði hækkað
wBb* k ^§ 11j
íwt Ti
á nýjan leik: „Það er einfalt við-
skiptalegt sjónarmið hjá okkur, að
það er markaðurinn sem stjórnar.
Það væri ekki samkvæmt neinum
viðskiptalegum markmiðum að
taka ákvörðun um að byggja verk-
smiðju, í óvissu um hveijar mark-
aðsaðstæður yrðu, þegar byggingu
væri lokið, og þurfa hugsanlega að
bíða með gangsetningu, þar til
markaðurinn kallaði á ál. Þannig
gerast hlutirnir einfaldlega ekki í
hinum harða heimi viðskiptanna.”
Drack bætir við orð stjórnarfor-
manns síns og segir: „Það má ekki
gleyma því að þetta strandaði jú
endanlega á því að við fengum
ekki lánsfé á þeim kjörum sem við
gátum sætt okkur við.”
Og Bond hefur þessu við að
bæta: „Það er kannski rétt að setja
þessa spurningu þína í beint sam-
hengi við það sem gerist á hveijum
tíma á hinum almenna neytenda-
markaði. Fólk fer ekki út á þreng-
ingatímum og eyðir miklum fjár-
munura, því það hefur áhyggjur af
minnkandi tekjum sínum - svo ein-
falt er það.”
- Ég hef upplýsingar um að þeg-
ar þið tókuð ákvörðun um að fresta
frekari áformum um útvegun
lánsfjármagns til álbræðslunnar
hafi einungis borið einn hundraðs-
hluta á milli þess sem þið tölduð
ásættanleg lánskjör og þess sem
lánastofnanirnar voru reiðubúnar
að bjóða. Hér á landi þykir 1%
sjaldnast skipta sköpum. Var þetta
einhver sýndarástæða hjá Atlants-
ál?
liÍ'Íllii
llnii)
Það er Bond Evans, forstjóri
Alumax, sem nú svarar: „Heyrðu
mig nú. 1% er geysilega há upp-
hæð, þegar við erum að tala um
verkefni af þeirri stærðargráðu sem
ný álbræðsla er. Við erum hér að
ræða um 8 til 900 milljónir dollara,
og 1% af 900 milljónum dollara er
9 milljónir dollara (540 milljónir
króna). Þegar þú horfir til þess að
endurgreiðslutími lánsins er 12 ár,
þá sérðu að þetta eina prósentustig
þýðir útgjaldaauka fyrir Atlantsál
upp á 50 til 60 milljónir dollara (3
til 3,6 milljarðar króna), sem hefur
verulega neikvæð áhrif á alla arð-
semisútreikninga okkar fyrstu
starfsár verksmiðjunnar. Einn
hundraðshlutL getur virkilega gert
gæfumuninn.”
- Drack sagði hér í Morgunblað-
inu þann 9. október síðastliðinn að
Alumax hefði engin áform uppi um
að fresta ákvörðun um álver á ís-
landi. Fréttin var andsvar Atlantsál
við þeirri staðhæfingu VSÍ að eng-
ar framkvæmdir yrðu á Íslandi á
næsta ári vegna nýs álvers á Keilis-
nesi. Drack sagði í sömu frétt að
honum væri ekki ljóst á hvaða upp-
lýsingum VSÍ byggði staðhæfingu
sína, en það væru ekki upplýsingar
frá Atlantsál. Drack var spurður
hvaða stórkostlegu breytingar
hefðu orðið á aðstæðum á þeim
fímm vikum sem liðu frá því hann
lét ofangreind orð falla, þar til
formleg ákvörðun var tekin um
frestun álversins:
”Ég tel nú reyndar að með þess-
ari spurningu þinni takir þú málið
úr samhengi. Ef ég rifja upp hvern-
ig ég svaraði þér snemma í októ-
ber, þá sagði ég að við hefðum
fullan ásetning til þess að ráðast í
þessa framkvæmd, svo fremi sem
fjármögnun hennar yrði með þeim
hætti sem við teldum ásættanlega.
Sá þáttur - geysilega mikilvægur
þáttur, var einfaldlega ekki lengra
kominn en svo á þessum tíma. Jafn-
vel á þessum fáu vikum hefur
ástandið versnað. Framboð hefur
aukist á áli, fjármagnskostnaður
hefur farið hækkandi og efnahags-
ástandið í heiminum er okkur virki-
lega óhagstætt um þessar mundir.
Núna er tíminn okkur geysilega
óhagstæður. Margir eru að loka
verksmiðjum sínum eða hluta
þeirra. Við vitum það af reynsl-
unni, trúðu mér, að nú er ekki
tíminn fyrir okkur að fara fyrir
stjórn fyrirtækisins og biðja um
leyfi og peningaAil þess að byggja
álbræðslu á Islandi.”
- Að lokum var þessari spurn-
ingu beint til Alumaxtoppanna
þriggja: Allar götur frá því Alumax
kom inn í þessar samningaviðræður
fyrir tæpum tveimur árum má segja
að mjög vinsamlegur andi hafí ver-
ið í viðræðunum, á báða bóga, sem
er kannski ekki hið hefðbundna
þegar svona stórir viðskiptasamn-
ingar eru annars vegar, og geysi-
legir hagsmunir í húfí. Það er ekki
fyrr en þessa síðustu viku sem segja
má að verulegs vantrausts í ykkar
garð hafí farið að gæta, að minnsta
kosti í máli ákveðinna manna. Vor-
um við kannski bara höfð að ginn-
ingarfíflum þriggja alþjóðlegra
stóriðjufyrirtækja?
Paul Drack er fyrstur til svara:
„Ég skil fyllilega þau vonbrigði sem
þessi niðurstaða hefur vakið hér á
landi. Ég er viss um að Atlantsál-
verkefnið er íslandi mjög þýðingar-
mikið, en það má ekki gleyma hinu:
Það verður ekki síður mikilvægt
þegar verksmiðjan verður að lokum
byggð. Við gátum allt eins átt von
á því að einhveijir hér á landi segðu:
Þið meintuð aldrei neitt með þessu.
En við því er einfalt svar: Við höf-
um eytt óhemjufjármunum í þennan
undirbúning - óhemjufjármunum.
Ég get ekki sagt þér nákvæma
upphæð í Bandaríkjadölum, en ég
get sagt þér að þeir skipta milljón-
um. Ekkert fyrirtæki, að minnsta
kosti ekkert sem við þekkjum til,
eyðir slíkum upphæðum í undirbún-
ing, nema því sé dauðans alvara -
dauðans alvara. Við höfum alveg
jafnmikinn hug á að ráðast í þetta
verkefni nú og við höfum hingað
til haft. Ég trúi því og treysti að
þegar menn skoða málið í rólegheit-
um og af sanngirni, þá sjái þeir að
í þessari stöðu áttum við engra
annarra kosta völ.”
Bond Evans bætir þessu við: „Ég
skil einnig þau vonbrigði sem þessi
ákvörðun okkar hefur vakið hér á
landi, en þá er á það að benda að
það eru erfiðir tímar sem hijá okk-
ur sem erum í áliðnaðinum í dag.
Líttu á félaga okkar í Atlantsál:
Hoogovens og Electrolux/Granges.
Við ákváðum á sínum tíma að koma
inn í viðræðurnar vegna þess að
við töldum stjórnmálalegan stöðug-
leika á íslandi af hinu góða, við
töldum orkunýtingarmöguleika ís-
lands sömuleiðis góða, okkur líkaði
staðsetning íslands og nálægð þess
við Evrópu, þar sem við höfum stöð-
ugt aukin umsvif. Ekkert af þessu
hefur breyst á nokkurn hátt. Við
þrír komum ekki hingað til íslands
í kvöld til þess að kveðja þetta verk-
efni - við erum hingað komnir til
þess að gera hvað við getum til
þess að sannfæra íslenska viðsemj-
endur okkar um það hversu mikil
alvara býr að baki hjá okkur. Það
er í rauninni alveg sama hvað þið
heyrið og hvað þið lesið. Við ætlum
okkur að byggja hér nýja ál-
bræðslu, það er bara tímaspursmál
hvenær við getum hafist handa.”
Lokaorðin á Allen Born stjórnar-
formaður Amax: „Kannski sann-
færir þetta þig og lesendur þína.
Ég þarf að flytja mikið af fyrirlestr-
um um öll fyrirtæki okkar víða um
Bandaríkin. Síðast núna á föstudag
þá flutti ég einn slíkan. Þar sýndi
ég meðal annars áætlunarkort fyrir
framtíðarframleiðslu okkar og
hvaðan hún mun koma á næstu
fimm til sex árum. Og eini framleið-
andinn okkar á kortinu í þessum
heimshluta er ísland. Við erum
ekki hingað komir til þess að blása
af þetta verkefni á Keilisnesi. Við
erum hingað komnir í dauðans al-
vöru en við hvorki getum né viljum
ráðast í frekari ákvarðanir á meðan
aðstæður eru þessar - en þær
munu breytast, það er öruggt.”
Viðtal: Agnes
Bragadóttir