Morgunblaðið - 29.11.1991, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 29. NÓVEMBER 1991
Að skilja mál
afrískra augna
Bókmenntir
Jóhanna Kristjónsdóttir
Stefán Jón Hafstein: Guðirnir
eru geggjaðir. Ferðasaga frá
Afríku. Utg. Mál og menning
1991
Stefán Jón Hafstein skrifar hér
um veru sína á vegum Rauða
krossins í Afríku tímabundið á
árunum 1985-1988. í formála er
sagt að hann hafi verið upplýs-
ingafulltrúi Alþjóðasambands
Rauða kross félaganna og síðar
fór hann til að vinna að sérstökum
verkefnum fyrir íslenska Rauða
krossinn. Um það hvemig hann
upplifir tímann í Eþíópíu og Súdan
fjallar þessi bók. Hún er mjög
fjarri því að vera hefðbundin ferð-
asaga og hún er ekki skráð í neinni
afmarkaðri tímaröð. Það er kostur
að mínu viti. Aftur á móti liggur
ekki alltaf ljóst fyrir hvað þessi
hvíti guð er að gera, stundum
fannst mér hann hefði mátt lýsa
verkum og verkefnum nánar;
hvaða skýrslur, hvaða vinnu var
hann að vinna. Hann fer ekki ýkja
mikið út í þá sálma en við nánari
rannsókn má lesa það út úr sam-
skiptunum við fólkið. Og í þessari
bók er það fólkið sem er númer
eitt og tvö og Stefán Jón kemur
ekki fyrr en númer þrjú. Það þótti
mér ansi sniðugt.
Mér fínnst ekki ótrúlegt að þeir
sem þekkja Stefán Jón Hafstein,
einkum og sér í lagi sem hinn töffa
og frakka og freka útvarpsmann
úr dagskrá dægurmálaútvarps
Rásar ” og oft og tíðum óþolinmóð-
an (og lái honum hver sem vill)
stjórnanda hinnar lygilegu þjóðar-
sálar, muni oft hrista höfuðið í
undrun við lestur bókarinnar
„Guðirnir eru geggjaðir.” Hann
kemur ekki beinlínis fyrir eyru sem
lýrískur og viðkvæmur. Þar sem
ég heyrði ýmsa pistla hans frá því
er hann fór til íraks á vegum
Rauða krossins sl. vor kom það
ekki alveg flatt upp á mig hvað
hann fer létt með að lýsa stemmn-
ingu. Og þó. í sögunni hér frá
starfsdögum í Eþíópíu, einkum og
sér í iagi, leyfír hann enn nýjum
manni að komast í gegn. Og það
er gaman. Það er gaman að finna
hversu hann er naskur og næmur
á fólkið og aðstæðurnar. Hvað litlu
atvikin verða oft stór og eftir-
minnileg og hvað hann hefur fjör-
uga og lifandi frásagnargáfu.
Hver mynd annarri eftirtektar-
verðari. Og er þó fjarri að hér sé
nein vella á ferðinni. Það fer auð-
vitað ekkert á milli mála að þessi
hvíti guð er töff. En hann kann
líka að skynja fólk og skila því svo
að^það snertir mann.
í seinni hluta bókarinnar þegar
höfundur fer dálítið að gera ómeð-
vitað eða meðvitað úttekt á
hjálparstofnanastarfí og því fólki
Stefán Jón Hafstein
sem við þau vinnur gætir víða
nokkurrar gremju. Það kemur
harðari tónn í frásögnina og það
er kannski matsatriði hvort mýkja
hefði átt þennan hluta. Kannski
ekki. Kannski er full þörf á að
fjalla um þetta eins og gert er.
Það er að minnsta kosti víst og
satt að á sinn hátt kom þessi kafli
ýmsu til skila sem ekki er að jafn-
aði vikið að; bruðl, skipulagsleysi,
skilningsskortur á því sem honum
finnst skynsamlegast að gera.
Sagan öll er vel skrifuð og læsi-
leg, örstutti lokakaflinn einkar
snöfurlegt og í bland lýrsikt niður-
lag bókar sem ég las af áfergju
og ég held að sé ekki bara lærdóm-
ur heldur ákveðin upplifun. Það
má gleðjast yfir því að hvíti guðinn
skildi mál augna og sagði söguna.
BRYANADAMS
TónleikaríLaugardalshöll
17.desember1991
Húsid^opnarkl. 19°°
upp
y
Æ
aBteh*'
w Jii
:MiM
/L

PEF5I
> - .f.-rr
______ FWGLEIDIR ÆF
FORSALA AÐGONGUMIÐA: WSH/f ■ " “ ™
ReykjavíinSfeinar, Laugavegi 24, Glæsibæ, Strandgata 37, Mjódd, Borgarkringlunni
og Augíírstræti; Skífan, Kringlunni, Laugavegi 33, Laugavegi 96 og Laugavegi 26.
Vestmannaeyjar: Adam og Eva. Húsavík: Símí 9£:41362. Akureyri: KEA-Hljómdeild.
Neskaupstadur: Tónspil. Selfoss: Verslunín ösp. Akranes: Bókaskemman.
Skagafirdi: Kaupfélag Skagfirdin§a. Hornafirdi: KASK. ísafjördur: Hljómborg.
Keflavfk: K-Sport.
Einnig er hægt að panta mida í síma 91 -677750. Gírósedill verdur sendur m hæi og er hann hefur
verid greiddur verda midarnir seiuliriini hæl. Munid aó greida strax.
PEP5I
Skrifstofa Borgarfoss hf., Geröubergl 1, sími 677750.
DLMMLEITAR
FURÐUSÖGUR
Bókmenntir
Skafti Þ. Halldórsson
Gyrðir Elíasson er stórvirkur í
ritsmíðum um þessar mundir. Ný-
lega sendi hann frá sér þýðingu á
Vatnsmelónusykri Richards
Brautigans, ljóðabókina Vetrar-
áform um sumarferðalag og einn-
ig smásagnasafnið Heykvísl og
gúmmískór sem hér er tekin til
umfjöllunar. Bókin er 89 blaðsíður.
I henni er 21 smásaga auk þess sem
hún er prýdd níu tréristum eftir
Elías B. Halldórsson.
Flestar sögurnar í bókinni eru
mjög stuttar. Þær eru oftar en ekki
undarlegar sögur og stundum furð-
usögur því að hugarheimur og hlut-
heimur renna gjarnan saman í eitt.
Þess vegna er allt mögulegt og
ekkert fráieitt. Það fáránlega og
óvenjulega verður sjálfsagt. Þannig
er sagt frá hesti sem er dyggur
útvarpshlustandi, manni sem lætur
græða á sig hreindýrshorn og ger-
ist drykkjufélagi hrúts, gömlum
uppgjafarpresti sem safnar klám-
blöðum og gamalli konu sem deyr
og flýgur burt á hrossagauksvængj-
um í samfylgd fugia.
Sögumenn sagnanna eru oftar
en ekki dularfullir. Köttur á heitu
þaki fylgist með því hvernig níutíu
daga regn fyllir allar götur af vatni
sem stöðugt stígur. Meðaladraugur
vokir yfír feðginum í húsi einu og
laumast til að sinna húsverkum á
meðan þau eru að heiman og dáið
barn sem grafið er í óvígðri mold
horfir á ferðir þriggja manna úr
gröf sinni.
Tilefni sagnanna er sjaldan stór-
vægilegt né er greint frá mikilsverð-
um tíðindum. Karlar rabba saman,
fólk fer í veiðiferð, draugar koma
í heimsókn eða sögumaður gengur
í fjöru. Það er einnig dálítið ein-
kenni á persónum sagnanna að þær
eru sjaldnast til stórræða. Verk
þeirra er fá og aðgerðaleysið og
úrræðaleysið stundum með endem-
um. Gott dæmi um þetta er í sög-
unni Einveruhúsið. Þar segir frá
manni sem situr að sumbli en hefur
gleymt að skrúfa fyrir krana á bað-
inu svo að vatnið nær honum í
ökkla. Hann gerir ekkert í málinu
en veltir fyrir sér hvort ekki sé far-
ið að rigna á íbúa hæðarinnar fyrir
neðan.
Sögurnar eru fullar af draumum
og martröðum. Draugar, ófreskjur
og fylgjur fylla síðurnar og oft ge-
rast sögumar að kvöld- eða nætur-
lagi. Sumar eru verurnar þó raunar
vemdarandar.
Sögusviðið er gjaman svipað í
sögunum. Það er oftast þorp eða
smáskór
Loðfóðruð barnastígvél.
St. 23-35. Verð kr. 1990.
Barnainniskór i mörgum litum.
St. 20-27. Verð kr. 1185.
Opið laugard. Itl. 10-16 — sunnud. kl. 14-17
SMÁSKÓR
Skólavörðustíg 6, simi 622812
Gyrðir Elíasson
smábær og nágrenni, einkum íjör-
ur, tjarnir og vötn þar sem hægt
er að rölta um eða veiða hornsíli
og silung. Silungsveiðar eru nefni-
lega mikið áhugamál Gyrðis ef
marka má þessa bók. Það á hann
sameiginlegt með Richard Brautig-
an sem skrifaði heila bók þar sem
silungsveiði var leiðarminni en um
sumt svipar skrifum Gyrðis til rita
Brautigans, ekki síst hinn dulræni
tónn sem viða örlar á í þessu verki.
Margar sögurnar fjalla einmitt um
dauðann. Þar eru dauðatákn, t.d.
feijumaðurinn í samnefndri sögu,
sömuleiðis er fjallað um dauða
menn og fólk sem er að deyja eða
ná sambandi við guð sinn með jafn-
ólíklegum hætti og að klöngrast
himnastiga upp á húsþak og iáta
þar rigna upp í sig.
Það er mun dimmara yfir þessari
bók en ljóðabókinni sem Gyrðir
sendir frá sér um þessar mundir.
Einsemd og fírring eru orð sem
auðvelt er að tengja við margar
sögurnar. Samt er margt í textan-
um sem gleður augað. Hann er
gjarnan ljóðrænn og myndríkur og
oft teflir Gyrðir saman ólíkum
myndsviðum. í sögunni Sólarljós er
t.a.m. þessi efnisgrein:
Ég geng einsog Bashö með poka
á baki snoðklipptur upp að tijárækt-
inni en kann ekki að semja hækur
og vonlaus í öllum rólegheitum,
fyrr en varir er ég farinn að greikka
sporið inn á milli dimmleitra
tijánna. Tvo hesta kvöldsvæfa
dreymir við vegarbrún nætursvarta,
dreymir grænar morgunengjar í
Wales, og svani að fljúga að blý-
gráu fjalli. (s. 29.)
„Fantasían býr í deginum, alveg
eins og nóttunni,” segir Gyrðr í
nýlegu Morgunblaðsviðtali. Ég vona
að ég snúi ekki allt of mikið út úr
orðum hans með því að gera þau
að einkunnarorðum hinna nýút-
gefnu bóka hans. í mínum huga
er ljóðabókin fantasía dagsins en
sögubókin fantasía næturinnar.
-------» ♦ ♦--------
■ FERÐAFÉLAGIÐ ætlar laug-
ardaginn 30. nóvember að hafa
opið hús í Mörkinni 6 kl. 15-16
þar sem fólki gefst tækifæri til
þess að kynna sér framkvæmdir
við hið nýja félagsheimili ferða-
félagsins. Fyrst verður boðið upp
á létta gönguferð sem hefst við
Mörkina 6 kl. 14. Gengið verður
inn í Elliðaárdal, sem er eitt af
fegurstu útivistarsvæðum höfður-
borgarinnar. Liggur leiðin með-
fram Suðurlandsbrautinni og und-
ir brúna yfir Elliðaámar eftir göng
stíg austan megin við árnar og
yfir hólmann á vesturbakkanum,
að undirgöngum sem tengjast
göngustíg að Miklubraut. Enn
liggur stígur yfir Sogamýrina að
Suðurlandsbraut og verður svo
hringnum lokað við Mörkina 6.
Allir eru velkomnir að taka þátt í
þessari dagskrá, félagar og aðrir.