Morgunblaðið - 21.12.1991, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 21. DESEMBER 1991
15
Hver fann upp hjólið?
Bókmenntir
Kjartan Arnason
Pétur Guðjónsson: Að lifa er list,
237 bls. Eyvindur Erlendsson
þýddi. Líf og saga 1991.
Eitt meginviðfangsefni Péturs í
þessari bók er hvernig gera megi
samfélagið manneskjulegra, menn-
ina mennskari. Stutt samantekt á
helstu atriðum gæti hljómað svona:
Til að verða frjáls þarf maðurinn
að losna undan félagslegu, trúarlegu
og sálfræðilegu valdboði, losa sig við
dauðahræðslu en taka þess í stað
stjórn á lífi sínu í eigin hendur, skapa
sér sjálfur tækifæri, gleði og
hamingju. Til að ná þessu marki
verður hann að skoða sjálfan sig
rækilega utan sem innan, breyta því
sem breyta þarf í eigin fari, temja
sér ábyrga lífshætti og -afstöðu, ár-
vekni, heiðarleika og traust; hann
verður að finna lífi sínu tilgang:
verða mennskur maður í samfélagi
mennskra manna. Því enginn er ey-
land; maðurinn er aðeins til fyrir
samband sitt við aðra menn: „ ... ég
er ekki sjálfstæð vera, heldur partur
annarrar, mér miklu stærri. Áhyggja
mín er því um alla hina partana af
sjálfum mér; um annað fólk.“ Þessi
mikla vera er mannkynið allt og af
því sérhver maður er hluti þessarar
sam-veru ber honum að sýna henni
hjálpsemi og góðvild.
Pétur kemur vitanlega mun víðar
við en þessi útdráttur gefur til kynna,
kryddar frásögnina víða með dæmi-
sögum af sjálfum sér og vinum sínum
sem virðist fjölskrúðugur flokkur
manna, háir sem lágir, hvítir og
svartir, leikir og lærðir, fólk sem lent
hefur í nær öllum hugsanlegum að-
stæðum mannlífsins. Um þær
skoðanir sem Péturs setur fram í
bókinni er margt gott að segja; hann
er almennt jákvætt þenkjandi, er laus
við bölmóð og svartagallsraus, hvet-
ur til trúar á framtíðina og hefur
einlægan vilja til að verða öðrum að
liði. Hinsvegar þykir mér hann ekki
sökkva sér nægilega í efnið til að
lesanda sé að fullu Ijóst hvað fyrir
honum vaki. Jú hann vill breyta þjóð-
félaginu, vekja fólk til umhugsunar,
benda á meinsemdir, kenna mönnum
að rækta sjálfa sig — en hvað svo?
Pétur á þing?
Mér hefði þótt meira sannfærandi
að sjá minna af sleggjudömum um
sálfræðinga, trúmál og „nýöld“ en
nánari umfjöllun um hvemig maður-
inn gæti orðið meiri maður, kærleiks-
ríkari meðbróðir og hamingjusamari
einstaklingur. Ég er sannfærður um
að það gerist ekki með því að afnema
„persónurnar" einsog Pétur leggur
til. Reyndar er mér ekki ljóst hvað
hann á við með því; eigi hann við
„persónuleika" er hann að mínum
dómi í vondum málum, er í raun að
Iýsa eftir múgsál, en sé hann að tala
um „persónudýrkun" má auðvitað
samsinna ýmsu sem hann segir um
þetta atriði.
Gagnrýni Péturs á stofnanir og
hugmyndir vestræns þjóðfélags er
að mínu mati of yfirborðsleg til að
hitta í mark; það má auðvitað fallast
á margt eins og oft þegar talað er
almennt en þar sem hann er til að
mynda að bauna á „nýöldina“, þ.e.
hugmyndir fólks sem aðhyllist „alt-
ernatífa" lífsskoðun (eins og Pétur),
koma fram sömu fordómar og aðrir
hafa gegn Pétri og hreyfingu hans:
allt sett undir sama hatt og kallað
„kukl í dularfullum skúmaskotum".
Sama er að segja um gagnrýni hans
á sálarfræði og sálfræðinga: alhæf-
ingar sem segja meira um skoðand-
ann en það sem skoðað er. Trúar-
brögð, trúfélög og kirkja fá einnig
sinn skerf af gagnrýni og má vissu-
lega taka undir að þessum stofnun-
um hafi mistekist að efla mann-
gæsku, heiðarleika og traust manna
á meðal — en það er sannarlega
ekki kenningunum sem þær byggja
á að kenna. Pétur segir að trúarrit
séu einsog þjóðsögur eða draugasög-
ur. Hann er með þessu að segja að
hann eða Silo, leiðtogi hreyfingarinn-
ar, hafi fundið upp hjólið. Allt sem
Pétur segir í þessari bók hefur verið
sagt áður og okkar ágæti Jesú Krist-
ur sagði það allt; bara í færri orðum.
Það er hinsvegar ekki við hann að
sakast að menn hafí þverskallast við
að skilja og meðtaka orð hans.
Þótt bók Péturs sé að mínu mati
engin bylting, hvorki í hugsun eða
framsetningu, er ljóst að tilgangur
hans er frómur og markmið gott.
BÓKAÚTGÁFA Menningarsjóðs
hefur gefið út ritið Islam eftir Jón
Orm Halldórsson lektor, en undir-
titill þess er: Saga pólitiskra trúar-
bragða.
Skiptist bókin í sextán meginkafla
er bera fyrirsagnirnar: Rætur islams;
Múhameð; Vagga islams; Fyrsta isl-
amska lýðveldið; Sigrar og klofning-
ar - shía og súnní islam; Heimsveldi
múslima; Islömsk lög; Ný islömsk
stórveldi; Súfar; Islam í Suðaustur-
Asíu; Endurvakning innan islams og
Saudi Arabía; Palestína og átökin í
Miðausturlöndum; Sundurlimun Mið-
austurlanda, Irak, Líbanon, Sýrland
og Jórdanía; Iran og islamska bylt-
ingin; Islam.
I kynningu útgefanda segirm.a.:
„Mörg af alvarlegustu átakaefnum
samtímans skiljast illa eða ekki án
einhverrar þekkingar á islam og sögu
þeirra samfélaga sem þá trú iðka.
Pétur Guðjónsson
Ég tek heilshugar undir ósk hans
um manneskjulegra samfélag. En
Persaflóastríðið, átökin um Palest-
ínu, striðið í Líbanon, átök á Ind-
landsskaga, ólgan í arabaheiminum,
byltingin í Iran, olíustjórnmái við
Persaflóa, allt eru þetta mál sem eru
svo lituð islam og sögu þeirra trúar-
bragða að á milli verður ekki skilið.
Margir drættir í algengum vestræn-
um myndum af islam og af heimi
múslima eru hins vegar dregnir af
fordómum og vanþekkingu en bak-
grunnur litaður aldariangri sögú
óvildar og átaka.
í þessari bók er reynt að líta bæði
til trúarinnar sjálfrar og til þeirra
áhrifa sem hún hefur haft á þjóðfé-
lag og stjórnmál þess milljarðs
manna sem iðkar islamska trú. Þetta
er gert með því að rekja rætur og
sögu trúarinnar og sögu þeira samfé-
laga sem hún hefur mest mótað.“
Islam er 184 bls. að stærð og er
bókin sett og prentuð í Prentsmiðj-
unni Rún, en Flatey annaðist bók-
afstaða Péturs til guðdómsins er
hálfkák: það má vera að til sé al-
heimsandi en það kemur þessu máli
ekki við, finnst mér hann vera að
segja; og um dauðan: nú við gerum
bara uppreisn gegn honum og skipu-
leggjum framtíðina óttalaus! Og hvað
svo? Pétur á þing? Ef hugmyndir
hreyfingarinnar byggja ekki á öðru
en orðum leiðtogans Silos og lýsa
draugasögur orð þess manns sem
fyrstur allra hóf að brýna fyrir mönn-
um trú á sjálfa sig, guðdóminn og
eilíft líf, boða þeim kærleika til alls
sem lifir, fyrirgefningu og auðmýkt,
ef þennan grunn vantar í hugmynd-
irnar þá skil ég ekki á hverju mann-
úð þessarar hreyfingar byggir.
Þýðing Eyvindar þótti mér fljót-
færnislega unnin, orðaröð víða ensk
eins og kommusetningin; við og við
bregður fyrir passíusáhnadönsku
sem mér þótti ekki hæfa efninu.
Löng orð og óþjál eru til lýta á nokkr-
um stöðum. Þýðingin batnar eftir því
sem á líður.
Jón Ormur Halldórsson
band. Auk aðalkaflanna sextán eru
í ritinu formáli og inngangur sem
fjallar um eðli og áhrif trúarbragða.
Bók um islam
■ BÓKA ÚTGÁFAN Örn og Ör-
lygur hefur gefið út bókina Betra
kynlíf eftir Barböru Keesling. í
formála Jónu Ingibjargar Jóns-
dóttur kynfræðings sem þýddi bók-
ina segir m.a.: „Kynlífsbækur eru
misjafnar að gæðum en innan um
allar þær bækur sem gefnar eru
út árlega finnst einn og einn gull-
moli, hinar eru sem glópagull. Með
glópagulli á ég við að fólki er lofað
yndislegra kynlífi en það hefur
nokkru sinni átt, bara ef það getur
ýtt á réttu takkana. En við mann-
fólkið erum ekki vélar. Tilfinninga-
líf okkar ræður afar miklu um
hversu miklu og hversu góðu kyn-
lífi við lifum. Höfundur Betra kyn-
lífs, Barbara Keesling, bendir rétti-
lega á að kvíði sé ein algengasta
orsök kynlífsvandamála og að fæst-
ar kynlífsbækur taki á þeim þætti,
en auki hann ef eitthvað er. í Betra
kynlífi er kennt hvernig megi losna
við óþarfa kvíða svo hægt sé að
njóta unaðssemda kynlífsins. Engar
myndir eru í bókinni því að mark-
mið höfundar er ekki að bæta við
enn einum kvíðavaldinum - áhyggj-
um af eigin útliti. Þessari bók er
ekki ætlað að vera kitlandi kvöld-
lesning. í Betra kynlífi er gengið
hreint til verks, bókin er eins konar
vinnubók þeirra sem vilja njóta
kynlífs á dýpri hátt en áður.“
Hálf milljón
í þyrlusjóð
SL Y SAVARNAFÉLAGI ís-
lands var á fimmtudag af-
hent hálfrar milljón króna
gjöf í þyrlukaupasjóð.
Fjárhæðin er afrakstur sölu
hljómplötunnar Ljóðabrot, en
frumkvæði að þessari fjársöfn-
un átti Ingi Þór Kormáksson
tónlistarmaður og hljómplötu-
útgáfan Hrynjandi. Helmingur
af andvirði plötunnar rennur í
þyrlukaupasjóð.
ÓDÝR OG GÓÐUR FATNAÐUR
í NÝJU FATADEILDINNIOKKAR
Og margt, margt
fleiraHH
Einnig:
Mikið úrval
af gjafavörum fyrir
stangveiðimenn og
skotveiðimenn
FAGLEG
ÞJOIMUSTA
lax jakkar frá kr. 6.900,-
vær gerðir, vatteraðir og
leð köflóttu fóðri. Mjög
andaðir.
Snjósleðagalli kr. 12.490,-
Ath. þessi galli erfullkom-
lega vatnsheldur og góð
hetta fylgir
Opið til kl. 22 í kvöld
kl. 13-18 á morgun, sunnudag
Köflóttar skyrtur
frá kr. 1.290,-
Þekktmerki
regatt£
(ý; <.VtoT£ «3~x ivj
HEAVY DUTY DENIM
SurwmMr