Morgunblaðið - 22.04.1992, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 22. APRÍL 1992
_
Raðgangan Kjalarnes-Borgarnes:
Á ferð með FI um Kjalarnes
eftir Tómas
Einarsson
Um næstu helgi, 26. apríl, hefst
fyrsti áfangi í raðgöngu Ferðafé-
lags íslands frá Kjalamesi til
Borgarness. Ætlunin er að fylgja
ströndinni að mestu alla leið. Taka
léiðina í 10 áföngum og ljúka
göngunni þann 19. sept.
Þeir sem koma í þessa fyrstu
göngu eiga tveggja kosta völ: að
fara með ströndinni frá Kjalames-
töngum að Saurbæ eða að ganga
á Kerhólakamb á Esju.
Strandgangan hefst á hlaðinu á
Brautarholti, sem er þekkt stór-
býli, kirkjustaður og höfðingjaset-
ur frá fornu fari. Samkvæmt
Landnámabók gaf Ingólfur Arnar-
son Helga bjólu Ketilssyni land
allt milli Mógilsár og Mýdalsár
(Kiðafellsár) og byggði hann sér
bæ að Hofí, sem er norðan við
botn Hofsvíkur, rétt utan við
Grundarhverfíð. Hof er nú í eyði.
Svo segir í Kjalnesingasögu:
„Þá var skógi vaxið allt Kjalames,
svo að þar aðeins var gróður er
menn ruddu til bæja eða vega.
Braut mikil var rudd eftir holtun-
um frá hofí. “ Vinur Helga, Andríð-
ur að nafni, írskur að ætt, kom
til íslands og dvaldi hjá Helga
vetrarlangt. Vorið eftir gaf Helgi
honum land úti á holtinu og „reisti
Andríður bæ í brautipni og kallaði
Brautarholt, því skógurínn varsvo
þykkur að honum þótti allt annað
starfameira". Andríði búnaðist vel
Á Kerhólakambi á Esju
og fjölgaði mjög bústofni sínum,
sem gekk sjálfala í skógunum.
Eitt haust týndist þrevetra kvíga
er hét Mús. „Þessi kvíga fannst
þremur vetrum síðar á nesi því,
er liggur til vesturs undan
Brautarholti og hafði hún þá með
sér tvo dilka, annan veturgamlan
en annan sumargamlan. Því köll-
uðu þeir það Músarnes. “
Þessar stuttu tilvitnanir í Kjal-
nesingasögu em forvitnilegar. Nú
er öldin önnur. Hinn glæsilegi trjá-
gróður, sem fyrrum prýddi nesið
er horfínn með öllu en við blasa
berar klettaborgir og vindblásnir
melar.
Margir merkismenn liðinna alda
koma við sögu Brautarholts og
má m.a. nefna að árið 1786 fædd-
ist þar Bjarni Thorarensen síðar
amtmaður og þjóðskáld.
Allt þetta er gott að hafa í huga,
þegar staðið er á Brautarholts-
borg. Hún er í suður frá bænum,
47 m yfír sjó. Þangað er sjálfsagt
að ganga og litast um, því þaðan
sést yfír megin hluta nessins. Af
borginni liggur leiðin út á Músar-
nes, sem er vestan við bæinn og
skagar út í sjó langt, mjótt og
grasi gróið.
Síðan hefst gangan norður með
ströndinni. Þetta er greiðfær
gönguleið. Hún liggur neðan við
bæina Bakka og Dalsmynni og
endar hjá Saurbæ. Skammt undan
landi er Andríðsey, kennd við
Andríð bónda, en þar átti hann
að vera heygður samkvæmt frá-
sögn Kjalnesingasögu.
Saurbær er kirkjustaðurinn,
sem stendur niðri við sjóinn og
blasir við sjónum manna úr Tíða-
skarði sem er undir norðvestur-
horni Lokuijalls. Þeir þekkja út-
sýnið er hafa ekið vestur með
Hvalfírði að sunnanverðu.
Fyrrum var Saurbær eitt mesta
höfuðbólið á Kjalarnesi. Þar hefur
staðið kirkja um aldir. Þar bjuggu
jafnan miklir auðmenn. Margar
hjáleigur fylgdu Saurbæ og höfðu
jarðareigendur af því dijúgar tekj-
ur. Þar bjó Ámi óreiða, einn af
ribböldum Sturlungaaldar stórbúi
og þar gengu enskir sjóræningjar
á land sumarið 1424 og gerðu
mikil hervirki. Tóku m.a. höndum
tvo umboðsmenn konungs og
rændu miklum fjármunum. Nú er
staðarins einkum getið í sambandi
við ágang sjávar. Hefur sjórinn
brotið hluta af kirkjugarðinum og
virðist ekkert lát á. Eftir mikinn
sjávargang liggja oft bein úr garð-
inum í fjörunni. Er þeim þá safnað
saman og grafín aftur í vígðri
mold. Meðan beðið er eftir bílnum
má stytta sér stundir við að skoða
kirkjuna. Þar inni eru margir skoð-
unarverðir og merkir munir, sem
segja mikla sögu um íslenska
kirkjulist að fornu og nýju.
Þetta var um gönguferðina með
sjónum.
Kerhólakambur er vestast í
Esju. Gangan þangað upp hefst á
hlaðinu á Esjubergi landnámsbæ
Örlygs hins gamla Hrappssonar.
Þáði hann þar land af Helga bjólu,
samkvæmt frásögn Landnáma-
bókar. Nú þekkja flestjr staðinn
sökum þess, að þaðan leggja
margir upp í gönguferð á fjallið.
Sunnan við Kambinn er Gljúfur-
dalur. Gljúfurdalsá rennur fram
úr honum í gegnum þröngt
klettagljúfur. Þar breytir hún um
nafn og heitir Grundará eða Flóð-
ará eftir það. Gengið er frá túninu
á Esjubergi upp hlíðina og upp á
klettabeltið vestan við gljúfrið.
Þaðan liggur leiðin eftir langri,
aflíðandi brekku, milli Bolagils að
vestan og Hestagils að austan
langleiðina upp að Kambshorni.
Þegar þangað er komið, eftir 2ja-
3ja tíma rólega göngu er stutt að
fara austur eftir fjallinu að mynd-
arlegri vörðu sem er í 851 m hæð
y.s.
Þórir S. Gröndal skrifar frá Flórída
FEIMNIOG FREKJA
Ég var svo feiminn í æsku,
að ég leit ekki upp fyrr en ég
var orðinn 9 ára! Feimni Var
mjög útbreidd og algeng í þá
daga, ekki aðeins hjá einstakl-
ingum, heldur einnig sem hóp-
fyrirbæri. Þegar ég var í 12 ára
bekk var haldin fyrsta dansæf-
ingin og þar bar margt skrítið
við. Þegar kennarinn tilkynnti,
að nú yrði dömufrí þustum við
strákarnir allir út í port! í þá
daga roðnuðu ungar stúlkur svo
oft og mikið, að greinilegan
spamað mátti merkja í hitun
húsa.
Það er eflaust bara af því, að
ég var haldinn feimni í æsku og
frameftir öllum aldri, að mér
fínnst hún ekki vera óæskilegt
ástand, sérstaklega hjá börnum
og ungu fólki. En skiljanlega eru
margir á öndverðum meiði í
þessu máli. Sumir foreldrar gera
lítið til að bæla niður frekju og
framhleypni í börnum sínum.
Þeir segjast ekki telja eftir sér
að þola óþolandi börn í nokkur
ár í þeirri vissu, að þau muni
standa sig vel í lífsins slag. Að
þessa fólks áliti verður feimnum
börnum ýtt út í horn eða þau
troðin undir.
Þegar komið er á fullorðinsár,
reyna flestir, sem feimnir eru,
að breiða yfír eða fela feimnina
eins og hægt er. Stundum verður
úr aulaleg framkoma og þá segja
þeir, sem persónuna þekkja:
Þetta er bara feimni í honum.
En oft er feimni hjá fullorðnum
misskilin og haldið er, að hinn
feimni maður sé merkilegur með
sig eða dulur eða einrænn eða
óframfærinn eða tillitssamur eða
hæglátur eða fálátur eða hlé-
drægur eða hrokafullur eða eitt-
hvað enn verra. Það er, sem sagt,
stundum dálítið erfítt að vera
bæði fullorðinn og feiminn.
En líklega er feimnin erfíðust
í skauti á táningsárunum, þegar
strákar fara að draga sig eftir
stelpum og öfugt. Mikið fát og
fum hendir unga manninn, þegar
ástin grípur hann en feimnin
lamar hann. Eftir á getur allt
sýnzt fyndið og hlægilegt, en
þarna verða oft miklir harmleikir
og þá er mikið roðnað og svitnað.
Hérna í henni Ameríku er
búið að útrýma feimninni að
langmestu leyti. Líklega hefir
hún aldrei verið eins útbreidd
hér eins og hún var á Islandi.
Hér hefí ég aldrei rekist á feimna
persónu. Hér roðnar enginn leng-
ur af feimni, heldur bara af reiði
eða sólbruna. Hér er enginn
feiminn við að gera eitt eða neitt.
Stundum sést kvenfólk í bikini
sundpjötlum við matarinnkaup
og enginn hikar við að klæðast
afkáralegum fötum og spranga
um á almannafæri. Á hljómleik-
um og ýmsum öðrum samkomum
má sjá mjög fjölbreyttan klæðn-
að, allt frá samkvæmisklæðnaði
niður í vinnubuxur og nærskyrt-
ur.
Hér gefur fólk sig á tal við
bláókunnuga og ræðir viðkvæ-
mustu einkamál sín eins og það
hafí þekkt viðkomandi alla ævi.
Þetta stafar ef til vill að ein-
hveiju leyti af því, að Ameríka
er stórt land og hér er svo margt
fólk. Það er mikið til í ferskeytl-
unni alkunnu: „Þar sem enginn
þekkir mann, / þar er gott að
vera / því að allan andskotann
/ er þar hægt að gera.“ Einn
af hápunktum ófeimninnar í
Ameríku varð fyrir nokkuð
mörgum árum, þegar þáverandi
forseti voldugasta ríkis heims-
kringlunnar, Lyndon Johnson,
fletti upp náttserk sínum og
sýndi alheimi í sjónvarpi ör á
vömb sinni eftir gallblöðruupp-
skurð.
Ekki verður rætt um feimni
og ísland í sömu andrá, án þess
að geta tilleggs Bakkusar til
þessara mála. Eins og. alkunna
er, eru veigar konungs eitt af
örfáum meðulum, sem til eru við
feimni. Eins og morfín slær á
kvalir um stund gerir vínið það
sama við feimnina, en læknar
hana ekki. Svo fylgja stundum
slæmar eftirverkanir, en það vita
flestir íslandsmenn. Sumir hinna
feimnu eiga erfítt með að skilja,
hvers vegna frekt fólk og fram-
hleypið þarf að drekka líka!
Orugglega eru engar tölur til
yfír feimni á íslandi. Þess vegna
er erfitt að segja til um það,
hvort þessi árátta hefír nokkuð
minnkað á síðustu áratugum. Þó
held ég, að flestir séu sammála
um það, að börn og unglingar
og ungt fólk almennt sé nú miklu
fijálsmannlegra og upplitsdjarf-
ara en jafnaldrar þeirra voru
fyrir nokkrum tugum ára.
Að lokum leyfí ég mér nú samt
að vona, að feimninni verði ekki
alveg útiýmt á okkar ástkæra
eylandi. I hlýjum hugsunum til
íslandsins legg ég nefnilega að
jöfnu fegurð Esjunnar, kyrrð
bjartrar sumarnætur og íslenzka
yngismær, sem roðnar af feimni.