Morgunblaðið - 17.06.1992, Page 26

26
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 17. JÚNÍ 1992
ANC-menn ber-
ast á banaspjót
ÁTÖKIN í byggðum blökkumanna í Suður-Afríku hafa tekið nýja stefnu
því nú er svo komið að fylgismenn Afríska þjóðarráðsins (ANC) hafa
tekið að myrða félaga í eigin hreyfingu, að sögn breska dagblaðsins
The Independent. Nelson Mandela, leiðtogi hreyfingarinnar, hefur
skipað sérstaka nefnd til að rannsaka málið þar sem hann óttast að
drápin leiði til fjöldamorða og upplausnar Afríska þjóðarráðsins, fjöi-
mennustu sijórnmálahreyfingar Suður-Mríku.
Fylgismenn ANC hafa hingað til byggða blökkumanna. Afríska þjóð-
barist við Inkatha-frelsisflokkinn,
sem nýtur einkum stuðnings Zulu-
manna. Innbyrðis átök hafa hins
vegar blossað upp milli skæruliða í
hemaðarvæng ANC, Umkhonto we
Sizwe, og félaga í Numsa, Sambandi
suður-afrískra málmiðnaðarmanna,
sem á aðild að Afríska þjóðarráðinu.
Átökin hafa einskorðast við Sebo-
keng, borg sunnan við Jóhannesar-
borg. Vikublaðið New Nation, sem
fylgir ANC að málum, sagði þó í
forystugrein nýlega að drápin gætu
hæglega breiðst út til annarra
arráðið yrði að grípa tafarlaust til
aðgerða til að binda enda á drápin
og koma í veg fyrir blóðuga upp-
lausn hreyfíngarinnar.
Átökin eru rakin til þess að skæru-
liðar, sem hafa komið til Suður-Afr-
íku úr útlegð, hafa ekki fengið vinnu,
hvorki innan ANC né utan hreyfing-
arinnar. Þeir eru andvígir þeirri
stefnu Mandela að semja við stjóm
hvíta minnihlutans_pg reiði þeirra
bitnar helst á forystumönnum ANC
í heimaborg þeirra, svo sem verka-
lýðsforingjum.
Óvæntar upplýsingar Jeltsíns:
Reuter
Bush er hér með Jeltsín í kennslustund í skeifukasti á flötinni við
Hvíta húsið en fundi þeirra lýkur í dag.
Bandarískir fangar í Víetnam
voru fluttir til Sovétríkianna
WoDkinfrlnn Thn 11'i 111' TnIorri’'l»iVl
Washingfton. The Daily Telegraph.
ÞAÐ, sem yfirgnæfði allt annað í upphafi fundar þeirra George
Bush Bandaríkjaforseta og Borís Jeltsíns, forseta Rússlands, voru
þær upplýsingar þess síðarnefnda, að ótiltekinn fjöldi bandarískra
hermanna, sem teknir hefðu verið til fanga í Víetnam, hefði verið
fluttur í þrælkunarbúðir i Sovétríkjunum. Sagði Jeltsín, að hugsan-
lega væru einhveijir þeirra enn á lífi.
Upplýsingarnar komu mjög flatt
upp á Bush, _sem hét að fylgja þeim
eftir á þessum fyrsta fundi þeirra
Jeltsíns eftir hrun Sovétríkjanna en
Jeltsín sagði, að verið væri að graf-
ast fyrir um örlög Bandaríkjamann-
anna í skjalasöfnum kommúnista-
flokksins og öryggislögreglunnar,
KGB, og á þeim stöðum þar sem
þeir hefðu verið hafðir í haldi. Lof-
aði hann að koma upplýsingum taf-
arlaust í hendur bandarískra stjóm-
valda.
Bush kvaðst sannfærður um, að
stjómvöld í Rússlandi gerðu allt til
að upplýsa þetta mál, sem skipti svo
miklu fyrir bandarísku þjóðina, og
fyrir Bush sjálfan er mikið í húfi.
Milljarðamæringurinn og óháði for-
setaframbjóðandinn Ross Perot hef-
ur gert mikið til upplýsa örlög 2.700
bandarískra hermanna í Víetnam
og hann hefur sakað Bush um slæ-
lega framgöngu í því máli.
Jeltsín skýrði frá þessu í viðtali
við NBC-sjónvarpsstöðina og ef rétt
reynist er það í fyrsta sinn, að
stjórnvöld í Moskvu viðurkenna að
hafa haft bandaríska fanga frá Ví-
etnam í haldi. Talsmaður Jeltsíns
taldi, að margir fanganna væra
látnir en hins er að geta, að þeir
væru nú flestir aðeins á fimmtugs-
eða sextugsaldri.
Eiður Guðnason umhverfisráðherra:
Tel að ráðstefnan hafi
borið mikinn árangxir
Eiður Guðnason
„MÍN skoðun er sú, að Umhverf-
isverndarráðstefna Sameinuðu
þjóðanna í Rio de Janeiro hafi
borið mikinn árangur. Ekki ein-
göngu vegna þess, sem þar var
samþykkt, heldur vegna þess,
sem á eftir mun fylgja. Með ráð-
stefnunni hefur verið stigið mik-
ilvægt skref og aldrei fyrr hefur
verið vakin jafn mikil athygli á
umhverfisvandanum, sem blasir
Japanir hyggjast græða
á „græna markaðinum“
Sao Paulo, Brasilíu. Reuter.
Á MEÐAN þjóðir heims deila um hvemig skipta eigi kostnaðinum af
aukinni umhverfisvernd í kjölfar Ríó-ráðstefnunnar búa kaupsýslumenn
sig undir að skipta gróðanum af vaxandi markaði fyrir mengunarvara-
ir og umhverfisvænar vörur. Talið er að Japanir séu vel í stakk búnir
til að leggja undir sig „græna markaðinn“, sem veltir nú um 200-400
milljörðum dollara á ári, eða um 50-faldri þjóðarframleiðslu Isiendinga.
Á meðan þjóðarleiðtogar böðuðu
sig í fjölmiðlaljósi í Ríó héldu kaup-
sýslumenn á sýninguna EcoBrasil í
nágrannaborginni Sao Paulo, sem er
stærsta borg Brasilíu og miðstöð iðn-
aðar. Þar sýndu 480 fynrtæki frá
21 landi vörar og þjónustu tengda
umhverfisvemd, allt frá vetnisknún-
um bílum til vatnshreinsibúnaðar.
Efnahags- og framfarastofnunin
(OECD) telur að „græni markaður-
inn“ eigi eftir að vaxa um 50 pró-
sent fram til ársins 2000. Stofnunin
telur Japani í fararbroddi á sviði
margs konar mengunarvarnarbún-
aðar og alþjóðlegrar markaðssetn-
ingar. Japanir voru með stærsta bás-
inn á EcoBrasil, en mikið bar einnig
á .þýskum fyrirtækjum. Haft var eft-
ir ræðismanni Japana í Sao Paulo
að það væri umhyggja fyrir umhverf-
inu, en ekki gróðahugsjón, sem væri
í fyrirrúmi hjá japönskum fyrirtækj-
um.
Hins vegar var þátttaka banda-
rískra fyrirtækja dræm og banda-
rískir kaupsýslumenn í Sao Paulo
sögðust óttast að þau drægjust, aftur
úr í kapphlaupinu um græna markað-
inn. Haft var eftir forstjóra fyrirtæk-
is á sviði umhverfistækni að eitt
helsta vandamálið væri sú skoðun
stjómvalda í Washington að aukin
umhverfisvernd hefði óhjákvæmilega
efnahagssamdrátt í för með sér. „Eg
óttast að eftir nokkur ár muni um-
ræðan snúast um hvernig Bandaríkin
misstu forystu á græna markaðinum,
eins og þeir hafa dregist aftur úr í
tölvuiðnaðinum og bílaframleiðslu."
ekki aðeins við mönnunum sjálf-
um, heldur öllu lífríki jarðarinn-
ar,“ sagði Eiður Guðnason um-
hverfisráðherra þegar hann var
inntur álits á niðurstöðu Ríóráð-
stefnunnar.
Eiður sagði, að um 8.000 blaða-
og fréttamenn hefðu verið saman
komnir í Ríó til að fylgjast með
störfum ráðstefnunnar og hann
kvaðst geta tekið undir með Fem-
ando Collor, forseta Brazilíu, sem
sagði, að heimurinn yrði ekki samur
eftir. „Þar er líka álit flestra, að
ráðstefnan hafí tekist betur en búist
hafði verið við. Við skulum hafa í
huga, að þegar fulltrúar nærri 180
ríkja setjast að samningaborði er
hætt við, að útkoman verði ekki
eins og öllum líkar. Hagsmunimir
era ólíkir. Olíuríkin horfa til sinnar
framleiðslu og þjóðir, sem hafa
kannski vegna fátæktar leyft óheft
skógarhögg, eiga erfítt með að sjá
á bak þeirri tekjulind. Það er því
mikils virði og raunar merkilegt, að
það skuli hafa fengist útkoma. Að
fulltrúar 153 ríkja skuli hafa skrifað
undir sáttmálana um vemdun and-
rúmsloftsins og líffræðilegan Ijöl-
breytileika er geysimikils virði. Hin-
ar samþykktirnar þrjár, Ríóyfirlýs-
ingin, Dagskrá 21 og samþykktin
um skógana, verða síðan sá grann-
ur, sem byggt verður á,“ sagði Eið-
ur.
Eiður telur, að íslendingar geti
verið ánægðir með sitt framlag til
umhverfisvemdarráðstefnunnar, til
dæmis hvað varðar það, sem segir
um endurnýjanlega og hreina orku-
gjafa í samþykktinni um andrúms-
ioftið. Það hefði þó kostað baráttu
að halda því inni enda hart að því
vegið af hálfu olíuríkjanna. Þá hefði
margvíslegur árangur náðst varð-
andi auknar varnir gegn mengun
sjávar. Sagði Eiður, að málflutning-
ur og árangur íslensku fulltrúanna,
jafnt á ráðstefnunni1 sem á undir-
búningsfundum hennar, hefði vakið
athygli margra og þá ekki síður
ræða Vigdísar Finnbogadóttur, for-
seta íslands, sem hefði verið ein-
staklega vel tekið.
Á Ríóráðstefnunni var samþykkt
að skora á iðnríkin og auðugar þjóð-
ir að auka framlög til þróunarhjálp-
ar og er við það miðað, að þau verði
0,7% af þjóðarframleiðslu um alda-
mótin. Eiður sagði, að undir þetta
mark hillti þó ekki hjá okkur íslend-
ingum. Framlagið væri nú 0,08%,
hefði verið mest 0,12%, og það
væri því erfitt að sitja undir spurn-
ingum um það á erlendri grund
hvers vegna íslendingar, sem hefðu
einhvetjar hæstu meðaltekjur á
mann í heimi, legðu jafn lítið af
mörkum. Sagði Eiður, að þróunar-
hjálpina yrði að auka og væri eðli-
legast, að íslendingar einbeittu sér
að þeim sviðum, sem þeir þekktu
best, fiskveiðum og nýtingu jarð-
hita.
„Auðvitað getur mönnum sýnst
sitt hvað um ráðstefnuna í Ríó,“
sagði Eiður Guðnason umhverfis-
ráðherra að lokum, „en ég vil aðeins
endurtaka það, sem ég sagði í upp-
hafi, að ég tel hana hafa borið mik-
inn árangur. Mér finnst því ekki úr
vegi að vitna að síðustu Meiðara-
skrif bandaríska stórblaðsins New
York Times um umhverfisverndar-
ráðstefnuna: Það er freistandi að
afgreiða Ríóráðstefnuna sem há-
væran og einskisverðan sirkus,
freistandi en alrangt."
Weinberg-
er ákærður
CASPAR Weinberger, fyrrum
varnarmálaráðherra Bandaríkj-
anna, var í gær ákærður fyrir
aðild að íran-kontra-hneyksl-
inu svokallaða. Weinberger er
gefið að sök að hafa hindrað
rannsókn málsins og gerst sek-
ur um meinsæri og ósannsögli
er hann var yfirheyrður við
rannsókn málsins. Weinberger
er fyrsti ráðherrann úr forset-
atíð Ronalds Reagans sem er
ákærður í kjölfar vopnasölunn-
ar óleyfílegu til írans 1985 og
1986.
Varað við fyr-
ætlunum Iraka
FORSTJÓRI Alþjóðakjarnork-
umálastofnunarinnar sagði á
ráðstefnu um kjarnorkuvopn í
Róm í gær, að stofnunin hefði
að sinni komið í veg fyrir til-
raunir íraka til að smíða kjarn-
orkusprengju. Hann varaði þó
við bjartsýni því að viljinn væri
enn fyrir hendi og sagði að það
væri aðeins spurning um tíma
hvenær írakar reyndu aftur og
smíðuðu sprengju. Hann sagði
og að írakar réðu án nokkurs
vafa yfir fjármagni, kunnáttu
og vísindamönnum sem þyrfti
til að þróa kjarnorkusprengju
og ekki bætti úr skák að Sadd-
am Hussein væri þar enn við
völd.
Rússar veita
N-Kóreu-
manni hæli
RÚSSNESK yfirvöld hafa veitt
fyrram námsmanni frá Norður-
Kóreu pólitískt hæli í Rúss-
landi. Maðurinn segir að ástæð-
an fyrir flóttanum sé trúarlegs
eðlis. Hann sé kristinn og hafi
hug á að verða prestur en slíkt
sé ómögulegt í hinu sósíalíska
heimalandi hans þar sem
stjórnvöld ofsæki kirkjuna.
Rússnesk lögregla gætir
mannsins eftir að óþekktir sam-
landar hans reyndu að ræna
honum en kona hans og barn
hafa verið kyrrsett í N-Kóreu.
Verkfall bæj-
arstarfsmanna
bannað
RÍKISSTJÓRN Verkamanna-
flokksins í Noregi skipaði
28.000 bæjarstarfsmönnum í
verkfalli að snúa tafarlaust aft-
ur til vinnu í gær. Verkfallið,
sem snýst um launakjör, hefur
staðið yfir í þijár vikur og segj-
ast stjórnvöld vera neydd til að
grípa í taumana vegna mikils
sorps, sem hefur hlaðist upp í
verkfallinu. Ráðherra sveitar-
stjórnarmála segir að raslið
geti valdið heilsutjóni og jafn-
vel manntjóni ef það verði ekki
þegar fjarlægt úr borgum og
bæjum. í kjölfar tilskipunarinn-
ar hyggst stjórnin setja lög,
sem kveða á um gerðardóms-
sátt til lausnar deilunni.
Viðræður
EFTA
og Rúmena
RÚMENAR og Fríverslunar-
bandalag Evrópu (EFTA) hafa
ákveðið að hefja viðræður um
hugsanlegan fríverslunarsamn-
ing á milli ríkjanna. Þar með
fylgja Rúmenar í fótspor ann-
arra fyrrum sósíalistaríkja, sem
leggja æ meiri áherslu á að
tengjast Vestur-Evrópuþjóðum
efnahagslegum böndum.