Morgunblaðið - 23.07.1992, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 23. JÚLÍ 1992
Ekkí fleiri hem-
aðarbandalög
eftir Kristínu
Ástgeirsdóttur
Þótt gamlar væringar og þjóðem-
isátök hafi á ný skotið upp kolli í
austurhluta Evrópu í kjölfar þeirra
miklu breytinga sem þar hafa átt
sér stað, verður ekki framhjá því
horft að heimsmynd okkar Evr-
ópubúa hefur gjörbreyst á þremur
árum.
Sjötíu og fimm ára skeiði rússn-
esku byltingarinnar er lokið. Risa-
veldið í austri reyndist standa á
brauðfótum og er nú klofið í frum-
parta sína. Ríki Austur-Evrópu ráða
eigin för. Þar eystra blasa við vanda-
mál sem fyrst og fremst snúa að
íbúunum sjálfum og ógna tæplega
fjarlægum þjóðum, ef frá em skilin
hin stórfelldu umhverfisvandamál
sem þekkja engin landamæri.
Ein afleiðing hinna miklu breyt-
inga er auðvitað sú að hernaðarupp-
byggingin sem átt hefur sér stað í
Evrópu í tæpa hálfa öld er orðin
óþörf. Hún byggðist á andstæðunum
milli austurs og vesturs, en „óvinur-
inn“ í austri er nú horfinn. Hemaðar-
bandalagið NATO sem fyrst og
fremst miðaðist við hernað í Evrópu
hefur litlu sem engu hlutverki lengur
að gegna, enda nær að horfa á heim-
inn í heild en að líta á Evrópu sem
nafla alheimsins.
Gamlar óvinaímyndir
Öldum saman hefur hver styrjöld-
in rekið aðra á meginlandi Evrópu,
þær alverstu og mannskæðustu á
þessari öld. Bandalög hafa komið
og farið og þjóðir ýmist staðið sam-
an eða verið svamir óvinir. Bretum
og Frökkum lenti síðast saman í
styijöld 1815, í lok
Napóleonsstyijaldanna, en þrátt fyr-
ir það tóku varnir Bretlands mið af
hinum franska óvini fram yfir síð-
ustu aldamót. Það tekur nefnilega
langan tíma að breyta hugarfari og
menn em lengi að losna úr viðjum
gamalla óvinaímynda. Það sannast
á þeim umræðum sem nú eiga sér
stað um öflugra hemaðarbandalag
V-Evrópuþjóða (EB-þjóða) með
áukaaðild Islands, Noregs og Tyrk-
lands. Hvar er óvinurinn sem kallar
á nýtt hemaðarskipulag í Evrópu?
Vestur-Evrópusambandið var
stofnað skömmu eftir stríð, en hefur
farið afar hjótt. Með Maastrichtsam-
komulaginu var ákveðið að blása
nýju lífi í hernaðarsamvinnu EB-
ríkjanna enda hluti af sameiginlegri
utanríkisstefnu sem ætlunin er að
móta. Áform EB má túlka sem eins
konar sjálfstæðisbaráttu Evrópu-
bandalagsins (líkt og í efnahagsmál-
um) sem m.a. er beint gegn Banda-
ríkjunum, en hún er að mínum dómi
tímaskekkja og ekki í neinu sam-
ræmi við gjörbreyttan veruleika.
Hún er miklu fremur afsprengi fort-
íðarinnar eða stórveldisdrauma
hinna gömlu nýlenduherra sem
sakna fornrar frægðar, nema hvort
tveggja sé. Um raunsætt mat á
„varnarþörf" eða öryggi vestrænna
þjóða er ekki að ræða.
Það er hörmuleg tilhugsun að hin-
ar ríku þjóðir Evrópu skuli enn ætla
að verja ógrynni fjár til hermála,
þegar andstæðingurinn er enginn
og önnur verkefni miklu brýnni. Það
kæmi ekki á óvart þótt hershöfðingj-
ar og vopnaframleiðendur hefðu tek-
ið stjómmálamenn á eintal, enda
eiga þeir mikilla hagsmuna að gæta,
atvinna og stóriðnaður í húfi. Því til
sönnunar má nefna að Þjóðveijar
hafa verið beittir miklum þrýstingi
að undanfömu af hálfu Breta, til
að fá þá ofan af því að hætta við
smíði óþarfra orustuflugvéla.
Andstæður norður og suðurs
Allar tiltækar upplýsingar benda
til þess að andstæður í heiminum
fari vaxandi milli norðurs og suðurs,
eins og glöggt kom í ljós á umhverf-
isráðstefnunni í Ríó fyrir skömmu.
Tölur sýna að hinar fátæku þjóðir
verða æ fátækari meðan vesturlönd
stefna að æ meiri hagvexti á kostn-
að jarðarinnar allrar. Stöðugur
straumur fólks liggur frá suðurhveli
til norðurs í ieit að betra lífi, en ríki
norðursins þrengja hlið landamær-
anna hvert á fætur öðru og finnst
þau hafa við nægan vanda að stríða
heimafyrir. Bókstafstrú sem m.a.
beinist gegn vestrænum viðhorfum
hefur vaxið fiskur um hrygg í ríkjum
múslima, með tilheyrandi óróa og
átökum sem enginn veit hvar enda.
Það bendir því margt til vaxandi
spennu milli norðurs og suðurs sem
að mínum dómi er allt of lítill gaum-
ur gefinn, enda Evrópubúum tamt
að gleyma því að utan þeirra sjón-
deildarhrings er mikil og fjölbreytt
veröld.
Við skulum forðast nýjar óvinaí-
myndir og ótta við fjariægar þjóðir,
en það er samt mun meiri ástæða
fyrir okkur að horfa í suðurátt og
átta okkur á því sem þar er að ger-
ast, en að rýna á eigin nafla og
koma á fót enn einni stofnuninni til
að ræða sömu málin og allar hinar.
Til staðar eru stórstofnanir eins og
Sameinuðu þjóðimar, RÖSE, NATO,
Evrópuráðið, Evrópubandalagið
(fyrir þá sem þar eru), leiðtogafund-
ir ríku þjóðanna og eflaust fleiri.
Allar þessar stofnanir (meira og
minna sama fólkið) vom í fyrra að
ræða atburðina í Sovétríkjunum, en
em þessa dagana að fjalla um
Kristín Ástgeirsdóttir
„Það er tillaga okkar
Kvennalistakvenna að
íslendingar hafni auka-
aðild að Vestur-Evr-
ópusambandinu, enda
er hún óþörf.“
ástandið í fyrrum ríkjum Júgóslavíu,
án þess þó að nokkur geti gripið til
þeirra aðgerða sem duga til að
stöðva þær hörmungar sem ganga
yfir lönd og lýð.
Fyrrnefndar stofnanir hafa
ógrynni starfsmanna og þeim fylgir
gífurlegur kostnaður. Sú spurning
vaknar hvort ekki sé löngu tíma-
bært að „hagræða“ í rekstri alþjóða-
stofnana í breyttum heimi, leggja
niður og þjappa saman í stað þess
að bæta við enn einu apparatinu.
Það er löngu tímabært að draga úr
því fargani alþjóðastofnana sem
tröllríður heiminum og nær að veija
þeim miklu fjármunum sem til þeirra
fara í þróunaraðstoð um umhverfís-
vernd ásamt því að gera þær stofn-
anir sem sannanlega koma að gagni
öflugri. Það er einnig umhugsunar-
efni fyrir okkur íslendinga hve mik-
inn kostnað við getum og viljum
bera af alþjóðasamstarfi, ekki síst á
tímum efnahagssamdráttar.
Aðild er óþörf
Evrópuráðið í Strasbourg er dæmi
um stofnun sem vex með hveiju
árinu sem líður og eru nú 27 þjóðir
aðilar að því. Þjóðir Austur-Evrópu
eru að taka sæti í ráðinu eftir því
sem þeim tekst að uppfylla þau skil-
yrði sem sett eru fyrir aðild. Nú síð-
ast bættust Búlgarar í hópin. Þar
með er að myndast vettvangur til
að ræða nánast allt sem viðkemur
málefnum Evrópu. Það ætti að
nægja og því óþarft að beina kröft-
um að endurreistu hernaðarbanda-
lagi.
Það er tillaga okkar Kvennalista-
kvenna að íslendingar hafni auka-
aðild að Vestur-Evrópusambandinu,
ehda er hún óþörf. Við eigum að
leggja til að bandalagið verði lagt
niður, svo og NATO og RÖSE, en
þess í stað einbeiti þjóðir Evrópu sér
að því að efla Sameinuðu þjóðimar
sem frá upphafi hefur verið ætlað
það hlutverk að varðveita frið í heim-
inum m.a. með friðargæslusveitum.
í anda íslenskrar reynslu í þúsund
ár eigum við íslendingar að undir-
strika á alþjóðavettvangi að deilur
beri að leysa á friðsamlegan hátt.
Við eigum að vinna gegn hernaðar-
hyggju og vopnaskaki hvar sem er
í heiminum. Við eigum hvorki að
dansa eftir pípum Evrópubandalags-
ins né risans í vestri, heldur móta
okkar afstöðu með þeirri reisn sem
hæfir sjálfstæðri þjóð, jafnframt því
að eiga sem best samstarf við sem
flest ríki. Þær eru ekki margar þjóð-
irnar sem hræsnislaust geta talað
máli friðar og mannréttinda ef
marka má skýrslur Amnesty Intern-
ational, en við erum sem betur fer
ein af þeim. Við eigum að nota þá
sérstöðu okkar m.a með því að hafna
aukaaðild að hernaðarbandalagi
Evrópubandalagsins og benda á að
tilvist þess þjónar hvorki hagsmun-
um okkar né Evrópubúa yfirleitt.
Veraldarinnar bíða brýnni verkefni,
skuld Evrópu við þriðja heiminn
verður ekki greidd með evrópsku
hernaðarbákni.
Höfundur er þingkona
Kvennalistans íReykjavík.

mm
FIMMTUDAGAR
1 1 FRU OKKAR_
TJALDA
dagar

SNORRABBAUT 60, siMnzotó