Morgunblaðið - 23.07.1992, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 23. JÚLÍ 1992
„Þetta er dagurinn sem Drottinn hefir
gjört, fögnum og verum glaðir
eftirAtla Gunnar
Jónsson stud.theol.
i.
Morgunblaðið birti föstudaginn
17. júlí sl. grein eftir Steinþór Ólafs-
son prest í söfnuði Sjöunda dags
aðventista um falsanir á boðorðum
Guðs — og þar af leiðandi óhlýðni
við boðorð hans af hálfu falsar-
anna. Yfirskrift þeirrar greinar var:
„Hverju mótmæla mótmælendur í
dag?“ Steinþór vill að mótmælendur
samtímans taki sig saman í andlit-
inu og hverfi endanlega frá því að
fylgja „fyrirmælum páfadóms um
að óhlýðnast boðorðum Guðs“. Ves-
alings mótmælendurnir vita senni-
lega ekki hvað það er sem þeir
gera og vísast Steinþóri og aðvent-
istum að þakka að nú geta þeir
loksins hlýðnast Guði og haldið
hvíldardaginn hátíðlegan á laugar-
dögum. En nú mætti spyija hvers
vegna halda kristnir menn (nema
aðventistar) í hartnær 2000 ár
sunnudaginn heilagan en ekki laug-
ardaginn eins og gyðingar og að-
ventistar?
II.
í upphafi skapaði Guð himin og
jörð, hann skapaði allt sem er. Þess-
ari sköpun sinni gaf hann tíma og
rúm, ár og daga — jafnvel hvíldar-
daga. Okkur er margsinnis sagt frá
mikilvægi þessa dags í Biblíunni
en hvenær er hans fyrst getið? Hve
gamall er hvíldardagurinn? Hve
gömul er frásögn Biblíunnar sem'
geymd er í Mósebókum? Gamla
Testamentið gefur okkur ekki að-
eins boðorðin tíu í Annari Mósebók
(Exodus) 20, 1-17, heldur eru þau
endurtekin í Fimmtu Mósebók
(Deuteronomium) 5, 6-21. Hvorum
textanum ber okkur að fylgja? Hvað
með boðorðin eins og þau eru gefin
í Esekíel 18,-9? Ef Guð reit aðeins
með eigin hendi þau sem gefin voru
á Sínaífjalli, hvert er þá gildi hinna?
Þessum spumingum er ekki auð-
svarað og vissulega spyr gagnrýnis-
laus trú á bókstaf heilagrar ritning-
ar ekki slíkra spuminga. Biblíu-
rannsóknir 19. og 20. aldar hafa
ýtt rækilega við trú flölda manna
og kvenna. Aðgreining mannasetn-
inga og orðs Guðs er ekki lengur
jafn greinileg og áður var. Með því
að nálgast hinar fomu bækur með
opnu hjarta og leitandi huga hefur
orðið ljóst að þær eru ávöxtur hefð-
ar, lifandi trúar þeirra sem höfðu
haft kynni af Guði. Þetta er ekki
hvað síst ljóst í Nýja Testamentinu
þar sem trú lærisveina Krists varð
til áður en það var skrifað og lifir
ennþá eftir að ritun þess er löngu
lokið.
í Matteusarguðspjalli má lesa að
Jesús Kristur kom ekki til að af-
nema lögmálið heldur til þess að
uppfylla það (Mt 5, 17). Við sjáum
einnig af lestri guðspjallanna að
Jesús Kristur uppfyllti lögmálið
ekki með því að fýlgja því bókstaf-
lega eins og faríseamir og hinir
skriftlærðu. Um það vitna guð-
spjöllin, sem lýsa honum sem herra
hvíldardagsins, honum sem braut
reglur um þvotta, hreinsanir, vinnu
o.s.frv. (t.d. MK 2, 28 og Mt 12).
Kristur sagði: „Ég er vegurinn,
sannleikurinn og lífið. Enginn kém-
ur til föðurins, nema fyrir mig.“ (Jh
14,6). Hann sagði einnig að allt
lögmálið og spámennimir byggðu á
eftirfarandi boðorðum: „Elska skalt
þú Drottin Guð þinn af öllu hjarta
þínu, allri sálu þinni og öllum huga
þínum." Þetta er hið æðsta og
fremsta boðorð. Annað er þessu líkt:
„Þú skalt elska náunga þinn eins
og sjálfan þig.“ (Mt 22, 37-39 sbr.
„Hafi sabbatsdagurinn
haft jafn mikla þýðingu
fyrir höfunda Nýja
Testamentisins eins og
aðventista þá hefðum
við áreiðanlega ein-
hverjar heimildir um
hann. I ritum kirkju-
feðranna eru fjölmörg
dæmi um að sjöundi
dagur vikunnar er ekki
dagur Drottins heldur
hinn fyrsti.“
Dtn 6, 5 og Lev 19, 18.)
Sjöunda dags aðventistar hafa
allt frá upphafí reynt að sýna frám
á að sabbatsdagurinn og dagur
Drottins séu einn og sami dagur-
inn. Eina helstu sönnun þessa sé
að finna í Markúsi 2, 28 og Opinber-
un Jóhannesar 1, 10. í Markúsar-
guðspjalli segir Jesús: „Hvíldardag-
urinn varð til mannsins vegna og
eigi maðurinn vegna hvíldardags-
ins. Því er Mannssonurinn einnig
herra hvíldardagsins," (Mk 2,
27-28). En Jesús á ekki við að
hann „eigi“ hvíldardaginn heldur
að hann sé herra allrar sköpunar
og geti gert það sem honum þókn-
ist á þessum degi...“ Hér er ekki
á ferðinni eignarfall sem táknar
eign (genetivus possessivus) á ferð-
inni, sem það þyrfti að vera til þess
að fá te-kuríake (Drottins) til að
beygjast með hemera (dagur). At-
hugun á gríska frumtexta ritning-
arinnar sýnir þetta skýrlega. Jó-
hannes á ekki við að dagur Drottins
sé „eign“ hans, heldur var hann
helgaður af frumkirkjunni, ekki
á honum“
samkvæmt lögmáli Móse heldur af
hlýðni við kærleiksboðorðin.
Hafi sabbatsdagurinn haft jafn
mikla þýðingu fýrir höfunda Nýja
Testamentisins eins og aðventista
þá hefðum við áreiðanlega einhveij-
ar heimildir um hann. í ritum
kirkjufeðranna eru fjölmörg dæmi
um að sjöundi dagur vikunnar er
ekki dagur Drottins heldur hinn
fyrsti. Þannig skrifar t.d. Jústínus
píslarvottur (100-165): „Á degi
þeim sem kallast sunnudagur, safn-
ast allir sem búa í borg eða sveit,
saman á einn stað og minningar
postulanna eða ritningar spámann-
anna eru lesnar ... A sunnudegin-
um komum við saman af því að það
er fyrsti dagurinn en á honum skap-
aði Guð heiminn eftir að hafa breytt
myrkri efnisins og á þessum degi
reis Jesús Kristur frelsari okkar upp
frá dauðum." írineus biskup af
Lyon (um 178): „Leyndardóm upp-
risu Drottins má ekki minnast á
öðrum degi en Drottins degi.“ Cypr-
ianus biskup af Karþagó
(200-258): „Dagur Drottins er
jafnt hinn fyrsti sem áttundi dag-
ur.“ Kerining (Didache) postulanna
(um 70-75): „Safnist saman á degi
Drottins, bijótið brauðið og færið
þakkir." Athugun á ritningunum
og sögu kirkjunnar sýna að sabb-
atsdagurinn og dagur Drottins voru
ekki einn og hinn sami í augum
frumkirkjunnar. Á öldunum sem á
eftir komu hélst helgi sunnudags-
ins. Hún er útskýrð í Ágsborgar-
játningunni grein 28: „Þannig er
farið helgihaldi drottinsdagsins,
páska, hvítasunnunnar og þess
háttar hátíða og helgisiða. Þeir sem
álíta, að helgihald drottinsdagsins
hafi verið sett sem nauðsynleg þjón-
usta með valdi kirkjunnar, fara
ekki með rétt mál. Ritningin afnam
hvíldardaginn, ekki kirkjan, því að
eftir að fagnaðarerindið var opin-
berað, má leggja niður alla siði
Móselaga. Samt sem áður var nauð-
synlegt að setja ákveðinn dag, svo
að fólk gæti vitað, hvenær það
ætti að koma saman. Því skipaði
kirkjan til þessa drottinsdaginri,
sem flestum virtist falla vel, einnig
vegna þess að menn höfðu þarna
dæmi um kristið frelsi og vissu, að
hvorki gæsla hvíldardagsins né
nokkurs annars dags væri nauðsyn-
leg.“ (Einar Sigurbjömsson: Kirkj-
an játar, Úgáfan Skálholt 1992,
bls. 249).
Þjóðkirkjan virðist því vera með
á nótunum þegar húnn syngur:
„Sunnudagur Dr^ttins er, dagur lífs
til hvíldar mönnum." (Sálmabók
íslensku kirkjunnar nr. 217).
m.
I grein sinni vitnar Steinþór til
bóka, sem hann nefnir bænakver.
Rétt þýðing á latneska orðinu
Catechismus mun vera kver, þ.e.
bók sem hefur að geyma spurning-
ar og svör um innihald trúarinnar
eins og algeng voru áður fyrr til
undirbúnings fermingarbarna. Mót-
mælendur skrifuðu fyrstu kverin,
Lúther og Kalvín, sem létu sér annt
um að uppfræða almenning um
innihald trúarinnar. Eins og aðrir
alþýðufræðarar (orðið er hér notað
í jákvæðri merkingu) hafa þeir því
IÞROTTAGALLI
st. xs - xi
TILBOÐSVEBÐ
4.490,-
whummél^
SPORTBUÐIN
ÁRMÚLA 40,
símar 813555 og 813655.
Mest seldu steikur á Islandi
ViiAJ
www*
larlínn
W f I T I M A <; T n F A .
Nauta-, lamba- og svínagrillsteikur m. bakaðri kartöflu,
hrásalati og kryddsmjöri.
Tilbobsverb næstu daga:
690,-
krónur.
V E I T I N G A S T O F A
Sprengisandi - Kringlunni
hlotið að aðlaga boðskap sinn við-
takendum. Þannig hefur t.d. orða-
lag boðorðanna verið einfaldað í
fræðum Lúters hinum minni frá því
sem er í Annarri Mósebók.
Vel má vera að hið sjálfsagt
ágæta kver Stephen’s Keenan:
Doctrínal Catechism sem Steinþór
vitnar til, haldi því fram að hvergi
,sé að finna í Biblíunni neitt sem
boði að sunnudagurinn skuli hald-
inn sem hvíldardagur. En það eru
ekki allir sömu skoðunar. Gyðingar
héldu og halda enn laugardaginn
heilagan. Þann dag skal ekki unnið
heldur skal dagurinn notaður til
bæna og guðrækilegra iðkana. En
kristnir menn hafa allt frá dögum
postulanna haldið sunnudaginn
heilagan sem hvíldardag. Þann dag
komum við saman til að minnast
upprisu Jesú Krists frá dauðum og
við köllum hann dag Drottins. Við
kaþólskir menn sækjum messu þar
sem við hlýðum á orð Guðs og höf-
um altarissakramentið um hönd.
Þannig minnumst við sameiginlega
þjáninga, dauða og upprisu Krists
og færum Guði þakkir fyrir allar
velgerðir hans.
Upprisa Krists umskapaði trú
fylgjenda hans. í krafti þessarar
trúar leyfðist þeim að endurtúlka
orð sálmaskáldsins og segja með
hinn fýrsta dag vikunnar í huga:
„Þetta er dagurinn sem Drottinn
hefír gjört, fögnum, verum glaðir á
honurn." (Sl. 118, 24).
Jesús Kristur er frumburður allr-
ar sköpunar Guðs og „Allt er skap-
að fyrir hann og til hans. Hann er
fyrri en allt, og allt á tilveru sína
í honum. Og hann er höfuð líkam-
ans, kirkjunnar, hann sem er upp-
hafið, frumburðurinn frá hinum
dauðu. Þannig skyldi hann verða
fremstur í öllu. Því að T honum
þóknaðist Guði að láta alla fyllingu
sína búa og láta hann komá öllu í
sátt við sig, öllu bæði á jörðu og
himnum, með því að semja frið með
blóði sínu úthelltu á krossi." (Kól
1, 16-20). Til að minnast þessa
mikilvægasta viðburðar kristinnar
trúar færðu hinir fyrstu fylgjendur
Krists helgihald sitt yfir á sunnu-
daginn.
Allur tími er tími Guðs. Þess
vegna ber þeim sem á hann trúa
að helga tíma sinn honum, einkum
þó hvíldardaginn. Hvort það er
sunnudagur eða laugardagur getur
ekki verið aðalatriðið.
IV.
I boðorðunum stendur að okkur
beri að helga tíma okkar Guði, sér-
staklega á hvíldardaginn. Hvort það
er sunnudagur eða laugardagur
getur ekki verið aðalátriðið. Og
hvert sem svarið er við spurningu
Steinþórs Þórðarsonar. „Hveiju
mótmæla mótmælendur í dag?“,
hlýtur það að skipta minna máli en
boðun þess sem myndar kjarna kris-
tinnar trúar. Páll postuli skrifar í
bréfí sínu til Kólossumanna: „Og
yður, sem áður fyrri voruð fráhverf-
ir Guði og óvinveittir honum í huga
yðar og vondum verkum, yður hef-
ur hann nú sátta gjört við sig með
dauða Krists í jarðneskum líkama.
Hann vildi láta yður koma fram
fyrir sig heilaga og lýtalausa og
óaðfínnanlega. Standið aðeins stöð-
ugir í trúnni, grundvallaðir og fastir
fyrir og hvikið ekki frá von fagnað-
arerindisins, sem þér hafíð heyrt
og prédikað hefur verið fyrir öllu,
sem skapað er undir himninum, og
er ég Páll, orðinn þjónn þess.“ (Kól
1, 21-23). í stað þess að hamra á
lítt mikilvægum atriðum sem í
gegnum árin hafa verið notuð til
að undirstrika sérkenni hinna ýmsu
trúarhópa, ætti það að vera vilji
allra kristinna manna að taka und-
ir þessi orð Páls postula og gerast
þjónar fagnaðarerindisins. Það er
köllun þeirra sem trúa á Krist að
boða kærleika Guðs til allra manna,
velvilja og von um heill öllum til
handa. Jesús Kristur kom ekki til
að afnema lögmálið, heldur til þess
að uppfylla það. Lögmál Guðs er
ekki.dauður bókstafur heldur lif-
andi leiðbeining. Þannig túlkaði
Jesús sjálfur lögmálið með lífí sínu,
orðum og verkum.
Höfundur stundar nám í guðfræði
við Gregoriana-hásk ólnn n í
Rómarborg.