Morgunblaðið - 04.03.1995, Blaðsíða 24
24 LAUGARDAGUR 4. MARZ 1995
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
Það er í raun afskaplega
merkilegt, segir Vigdís
Jónsdóttir, að stjórn-
völd skuli nú beita sér
fyrir því að lækka laun
fjölmargra kvenna sem
starfa hjá hinu opinbera
um leið og þau eru með
fagurgala um að mikil-
vægt sé að jafna launa-
mun kynjanna.
Á sjúkrahúsum úti á landi starfa
bæði karlar og konur og þar starfa
margar starfsstéttir með mismun-
andi menntun. Hjúkrunarfræðing-
ar eru ekki einu starfsmennirnir á
þessum sjúkrahúsum sem njóta
yfirborgana. Það hefur hins vegar
ekki verið lagt til að yfirborganir
annarra en' hjúkrunarfræðinga
verði felldar niður eða skertar frá
og með 1. júní 1995. Hjá Félagi
íslenskra hjúkrunarfræðinga vitum
við ekki að það standi til að vera
með slíkar aðfarir gegn öðrum
stéttum sem starfa hjá ríkinu,
hvorki á sjúkrahúsum úti á landi
eða á öðrum ríkisstofnunum. Eins
og minnst var á hér að framan þá
eru grunnlaun hjúkrunarfræðinga
ekki hærri en gengur og gerist hjá
öðrum háskólamenntuðum ríkis-
starfsmönnum og sama gildir um
heildarlaun þeirra. Sem dæmi um
þetta má nefna að heildarlaun
hjúkrunarfræðinga eru nú, eftir
gildistöku kjarasamningsins, mjög
svipuð heildarlaunum margra ann-
arra háskólamenntaðra ríkisstarfs-
manna þrátt fyrir þá staðreynd að
hjúkrunarfræðingar vinna vakta-
vinnu og talsverður hluti heildar-
launa þeirra er því vaktaálag. Það
er í raun afskaplega merkilegt, í
ljósi skýrslu Jafnréttisráðs sem
vitnað var í hér að framan, að
stjórnvöld skuli nú beita sér fyrir
því að lækka laun fjölmargra
kvenna sem starfa hjá hinu opin-
bera um leið og þau eru með fag-
urgala um að mikilvægt sé að jafna
launamun kynjanna.
Höfundur er hagfræðingur Félags
íslenskra hjúkrunarfræðinga.
Höfundur er sérfræðingur hjá
Félagsvísindastofnun.
Aðför að
kvennastétt
Launamyndun
og kynbundinn
launamunur
Misskilningur VSÍ
SIÐUSTU vikur hef-
ur töluvert verið fjallað
um könnun Jafnréttis-
ráðs á launamyndun og
kynbundnum launa-
mun í ijórum opinber-
um stofnunum og fjór-
um einkafyrirtækjum.
Það hefur verið at-
hyglisvert að fylgjast
með þessari umræðu
en stundum hefur þar
gætt ákveðins mis-
skilnings sem m.a. hef-
ur komið fram í máli
Hrafnhildar Stefáns:
dóttur lögfræðings VSÍ
og Þórarins V. Þórar-
inssonar framkvæmda-
stjóra VSÍ. Á málþingi
jafnréttis- og fjölskyldunefndar
Sjálfstæðisflokksins hinn 16. febrúar
síðastliðinn sagði Hrafnhildur að
könnunin gæfi ágæta mynd af stöð-
unni innan opinberu stofnananna en
hún væri vart marktæk fyrir einka-
fyrirtækin. Það sama kom fram í
máli Þórarins í viðtalsþættinum
„Þriðji maðurinn“ á Rás 2 sunnudag-
inn 26. febrúar. Þau byggja skoðun
sína á því að einungis 266 af þeim
685 (39%) sem svöruðu spurninga-
lista vinni hjá einkafyrirtækjum. Það
er hins vegar misskilningur að þetta
geri niðurstöður í einkafyrirtækjun-
um ómarktækari heldur en í opin-
beru stofnununum.
Sem höfundur skýrslunnar hlýt ég
að bera nokkra ábyrgð á þessum
misskilningi sem mér er bæði ljúft
og skylt að leiðrétta. Þeim stofnunum
og fyrirtækjum sem þátt tóku í könn-
uninni var heitið trúnaði. í skýrsl-
unni eru því ekki birtar tölur fyrir
einstök fyrirtæki eða stofnanir,
hvorki um fjölda starfsmanna né
aðra þá þætti sem gætu orðið til
þess að þau þekktust. Þar kemur
aðeins fram að 55% af þeim 1250
sem fengu spurningalista í hendur
hafi svarað og að svörun hafi verið
mjög slök í þremur einkafyrirtækjum
Guðbjörg Andrea
Jónsdóttir
og einni opinberri
stofnun, þ.e. um eða
innan við 50%. Ekki
kemur þar fram hversu
mörgum spumingalist-
um var dreift í einka-
fyrirtækjum. Það vill
þannig til að heldur
færra starfsfólk var í
einkafyrirtækjunum en
hjá opinberu stofnun-
unum. í einkafyrirtækj-
um var dreift 520
spurningalistum og er
svarhlutfallið þar því
rúmlega 51%, en var
mismunandi eftir fyrir-
tækjum allt frá 33%
upp í tæp 75%. í opin-
beru stofnununum fjór-
um var dreift 730 spurninglistum og
bárust svör frá 419 eða 57% starfs-
fólks, frá 49% upp í rúm 65% eftir
stofnunum. Það er því enginn grund-
vallarmunur á svarhluífalli í einka-
fyrirtækjunum annars vegar og opin-
beru stofnununum hins vegar.
Það er mikilvægt að hafa í huga
Líklegt er ef lítil svörun
gefur skakka niður-
stöðu, segir Guðbjörg
Andrea Jónsdóttir,
að umrædd könnun
vanmeti mun á launum
karla og kvenna í
stéttum verka- og
afgreiðslufólks.
að könnunin byggir ekki á venjulegu
tilviljunar- eða slembiúrtaki og við
vitum töluvert mikið um það fólk sem
ekki svaraði spurningalistanum.
Svarhlutfall í könnuninni var mjög
mismunandi eftir starfsstéttum. Erf-
itt reyndist að fá verka- og af-
greiðslufólk til að svara og er það
meginástæðan fyrir lélegu svarhlut-
falli í þremur einkafyrirtækjanna.
Niðurstöður könnunarinnar sýna
hins vegar að mjög lítið er um að
fólk í þessum stéttum fái nokkrar
aukagreiðslur. Það má því gera ráð
fyrir að athuganir Kjararannsókn-
arnefndar gefi nokkuð rétta mynd
af launum þessa hóps, en þær hafa
sýnt töluverðan mun á launum karla
og kvenna í þessum stéttum. í könn-
un Jafnréttisráð reyndist hins vegar
ekki marktækur munur á launum
karla og kvenna í öfangreindum
starfsstéttum. Það verður því að telj-
ast líklegast ef lítil svörun gefur
skakka niðurstöðu að umrædd könn-
un vanmeti mun á launum karla og
kvenna í stéttum verka- og af-
greiðslufólks.
Loks er vert að ítreka að megin-
markmið þessarar könnunar var ekki
að sýna hversu mikill munur væri á
launum karla og kvenna. Fjölmargar
kannanir sem byggja á stórum tilvilj-
unarúrtökum hafa sýnt að allt að
20% munur er á tekjum karla og
kvenna eftir að tillit hefur verið tek-
ið til styttri vinnutíma kvenna, minni
menntunar og styttri starfsferils.
Markmið þessarar könnunar var
fyrst og fremst að reyna að skýra
hvers vegna munurinn er svo mikill
sem raun ber vitni. Niðurstöður þær
sem greint er frá í skýrslunni byggja
ekki eingöngu á svörum starfsfólks
við spumingalista heldur einnig á
ítarlegum viðtölum við 10 manns í
hverri stofnun og fyrirtæki eða 40
manns í einkafyrirtækjum og 40 í
opinberum stofnunum. N
UM ÞESSI mán-
aðamót hafa á annað
hundrað hjúkrunar-
fræðingar sem starfa
á sjúkrahúsum úti á
landi fengið bréf frá
vinnuveitendum sínum
þar sem sagt var upp
ráðningarsamnings-
bundnum kjörum eða
umsömdum yfirborg-
unum umfram lág-
marksákvæði kjara-
samnings Félags ís-
lenskra hjúkrun-
arfræðinga. Uppsagn-
imar miðast flestar við
1. mars 1995 og taka
því gildi þremur mán-
uðum síðar eða 1. júní 1995.
Markmiðið með þessum aðgerðum
er að lækka laun hjúkrunapfræð-
inga á sjúkrahúsum úti á landi með
því að hætta að greiða þeim um-
samdar yfirborganir umfram lág-
marksákvæði kjarasamnings. Á
nokkrum sjúkrahúsum úti á landi
hefur sú hugmynd þó verið viðruð
að bjóða hjúkrunarfræðingum
áfram eitthvað betri kjör en kjara-
samningur kveður á um en mun
minna en það sem þpir hafa haft
fram að þessu.
Uppsagnir vinnuveitenda á um-
sömdum yfírborgunum einstakra
starfsmanna eru rökstuddar með
því að launahækkanir samkvæmt
síðasta kjarasamningi félagsins
hafí byggst á því að ráðningar-
samningum yrði breytt. Þetta er
ekki rétt. Stéttarfélag hefur aðeins
umboð til að gera kjarasamning
við vinnuveitendur en sérhver
starfsmaður gerir ráðningarsamn-
ing við sinn vinnuveitanda. Stéttar-
félagið er ekki aðili að ráðningar-
samningum félagsmanna sinna og
getur því ekki breytt þeim í nýjum
kjarasamningi, enda hefðu þá laun
margra félagsmanna lækkað veru-
lega.
Samningar um yfírborganir til
hjúkrunarfræðinga sem starfa á
sjúkrahúsum úti á landi eru hluti
af ráðningarsamningi
viðkomandi hjúkrun-
arfræðinga. Þessar
yfírborganir hafa
komið til vegna þess
að á flestum sjúkra-
húsum úti á landi hef-
ur verið mjög erfitt að
fá hjúkrunarfræðinga
til starfa. Á sumum
sjúkrahúsum er t.d.
aðeins ríflega helm-
ingur af heimiluðum
stöðugildum hjúkrun-
arfræðinga mönnuð.
Starfsálag hjúkrunar-
fræðinga þar er mjög
mikið og oft aðeins
unnt að veita nauðsyn-
legustu hjúkrunarþjónustu. Þessar
yfírborganir eru því forsenda ráðn-
ingar margra hjúkrunarfræðinga á
sjúkrahúsum á landsbyggðinni. Al-
mennir hjúkrunarfræðingar á
sjúkrahúsum á höfuðborgarsvæð-
inu njóta yfirleitt ekki yfírborgana
umfram lágmarksákvæði kjara-
samnings.
Margir starfshópar hafa haft
möguleika á að gera samninga við
vinnuveitendur sína um betri kjör
en lágmarksákvæði kjarasamninga
kveða á um, svo sem fastar yfir-
borganir, bflastyrki og fleira. Þar
sitja hins vegar ekki allir við sama
borð, t.d. hafa karlmenn með há-
skólamenntun oft borið meira úr
býtum en háskólamenntaðar konur,
sbr. nýútkomna skýrslu Jafnréttis-
ráðs um launamyndun og kynbund-
inn launamun.
Staðreyndin er sú að fyrir gildis-
töku kjarasamningsins var meðal-
tal dagvinnu- og heildarlauna
hjúkrunarfræðinga lægra en hjá
flestum öðrum háskólamenntuðum
starfsmönnum hjá hinu opinbera.
Eftir gildistöku nýs kjarasamnings
hjúkrunarfræðinga í apríl á síðasta
ári náðist að hækka meðaltal dag-
vinnulauna hjúkrunarfræðinga upp
til jafns við meðaltal dagvinnulauna
innan Bandalags háskólamanna -
BHMR.
Vigdís
Jónsdóttir
fW
SAGA UR VESTURBÆNUM
Byggð á hugmynd Jerome Robbins
Tónlist: Leonard Bernstein
Söngtextar: Stephen Sondheim
Handrit: Arthur Laurents
kvöld
— 5. sýn.
y
— 3. sýn. 10/3 — 4. sýn. 11/3
17/3 — 6. sýn. 18/3
Osóttar pantanir
seldar daglega
Heistu híutverk*.
Marta Halldórsdóttir, Felix Bergsson,
VaJgexður G. Guðnadóttir, GarðarThór
Cortes, Sigrún Waage, Baítasar Konnákur,
Hiimir Snær Guðrxasor o.fl.
ÞJOÐLEIKHUSIÐ
sími 11200