Morgunblaðið - 04.03.1995, Blaðsíða 26

26 LAUGARDAGUR 4. MARZ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSEIMDAR GREINAR
Endurskoðun
stj ó rn arskrárinnar
Kkki alþingismenn
ÞAÐ fulltrúalýðræði sem þjóðin
hefír búið við er löngu gengið sér
til húðar. Ef grannt er skoðað með
ákvarðanatöku stjómvalda í stærri
málum frá lýðveldisstofnun þá hef-
ir þjóðin verið utangátta og aldrei
spurð neins eða gefið tækifæri til
að tjá sig, hvað hún vildi gera í
málunum. Vegna ágalla stjómar-
skrárinnar hafa stjómvöld og
æðstu embættismenn getað farið
sínu fram, m.a. vegna þess að
stjómarskráin inniheldur að mínu
mati þrenns konar löggjafarvald,
þ.e. forseti íslands, Alþingi en
þriðja stigið eru þeir alþingismenn
sem einnig eru frámkvæmdavald
Alþingis, því að þeir era ekki óskipt
löggjafarvald. Enda hafa ráðherrar
oft getað gert á eigin spýtur það
sem þeim hefur þóknast að gjöra.
Stjómvöld, samkvæmt núver-
andi stjómskipunarlögum, hafa
getað beitt einokunarvaldi og farið
öllu sínu fram gegn meirihluta vilja
þjóðarinnar. Þessari stjómskipan
verður að breyta á stjómlagaþingi
og hljóða breytingar að mínu mati
þannig: Ertt löggjafarvald — AI-
þingi. Eitt framkvæmdavald Al-
þingis, sem ekki sitji á Alþingi.
Leggja niður forsætisráðherraemb-
ættið en gjöra forsetaembætti ís-
lands að framkvæmdavaldi Alþing-
is, sem skipi ráðherra og ákveði
tölu ráðherra með samþykki Al-
þingis. Dómendur fara með dóms-
valdið.
Harkaleg staðreynd
Það er rétt að alþingismenn eiga
að starfa innan ramma stjómar-
skrárinnar en það er ólýðræðislegt,
að þeir gálfír setji sjálfum sér þær
starfsreglur innan stjómarskrár-
innar sem þeir eiga að starfa eftir,
eins og stjómarskrámefnd Alþingis
er að gera á þessari stundu á Al-
þingi. Þjóðin á að fá að ráða um
lagagerð stjómarskrár
sinnar en ekki alþing-
ismenn enda kýs þjóð-
in alþingismenn til
starfa á löggjafarþing-
inu og fólk á að fá að
ráða við hvaða stjóm-
arfar og réttarkerfí
það vill búa við.
Nú leika alþingis-
menn sama loddara-
Ieikinn og gert hefír
verið frá lýðveldis-
stofnun, hafa þjóðina
utangátta við endur-
skoðun og við að semja
nýja stjómarskrá. Þeir
ætla sér að breyta að
eigin geðþótta iaga-
greinunum, kosninga-
lögum og kjördæmaskipan og síðan
réttlæta yfírgang sinn með því að
rjúfá þing og boða til nýrra kosn-
inga. Það er harkaleg staðreynd
sem blasir við að vegna vanþekk-
ingar fólksins í landinu á eigin rétt-
arstöðu, þá er þjóðin eins og dauð
þúst, sérstaklega yngra fóHrið, og
veitir ekki viðnám gegn ágengni
löggjafans, Alþingis, veit varla um
starfsvið stjómlagaþings og að
enginn getur boðað til stjómlaga-
þings nema Alþingi.
Skert lögskyn alþingismanna
Á seinni parti sL árs, ’94, var
umræða um stjómarskrána í fund-
arsal borgarráðs Reykjavíkur, þar
sem alþingismenn frá stjómmála-
fíokkum sátu fyrir svörum. Mér era
minnistæð orð hr. Friðriks Sophus-
sonar Qármálaráðherra er hann
sagði: Stjómlagaþing, hver getur
setið þar, hver getur verið hlutlaus
þar? Tilsvör ráðherrans virðast
mótast að sinnuleysi í sambandi
við lýðréttindi almennings og hlut-
leysistal hans er út í hött því að
hver getur verið hlutlaus að semja
nýja stjómarskrá?
í umræðuþætti hr. Stefáns J.
Hafstein, Stöð 2, 31.1.
sl., sátu fyrir svörum
þingflokksformaður
Sjálfstæðisflokksins,
hr. Geir Haarde alþm.,
og hr. Ragnar Aðal-
steinsson hrlm. Geir
Haarde var mikið niðri
fyrir að réttlæta við-
bótarlangloku sem
hann vildi skeyta við
72. gr. stjómarskrár-
innar. En stjómarskrá-
in á að mínu mati að
vera markviss og fá-
orðuð svo almenningur
skilji hana án orðheng-
ilsháttar, sem dregur
úr kjarninníhaldi
stjómskipunarlag-
anna, aðgengileg fyrir lögfræðinga
að starfa eftir og dómstóla að
dæma eftir. Ragnar Aðalsteinsson
stóð sig vel í orðaskiptum við Geir
Haarde, en það er samt sem áður
ekki ávinningur fyrir málstaðinn
það sem Ragnar Aðalsteinsson og
mannréttindahópar era að ieggja
til málanna og styðja þannig við
skert lögskyn stjómarskrámefndar
Alþingis. Þeim væri nær að leggja
til að alþingismenn virði Iýðréttindi
~ almennings og að þeir samþykki
þingsályktunartillögu frú Jóhönnu
Sigurðardóttur, alþingiskonu, að
boða skuli til stjómlagaþings til að
endurskoða og semja nýja stjómar-
skrá.
Stjómlagaþing Jóhönnu
Það er augljóst mál að Jóhanna
Sigurðardóttir, alþingiskona, er
fyrst allra alþingismanna sem set-
ið hafa á Álþingi frá lýðveldis-
stofnun að bera fram tillögu þess
efnis, að boðað skuli til stjómlaga-
þings til að auka lýðréttindi fólks-
ins í landinu sem felur í sér að
kjörgengir einstaklingar í kjör-
dæmum landsins (ekki alþingis-
menn) geti boðið sig fram til setu
Ásdís
Erlingsdóttir.
Stjómlagaþing á, að
mati Asdísar Erlings-
dóttur, að semja nýja
stjómarskrá.
á stjómlagaþingi í þeim tilgangi
að endurskoða og semja nýja
stjómarskrá.
Eftir kosningar til stjómlaga-
þings þá taki sæti í einni málstofnu
á Alþingi samtals 41 stjómlaga-
þingmaður, 21 frá Reykjavík og
Reykjaneskjördæmi og 20 stjóm-
lagaþingmenn úr öðrum kjördæm-
um landsins. Tillögur stjómlaga-
þings verði bomar undir þjóðarat-
kvæðagreiðslu, niðurstöður bind-
andi og lagðar til undirskriftar for-
seta íslands.
Eftir þá undirskrift skal þing
rofið samkvæmt nýjum stjómar-
skráriögum og boðað til nýrra
kosninga í haust. (Tilvitnun stytt
úr grein Jóhönnu - Stjómlagaþing
- birt í Mbl. 19.11. ’94.)
Afsiðun
Afsiðunaröfl samfélagsins hafa
mjög sótt í sig veðrið og þeirra
skerta siðferðisvitund hefur bitnað
fyrst og fremst ungviðinu. T.d.
þegar læknirinn, sem var að aug-
lýsa kynlífsbók sína ásamt konu
sinni í Keflavík í fyrra þar sem
hann hélt námskeið fyrir böm og
unglinga ásamt foreldram í sam-
bandi við útgáfu bókar sinnar.
Fréttakona Stöðvar 2 átti viðtal við
hann og spurði m.a. hvað honum
fyndist og hvort eitthvað hafí kom-
ið honum á óvart. Þá svaraði lækn-
irinn: Það var, hvað fólk væri feim-
ið við kynlíf. Ég hugsaði með mér
Ef kynlíf er ekki feimnismál, af
hveiju ekki sýnikennslu á nám-
skeiðinu?
Nú era hommar og lesbíur á
fullu að fá sína kynhegðun viður-
kennda og að hún skuli kennd böm-
um og unglingum í skólum lands-
ins. Afsiðun ungviðsins ætti að
vera áhyggjuefni og það er nauð-
synlegt að mínu mati að taka kyn-
fiæðsluefnið úr skólum landsins.
Það hafa Bretar gert nýverið. Líf-
fræðileg kynfræðsla í skólum
Blekkíng afhjúpuð
í Evrópumálum!
við samninginn gáfu
ríkisstjómir íslands,
Noregs, Finnlands og
Svíþjóðar út sérstaka
yfiriýsingu um það, að
þetta fyrirkomulag
varðandi áfengissölu í
löndunum væri hluti af
ste&u landanna í heil-
brigðis- og félagsmálum
og rflrin ætluðu sér að
viðhalda því- Hin sam-
eiginlega yfiriýsing
hljóðaði svo: „Með fyrir-
vara um skuldbindingar
sem leiðir af samningn-
um árétta Finnland, Is-
Iand, Noregur og Sví-
þjóð að áfengiseinkasöl-
gefið yfírlýsingu við samninginn þar
sem áréttað sé að áfengiseinkasalan
Steingrímur J.
Slgfússon
að ræða og því innan-
ríkismál fremur en mál
sem snerti beint al-
þjóðaviðskipti. Og full-
yrt var, í frumvarpinu
sem fylgdi samningn-
um, að framkvæmda-
stjóm EB (nú ESB)
hafí í samningaviðræð-
um ekki dregið þessa
túlkun í efa.
Ennfremur var sagt
f frumvarpinu, að til
þess að tryggja stöðu
sfna enn frekar ef til
þess kæmi að þetta atr-
iði kæmi fyrir dómstóla,
hafi Norðuriöndin §ög-
ur Finnland, ísland,
Noregur og Svíþjóð,
ÞESSA dagana er að líta dagsins
ljós enn ein alvarieg blekkingin sem
uppi hefur verið höfð í sambandi við
Evrópuumræðuna og aðild okkar Is-
Iendinga að samningnum um Evr-
ópskt efnahagssvæði. Þær fréttir ber-
ast nú frá Brussel að íslendingum sé
hótað öllu illu af eftirlitsstofíiun Evr-
ópska efíiahagssvæðisins, ef einka-
réttur ríkisins á heildsölu og dreifingu
áfengis verði eklri afnuminn. Þeir sem
fara fremstir í flokki fyrir þessum
fréttaflutningi og umræðum um þetta
mál hér, era að sjálfsögðu sjálfir
stuðningsmenn og höfuðpaurar samn-
ingsins um Evrópska efíiahagssvæð-
ið. Umræðan er gjaman rekin á þeim
nótum að það verði rnikill álitshnekk-
ir fyrir íslendinga verði þessu ekki
tafariaust breytt. Við gastum orðið
fyrsta rflrið sem fengjum á okkur dóm
frá EES-dómstóInum, og mikil tauga-
veiklun virðist hafa gripið um sig í
fjármálaráðuneytinu, Verslunarráð-
inu, hjá fíéttaritara rfldsútvarpsins í
Brussel og viðar.
Nokkrar staðreyndir um
ÁTVRogEES
Staðreyndirnar í þessu máli eru
þær, að þegar samningurinn um
Evrópskt efnahagssvæði var gerður
þá gengu stuðningsmenn samnings-
ins hér glaðbeittir fram á sviðið og
fullyrtu blákalt að Norðuriöndin, þar
með talið ísland, þyrftu ekki að
hrófla við fyrirkomulagi_ sínu með
ríkiseinkasölu á áfengi. í tengslum
ur rílqanna eru grund-
vallaðar á mikilvægum sjónarmiðum
er varða stefnu þeirra í heilbrigðis-
og félagsmálum."
í útskýringum með samningnum,
í frumvarpi því sem Iagt var fram
á 115. löggjafarþingi, segir í at-
hugasemdum um 16. gr. að í samn-
ingaviðræðum um EES hafi Norð-
urlöndin innan EFTA, sem öll hafi
rflriseinkasölu á áfengi, ekki talið
að skuldbindingar samningsins
gæfu ástæðu til að breyta fyrir-
komulagi áfengissölu. Svo fremi
sem einkasölumar ábyrgðust það
að þær mismuni ekki áfengistegund-
um eftir uppruna þeirra. Ennfremur
var sagt, að bent hafí verið á það að
í raun sé um fyrirkomulag smásölu
3é mikilvægur þáttur í stefnu þess-
ara ríkja í heilbrigðis- og félagsmál-
um.
Á grundvelli þessa var svo blákalt
fullyrt, af utanríkisráðherra og fleiri
áköfum talsmönnum samningsins,
að með þessu væri tryggilega frá því
gengið að ísland þyrfti eklri að hrófla
við því fyrirkomulagi sem við hefðum
viðhaft í sambandi við áfengiseinka-
sölu.
í miklum litprentuðum bæklingi
sem utanríkisráðuneytið gaf út og
frægur varð, þar sem kostir EES-
samningsins voru tíundaðir af mikl-
um Qálgleik, kemur sama fullyrðing
Islendingum er hótað
öllu illu, segir Stein-
grímur J. Sigfússon,
ef einkaréttur ríkisins á
heildsölu og dreifingu
áfengis verður ekki
afnuminn!
fyrir á bls. 5, en þar er fjallað um
það hvað EES þýði annars vegar og
hvað það þýði ekki. Er sagt m.a.
annars að EES þýði eklri: aðild að
Evrópubandalaginu, ekki sameigin-
lega landbúnaðarstefnu, sjávarút-
vegsstefnu, utanrflrisstefnu, tolla-
bandalag, skatta o.s.frv., eúri aðild
að Maastricht samkomulaginu og að
lokum, ekki afnám rílriseinkasölu á
áfengL
í fjölmörgum ræðum og blaða-
greinum var þetta sama fullyrt og
undirstrikað.
Blekkingar eða óvitaskapur
Nú bregður hins vegar svo við,
að allt í einu er sagt að ljóst sé að
þetta fyrirkomulag standist ekki, og
vegna dóms sem Finnar hafi fengið
á sig og vegna athugasemda eftirlits-
stofnunar sé ekkert um annað að
ræða en hverfa frá því fyrirkomulagi
sem við höfum viðhaft í þessum efn-
um, með farsælum árangri um langt
árabil. Nú sé nánast enginn tími til
stefíiu, þvi að ella verði íslendingar
ærulausir menn í Brussel ef þessu
verði ekki breytt.
Með öðrum orðum, vora þetta þá
allt hreinar blekkingar sem haldið
var fram þegar samningurinn var
hér tfl afgreiðslu, eða hefur mönnum
stendur eftir í iíkams- og heilsu-
fræðitímum, þ.e.a.s. starfsemi lík-
amans, heiti líkamshluta og starf-
semi þeirra. En það er æskilegt að
kynfræðsla ungviðsins í samvinnu
við foreldra beinist til heimil-
islækna, allir hafa sinn heimilis-
lækni. Ég er á móti því að ofbjóða
meðfæddri feimni og nektarskyni
bama og unglinga, heldur að efla
reisn og sjálfsvirðingu þeirra, hvert
fyrir öðra og alvöra lífsins.
Ábendingar um endurskoðun
Ábendingar um endurskoðun
stjómarskrárinnar á stjórnlaga-
þingi sem vonanndi verður að vera-
leika og tel ég upp 3 atriði í sam-
bandi við fjölskyldumál.
1. Að 63. gr. stjómarskrárinnar
hljóði þannig: Bamaklám skal
bannað í hvaða mynd sem er. Nekt
og kynlíf era einkamál einstaklinga
og á ekki að bera á torg.
2. 62. gr. stjómarskrárinnar
hljóði þannig: Að ríkið styðji og
vemdi kristilegt trúar- og siðgaeðis-
uppeldi bama og unglinga í sam-
vinnu við foreldra í skólum og upp-
eldisstofnunum að 16 ára aldri, að
ríkið styðji við kristilega þjónustu
sjúkrahúspresta, fangelsispresta,
fólk á ellistofnunum og stofnunum
fatlaðra. Frá 16 ára aldri kosti
sérhver eigin trúariðkanir. Að fyrri-
partur 63. greinar stjómarskrár-
innar falli inn í 62. gr. stjómar-
skrár, sem hljóði þannig: Lands-
menri eiga rétt á að stofna félög
til að þjóna Guði með þeim hætti
sem á við sannfæringu hvers og
eins.
3. í sambandi við fjölskyldumál
þarf ein lagagrein stjómarskrár-
innar að hljóða þannig: Óheimilt
er að taka böm af mæðrum sínum
eða foreldram. Feður eða fósturfeð-
ur sem era uppvísir af siQaspelli
verði réttlausir gagnvart Qölskyldu
sinnL Það er mín skoðun að ef
vandræðaástand og tilfinningalegt
uppnám ríkir á heimilinu þá á að
bjóða þessu fólki hjálp, m.a. hús-
hjálp og fjárhagsaðstoð, vegna
bamanna en ekki leysa upp heimil-
in, þ.e.a.s. friðhelgi einkalífsins,
samanber 66. gr. stjómarskrárinn-
ar.
Höfundur er húsmóðir í Garðabæ.
snúist svona hugur og þá hvers
vegna? Auðvitað eigum við Islending-
ar ekki að gefa upp rétt okkar til
þess að viðhafa okkar fyriricomulag
í þessum efíium fyrr en í fulla hnef-
ana og er lágmarkskrafa að á það
verði látið reyna fyrir dómstólum
hvort okkur sé stætt á því að við-
hafa okkar fyrirkomulag í þessum
efnum. í öðra Iagi verða þeir menn
þá að svara til ábyrgðar sem hafa
blekkt menn á sínum tíma til þess
að halda að þessir hlutir yrðu í lagi.
Var það vísvitandi gert eða af óvita-
skap?
Síðast en ekki síst er þetta mál
svo hollt umhugsunarefni fyrir þá
sem upp á síðkastið hafa talað mjög
digurbarkalega um að sumir hafi
haft „rétt“ fyrir sér og aðrir „rangt“
fyrir sér í sambandi við EES. Hér
sannast auðvitað svo ekki verður
um villst að þær aðvaranir sem flutt-
ar vora af gagnrýnendum samnings-
ins um þau völd sem með aðildinni
færðust úr landi til þess að ráða
okkar innri málum hafa reynst rétt-
mætar.'
Það er svo eftii í aðra blaðagrein
að ræða nokkuð um þann sjálfbirg-
ingshátt og hroka sem einkennt
hefur málflutning utanríkisráðherra
og fleiri stuðningsmanna samnings-
ins upp á síðkastið í garð þeirra sem
höfðu aðrar skoðanir, sem og að
ræða lítillega við þá um það hvar
allir milljarðamir séu og þau mörg
þúsund störf sem samningurinn átti
að færa hingað á silfurfati. Greinar-
höfundi hefur ekki sýnst á atvinnu-
Ieysistölum uppá síðkastið né heldur
í afkomu heimilanna í landinu að
þetta hafi skilað sér nema síður sé.
Höfundur er varaformaður
Alþýðubandalagsins og situr í
efnabags- og viðskiptanefnd
Alþingis.