Morgunblaðið - 04.03.1995, Blaðsíða 43

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 4. MARZ 1995 43
LA UFEY
HELGADÓTTIR
+ Laufey Helga-
dóttir fæddist í
Vík í Mýrdal 15. júní
1914. Hún lést í
Hafnarbúðum 22.
febrúar síðastliðinn
og fór útför hennar
fram frá Neskirkju
3. mars.
MEÐ Laufeyju er fallin
frá mikilhæf sæmdar-
og drengskaparkona,
sem verður þeim sem
henni kynntust, minnis-
stæð fyrir margra hluta
sakir. Laufey var ein sjö
bama foreldra sinna,
sem ólust upp við erfið kjör í Vík í
Mýrdál. Kjör hennar voru þó ekki
ólík því sem gerðist hér á landi á
uppvaxtarárum hennar, kjör sem
uppvaxandi fólki á Islandi í dag em
eins framandi og frumskógar Afríku.
En Laufey var dugleg. -glaðlynd
og hafði til að bera ákaflega jákvætt
hugarfar. Þessir eiginleikar hennar
ásamt útsjónarsemi og harðfylgi
gerðu hana eftirsótta við ýmis versl-
unarstörf, sem hún stundaði til þess
tíma að hún festi ráð sitt. Laufey
var afar listræn eins og margt henn-
ar fólk, naut fegurðar og góðra lista
eftir því sem efni stóðu til.
Kynni fjölskyldu okkar við Lauf-
eyju voru á þann veg, að hún dvald-
ist frá einum tíma til annars hjá
okkur til að líta eftir búi og bömum,
í löngum og tíðum fjarverum okkar
hjóna, starfsins vegna. Ekki var
þægt að hugsa sér betri umönnun
bús og barna en í höndum Laufeyj-
ar. Þar fóra saman frábærir hæfíleik-
ar við umgang bama - þau hændust
undursamlega að henni, svo og næm-
ur skilningur hennar á þörfum ung-
menna. Hún var uppfinningasöm
með afbrigðum, fann alltaf upp á
einhverju nýju til að halda athygli
þeirra.
Síðar áttu böm okkar því láni að
fagna að eyða hluta af sumri með
henni og fjölskyldu hennar á æsku-
heimili manns hennar að Asi í Asa-
hreppi. Það var bömum
okkar hollt og þrosk-
andi að fá að taka þátt
í almennum sveita-
störfum undir leiðsögn
Laufeyjar og annarra
að Ási. Við eram í mik-
illi þakkarskuld við
Laufeyju og minnumst
hennar með mikilli
virðingu.
Laufeyju fylgja góð-
ar kveðjur og þakkiæti
ijölskyldu okkar út yfir
móðuna miklu. Eftirlif-
andi eiginmanni, börn-
um, tengdabörnum og
barnabörnum vottum
við dýpstu samúð.
Unnur og Sigurður Helgason.
Hver sá sem kom inn á heimili
Laufeyjar Helgadóttur og Hermanns
Guðjónssonar á Fornhaga 22 skynj-
aði strax nokkra sterka þætti í per-
sónuleika húsfreyjunnar, smekkvísi,
snyrtimennsku og fágun. En sá sem
varð svo heppinn að umgangast
Laufeyju nánar kynntist þeim kost-
um sem prýddu hana mest, hjarta-
hlýju, heiðarleika og sterkri réttlæt-
istilfinningu.
Þessa mannkosti Laufeyjar fann
ég þegar ég kom á heimili hennar í
fyrsta sinn, aðeins sautján ára. Ég
var í fýlgd með syni hennar, Gústaf,
en við vorum bekkjarfélagar í
Menntaskólanum að Laugarvatni.
Mér var strax tekið sem aldavini.
Sterkt kærleikssamband var alla tíð
milli þeirra Laufeyjar og Gústafs og
lét hún sér mjög annt um okkur vini
hans. Eftir því sem leið á mennta-
skólaárin fijölgaði heimsóknunum á
Fornhagann og varð heimili Laufeyj-
ar og Hermanns að föstum viðkomu-
stað okkar félaganna þegar við kom-
um í bæinn. Alltaf stóð okkur heimil-
ið opið með hlýju viðmóti og rausnar-
legum veitingum.
Á björtu júníkvöldi 1968 eram við
öll þar saman komin rúmlega tuttugu
bekkjarsystkinin. Við erum nýstúd-
entar. íbúð Laufeyjar og Hermanns
ANNA JÓNSDÓTTIR
+ Anna Jónsdóttir fæddist í
Felli í Sléttuhlíð 31. maí
1918. Hún lést á St. Jósefsspít-
ala í Hafnarfirði 22. febrúar
sl. Útför hennar fór fram frá
Dómkirkjunni í Reylgavík 28.
febrúar.
SUMT fólk er þannig af guði gert
að öllum líður notalega í návist
þess. í þeim hópi var Anna Jóns-
dóttir. Vingjarnlegt viðmót, glað-
lyndi og gamansemi voru auðkenni
hennar fram undir hinstu stund.
Og fáum hef ég kynnst sem áttu
betur skilið sæmdarheitið „hrókur
alls fagnaðar".
Þau hjón Anna og Ólafur Jó-
hann Sigurðsson skáld áttu sinn
ríka þátt í því að leiðir mínar og
sonar þeirra, Ólafs Jóhanns, lágu
saman fyrir tæpum áratug. I kjöl-
far þess höfum við fengist við
áhugaverð verkefni á útgáfusviði
og sífellt treyst vináttubönd. í
tengslum við samstarf okkar
nafna átti ég ánægjulegar stundir
á heimili foreldra hans við Suður-
götu á meðan beggja naut við og
hjá móður hans á Reynimel eftir
að hún var orðin ein. Þar hélt
Ólafur Jóliann yngri til þegar hann
kom í heimsóknir hingað til lands
eftir að hann var sestur að vestan
hafs.
Anna var röggsöm og dugleg,
rak fyrirtæki samhliða heimilis-
haldinu á fjórða áratug, var fróð
um menn og málefni, fylgdist vel
með gangp þjóðmála og hafði alla
tíð ákveðnar skoðanir. Þeim fann
hún á seinni árum farveg í starfi
Kvennalistans og var gaman að
sjá hvernig hún yngdist upp þegar
baráttuhugurinn var virkjaður og
hún talaði um það sem betur
mætti fara í þjóðfélaginu. En
kraftarnir fóru þverrandi hin síð-
ustu misseri.
Nú hefur fákur sá með bleika
brá sem okkar allra vitjar fyrr eða
síðar hneggjað á Önnu Jónsdóttur
svo vísað sé til líkingar í einu feg-
ursta kvæði manns hennar, Ólafs
Jóhanns, „Maður kveður að haust-
lagi“ er birtist meðal eftirlátinna
kvæða hans í bókinni Að lokum.
Allir þeir sem kynntust þessari
góðu og göfugu konu munu minn-
ast hennar með hlýjum hug og
óska henni góðrar ferðar „í þá
sveit sem enginn í þessum sóknum
leit“, svo enn sé vitnað til sama
ljóðs. Hún hefði án efa viljað gera
myndrænar lokahendingar þess
að sínum á kveðjustund:
Stíg á bak og brott ég held,
beint inn í sólarlagsins eld.
Þeim bræðrum Jóni og Ólafi
Jóhanni og öllu þeirra fólki færi
ég innilegustu samúðarkveðjur
mínar og fjölskyldu minnar.
Ólafur Ragnarsson.
Fyrir allmörgum árum kynntist
ég og fjölskylda mín þeim
sæmdarhjónum Önnu Jónsdóttur
og Ólafi Jóhanni Sigurðssyni. Þá
tengdumst við fjölskylduböndum
þegar fósturdóttir okkar Sigrún
giftist Jóni syni þeirra. Samgang-
ur varð töluverður og var þá gjarn-
an tekið í spil eða spjallað. Af
nógu var að taka þegar þau hjón
áttu í hlut, umræðuefnið var
óþijótandi enda voru þau bæði
MINNINGAR
er full af hvítum stúdentshúfum,
brosandi andlitum og veisluklið.
Laufey stýrir veislunni, ber fram
kræsingar, gefur sig á tal við nýstúd-
entana sem hún þekkir alla með
nafni. Hún er glöð í bragði, hreinskil-
in í hollráðum til okkar sem leggjum
út á lífsbrautina og grannt er á
glettnina. Laufey gerir engan
mannamun og er hrein og bein við
alla. Daginn eftir erum við flogin
utan í stúdentsferð og ég gerði ráð
fýrir að þaðan í frá mundi heimsókn-
um mínum á Fornhagann fækka.
En raunin varð önnur. Þetta var
aðeins upphafið af kynnum mínum
af Laufeyju á Fornhaga 22. Ári
seinna fengum við, kona mín og ég,
leigða kjallaraíbúð í húsinu og byrj-
uðum þar búskap að verulegu leyti
í skjóli Laufeyjar því að til hennar
var hægt að leita með alla skapaða
hluti. Tókst nú með okkur enn betri
vinátta. Við Laufey voram bæði
heima við, hún við heimilisstörf á
sínu heimili en ég á mínu heimili við
háskólanám og barnagæslu þegar
þar að kom. Hún miðlaði mér af
reynslu sinni og lífsviðhorfum og
allt varð það mér til góðs á þeim
vegi sem ég var sjálfur að leggja út
á. Ég fann ást hennar og virðingu
fyrir foreldram sínum samheldni fjöl-
skyldu hennar, trúmennsku hennar
gagnvart hveiju því verki sem hún
tók að sér og þá alúð sem hún lagði
í gott uppeldi bama sinna. Mótlæti
hafði hún mætt með miklum kjarki
og heitri trú á Guð almáttugan.
Laufey Helgadóttir var besti full-
trúi þeirrar kynslóðar sem þroskaði
íslenskt þjóðfélag á byltingarkennd-
um breytingatímum. Hún flutti án
mikilla efna frá Vík og tók þátt í
að byggja þá nútíma Reykjavík sem
við afkomendur njótum nú. Hún flutti
með sér og arfleiddi okkur af þeim
lífssannindum sem hún fékk sjálf í
veganesti frá bernskuheimili sínu. Á
þeim sannindum byggði hún líf sitt,
heimili sitt og uppeldi barna sinna.
Hún vissi hvar hún stóð og gat horft
beint í augu hvers manns því að hún
spurði aldrei um ætt eða völd heldur
um innri mann þess sem hún talaði
við.
Laufey átti von góðrar heimkomu
þegar lífi lyki hér. Megi Guð láta þær
bænir rætast og veita aðstandendum
hennar huggun._
Ólafur Örn Haraldsson.
framúrskarandi fróð og skemmti-
leg. Anna var með eindæmum
dugleg kona og studdi vel við bak-
ið á manni sínum á hans rithöf-
undarferli. Var sérstakur blær yfír
heimili þeirra hjóna í Suðurgöt-
unni enda bæði gestrisin svo af
bar og viðmótið alltaf jafn elsku-
legt.
Eftir að Ólafur lést árið 1988
héldum við áfram að hittast, oft-
ast á heimili barna okkar. Ég fór
alltaf ríkari af þeim fundum. Við
spjölluðum oft um gamla daga og
fékk ég Önnu þá oft til að segja
mér frá lífinu á Kópaskeri þegar
hún var að alast upp. Eins var
gaman að heyra Önnu segja sögur
af merkum mönnum eða skrýtnum
kvistum og var þá mikið hlegið.
Þó heilsu önnu hrakaði síðustu
árin, má segja að okkur hafi alltaf
tekist að ná saman. Anna sagði
mér þá gjarnan frá einhveiju frá
gömlum dögum, því hélt hún allt-
af.
Merk kona er gengin, sem ég
kem til með að sakna mikið.
Farsælu lífi er lokið.
Um leið og ég kveð þessa heið-
urskonu votta ég fjölskyldunni
samúð mína.
Að hverfa aftur til upphafsins
er friðurinn,
það er að hafa náð takmarki
tilveru sinnar.
(Lao Tse)
Sigrún Þorsteinsdóttir.
Rétt fyrir jólin rakst ég á Ólaf
Jóhann yngri þar sem hann var
að árita bók sína í verslun Máls
og menningar. Ég spurði hann um
líðan Önnu móður hans, enda hafði
ég ekki séð hana lengi. Ólafur
sagði mér það sem ég vissi ekki
ÞÓRUNNELFA
MAGNÚSDÓTTIR
+ Þórunn Elfa Magnúsdóttir
rithöfundur fæddist í
Reykjavík 20. júlí 1910. Hún
lést á sjúkradeild Hafnarbúða
í Reykjavík 26. febrúar síðast-
liðinn og fór útför hennar
fram frá Fossvogskirkju í
gær, föstudag.
Hví stráir þú blómum yfir nóttina,
daginn, borgina, húsin,
marglitum blómum yfir einmana hjarta?
Þú veizt ekki sjálf hvað þú gerir.
Ef þú vissir það
mundirðu þá ekki hlaupa burt
frá góðverki þínu?
Þú stóðst á veginum
og horfðir um öxl,
en hvemig áttirðu að vita
að þúsundir blóma
féllu af hári þínu
og ég tíndi þau upp af veginum. _
(Jón Óskar.)
Undarleg er sú tilfinning að
fyllast djúpri hjartasorg vegna
andlátsfregnar, sem þó hefði ekki
átt að vera með öllu óvænt. Sem
fullvaxta kona finn ég að bernskur
hluti sálar minnar grætur. Nú er
amma mín horfin, traust vinkona
mín og sálufélagi. Ég hlýt því að
hverfa á vit góðra minninga, úr
því að þessi góði bakhjarl er horf-
inn yfir móðuna. Sem betur fer
bý ég við gnægtabrunn slíkra
minninga, sem ég mun ávallt geta
leitað til.
Þótt fundir okkar ömmu h.afi
orðið færri en vilji okkar beggja
stóð- til síðustu misseri, vegna
utanlandsdvalar minnar, hafði það
augsýnilega engin áhrif á gagn-
kvæma vináttu okkar, né þá ástúð
sem mér hlotnaðist.
Flest fyrstu bernskuár mín ólst
ég upp í Danmörku. Mér verður
ævinlega fast í minni, að Þórunn
Elfa, amma, varð samofin
bernskuvitund minni um ísland,
vitund minni um rætur mínar og
uppruna. Heimboð hennar á Guð-
rúnargötu voru fastur liður í hverri
íslandsheimsókn. Á því heimili
átti hver hlutur sína lifandi sögu,
sem amma kunni að segja börnum
af mikilli list.
Þegar ég stálpaðist átti ég kost
á nánari kynnum af þessari konu,
sem umvafði mig ástúð og vináttu
sinni, sýndi mér virðingu og samúð
þegar á móti blés, örvaði mig og
fagnaði mér þegar allt gekk í hag-
inn. Vinarþel ömmu minnar var
fölskvalaust og því meira mat ég
það eftir því sem ég kynntist skap-
gerð hennar betur.
Hún amma mín bjó yfir sterkum
persónutöfrum og kjarki, en undir
niðri hrærðist viðkvæm sál. Meðal-
vegur gat aldrei orðið braut ömmu,
sem ég hygg að komi vel fram í
ritstörfum hennar, því hugrekki
að bijótast fram á ritvöllinn á
æskuárum, völl, sem þá var að
mestu körlum ætlaður. Á því sviði
var amma mín fölskvalaus bar-
áttukona.
Ekki rættust allir lífsdraumar
ömmu til fulls, en víst er að hún
hafði kjark til að láta sig dreyma,
áræði til að mæta vonbrigðum eigi
að síður en gleði og sigrum.
Hún amma mín var veitul á
vinarþel, en viðkvæm gagnvart
andstreymi. Sjálf uppskar ég
ríkulegan ávöxt af þeim böndum
vináttu og trausts, sem milli okk-
ar lágu. Hlýhugur hennar og ást
varð mér ómetanleg gjöf og veg-
arnesti.
Ég kveð með þessum fátæklegu
orðum kæra ömmu og vinkonu
mína, sem veitt hefur mér góða
samfylgd í lífinu. Ég veit að sam-
fylgd okkar mun í raun aldrei
ljúka, hlýhugur Þórunnar Elfu
mun ávallt fylgja mér, minning
mín um hana mun aldrei hverfa.
Vala Baldursdóttir,
Kaupmannahöfn.
að hún væri komin á Hrafnistu í
Hafnarfirði og bætti við að ekki
yngdist hún fremur en aðrir. Nú
rúmum tveimur mánuðum síðar
er _hún öll á 77. aldursári.
íslenskt samfélag er svo ör-
smátt að þræðir mannlífsins flétt-
ast saman á mörgum stöðum.
Fyrir allnokkrum árum vann ég
að ritgerð um takmarkanir barn-
eigna á íslandi sem enn er ekki
lokið vegna anna í kvennabarátt-
unni. í þeim rannsóknum datt ég
niður á einkar skemmtileg brot
úr læknaskýrslum í heilbrigðis-
skýrslum Landlæknisembættisins
ættaðar frá lækninum í Öxarfjarð-
arhéraði. Hann var aldeilis gáttað-
ur á hegðun kvenþjóðarinnar eftir
að breskur og bandarískur her
gekk hér á land á stríðsárunum
og mikið varð um barneignir í
umróti stríðsins. Hann komst svo
að orði að héraðið angaði af hrúta-
kofalykt og ærhúsailmi. Ég kembdi
læknatalið til að komast að því
hver þessi skorinorði læknir væri
og komst að því að hann hét Jón
Árnason ættaður frá Skútustöðum
í Mývatnssveit. Nokkru síðar upp-
götvaði ég að hann var faðir
kvennalistakonunnar Önnu Jóns-
dóttur sem greinilega hafði erft frá
honum þann eiginleika að segja
meiningu sína og vera ekkert að
skafa utan af hlutunum.
Anna var norðanstúlka sem
kom suður til að mennta sig eins
og fleiri konur og frægar söguper-
sónur. Hún var vel menntuð á
mælikvarða sinnar kynslóðar, tók
Verslunarskólapróf og var ein
fárra stúlkna í sínum árgangi.
Þegar Anna hélt upp á 50 ára
verslunarprófi sitt komst ég að þvi
að hún hafði verið skólasystir
frænda míns og uppeldisbróður
mömmu minnar Björns Gunn-
laugssonar skipstjóra sem flutti til
Ameríku og var í Murmansk-sigl-
ingum á stríðsárunum. Anna gift-
ist Ólafi Jóhanni Sigurðssyni rit-
höfundi og eignaðist með honum
tvo syni, þá Jón og Ólaf Jóhann.
Hún var athafnakona og rak
pijónastofu um árabil.
Ekki veit ég fyrir víst hvenær
Anna gekk til liðs við Kvennalist-
ann, en mér fínnst að hún hafi
alltaf verið með og líklega var hún
það. Þótt ungar konur og miðaldra
séu mest áberandi í okkar marg-
breytilega hópi hafa alltaf verið
með okkur nokkra eldri konur,
jafnvel á tíræðisaldri. Þær hafa
miðlað af reynslu sinni, tengt sam-
an sögu og baráttu kvenna á fyrri
áratugum og beitt sér fyrir mál-
efnum eldri kvenna sem vissulega
þarf að sinna.
Anna var ein af þeim sem
mætti nánast alltaf á félagsfundi
nema svo vildi til að hún væri
vestur í Ameríku í heimsókn hjá
Ólafi Jóhanni yngri. Hún var alltaf
til í að standa vaktina meðan kosn-
ingabarátta stóð yfir, tók á móti
gestum og gekk í ýmis þau störf
sem sinna þurfti. Hún kom iðulega
við á skrifstofunni að leita frétta
og fylgdist vel með. Anna var
ákveðin í skoðunum og hafði síð-
ustu árin miklar áhyggjur af Evr-
ópumálunum sem hún taldi stefna
framtíð íslensks samfélags í
hættu. Hún hafði eins og við hinar
trú á því að konur hefðu margt
til málanna að leggja og að við
yrðum sjálfar að breyta heiminum,
aðrar gerðu það ekki fyrir okkur.
Hún vildi leggja þeirri baráttu lið.
Að leiðarlokum vil ég fyrir hönd
Kvennalistans þakka samfylgd
Önnu Jónsdóttur og votta fjöl-
skyldu hennar okkar dýpstu samúð.
Kristín Ástgeirsdóttir.