Morgunblaðið - 21.03.1995, Qupperneq 24

24 ÞRIÐJUDAGUR 21. MARZ 1995
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
„ÞORSTEINN Gylfason er tilraun. Og líka
tilraun um tilraunir; um manninn, heiminn
og fleiri efni sem tilraunum hæfa. Hér hafa
vinir hans safnað saman handa honum örfá-
um tilraunum að auki til að spreyta sig á í
tilefni þeirra aldursmarka sem hverfult tíma-
skyn manna kennir við hálfa öld. Eilífðin
skopast vafalaust að slíkum tiitækjum.“ Þetta
eru upphafsorðin í inngangi þeirra Mikaels
M. Karlssonar og Páls Skúlasonar í safnriti
Heimspekistofnunar og Háskólaútgáfunnar,
sem ber nafnið „Tilraunir handa Þorsteini"
með undirtitlinum „Afmæliskveðjur til Þor-
steins Gylfasonar ríflega fimmtugs".
Aðstandendur útgáfunnar héldu hinu ríf-
lega fimmtuga afmælisbami lítið hóf í
Skólabæ, sl. föstudag, þar sem honum var
afhent fyrsta eintak safnritsins. Þar kom
fram sú skýring á undirtitli ritsins, að vegna
margbreytilegra ástæðna, hefði ritið verið í
smíðum á þriðja ár, eða frá því að Þorsteinn
hélt upp á fimmtugsafmæli sitt. Hann var
fyrsti forstöðumaður Heimspekistofnunar og
því þótti vel við hæfi að rit þetta skyldi til-
einkað honum.
í ritinu kennir ýmissa grasa, en þar hafa
fjórtán höfundar lagt til tilraunir sínar, í
formi yóðs, tónsmíða og ritgerða. Á bók-
Þorsteinn
er tilraun
arkápu segir m.a.: „í ríflega tvo áratugi hef-
ur Þorsteinn Gylfason verið í fremstu röð
íslenskra heimskpekinga. Á fimmtugsafmæli
hans fyrir röskum tveimur árum ákváðu
nokkrir vinir hans að efna í bók handa hon-
um. En Þorsteinn er ekki aðeins heimspek-
ingur, heldur einnig helsti óperuþýðandi
þjóðarinnar, Ijóðskáld og ljóðaþýðandi og
einhver snjallasti greinahöfundur sam-
tímans. I bókinni eru fjórtán fjölskrúðugar
tilraunir eftir jafnmarga höfunda, er fjalla
meðal annars um heimspeki, jarðfræði, guð-
fræði, íslensk fræði, auk Ijóða og laga.“
Þeir sem eiga efni í safnritinu eru: Krist-
ján Karlsson, Atli Harðarson, Atli Heimir
Sveinsson, Ágúst Hjörtur Ingþórsson, Baldur
Símonarson, Einar Sigurbjörnsson, Einar
Logi Vignisson, Eyjólfur Kjalar Emilsson,
Guðmundur Heiðar Frímannsson, Gunnar
Harðarson, Jóhann Axelsson, Jón Þórarins-
son, Sigurður Steinþórsson og Vilhjálmur
Árnason. Þeir Mikael M. Karlsson og Páll
Skúlason stóðu fyrir tilurð bókarinnar, en
undirbúningur hennar var í höndum Ólafs
Páls Jónssonar, sem naut aðstoðar Einars
Loga Vignissonar.
Jörundur Guðmundsson forstöðumaður
Háskólaútgáfunnar, sagði við ofangreint
tækifæri, að safnritið væri hið fyrsta í nýrri
ritröð sem Heimspekistofnun stæði fyrir -
ritröð sem væri ætlað jöfnum höndum að
gefa út frumsamdar bækur á íslensku um
heimspeki, þýddar bækur erlendra höfunda
og rit með blönduðu efni, eins og Tilraunir
handa Þorsteini væri.
Þorsteinn kvaðst orðlaus, þegar Páll
Skúlason afhenti honum fyrsta eintakið.
Hann var þó ekki orðlausari en svo, að í
fylgd með honum voru listamenn tveir, sem
þökkuðu fyrir hans hönd. Það voru þau
Garðar Cortes og Ólöf Kolbrún Harðardótt-
ir. Ólöf Kolbrún söng norskt ljóð eftir Jon
Paulsen, sem Þorsteinn Gylfason hefur þýtt
á íslensku, við lag eftir Edvard Grieg og
Garðar lék undir á píanó. Þorsteinn upp-'
lýsti gesti um að Paulsen og Grieg hefðu
verið æskuvinir.
Morgunblaðið/Halldór
PALL Skúlason, forstöðumaður Heimspekistofnunar Háskólans,
afhendir ríflega fimmtugu aflmælisbarninu, Þ/>rsteini Gylfasyni
fyrsta eintakið af „Tilraunum handa Þorsteini."
ÞAU Garðar Cortes og Ólöf Kolbrún Harðardóttir þökkuðu
með tónlistarflutningi, fyrir hönd Þorsteins, sem var orðlaus.
Hér ræða þau við Gylfa Þ. Gíslason, föður Þorsteins.
Kristinn og Jónas
Rússneski
píanóskólinn
TONLIST
Langholtskirkja
EINSÖNGSTÓNLEIKAR
ítalskar Cansónur, þýskur Lieder,
bandarísk sönglög og lög eftir Sig-
valda Kaldalóns. Laugardagurinn 18.
mars, 1995.
ENGU líkara er en að Kristinn
Sigmundsson og Jónas Ingimund-
arson hafi gengið í fóstbræðralag
að fomum sið, svo samhentir eru
þeir og samvilja um allt er lýtur
að túlkun og mótun tónhendinga.
Tónleikarnir, sem eru gjöf Kristins
og Jónasar til‘orgelsjóðs Lang-
holtskirkju, hófust á fjórum ítölsk-
um söngverkum eftir Stradeila,
Durante og Sarti. Pieta Signore,
eftir Stradella, Kirkjuarían svo
nefnda, er bæn sem flytja má af
bænhita en í flutningi Kristins og
Jónasar var hún mettuð af undir-
gefni og mjög hægferðug. Lögin
eftir Durante, Vergin tutto amor
og Danza, fanciulla gentile, voru
mjög vel flutt og Danza með þeim
leikrænu tilþrifum, sem er aðals-
merki Kristins, og gefur söng hans
sérstakan svip.
Kristinn syngur alls konartónlist
og ræður jafn vel við skemmtitón-
list og háalvarlega. Sex ljóðasöngv-
ar eftir Schubert voru næst á efnis-
skránni en það voru Stándchen,
Die Forelle, Heidenröslein, Wand-
erers Nachtlied, Herbst og Die
Taubenpost, sem öll voru glæsilega
flutt þó Wanderers Nachtlied við
kvæði Goethes væri þar í sér-
flokki, og stórkostlega vel flutt.
Schubert samdi lög við tvö slík Ijóð
eftir Goethe, en það var Uberállen
Gipfeln ist Ruh, sem Kristinn söng.
Þetta meistaraverk Goethes hafa
margir reynt að þýða en við eigum
eina slíka náttúrustemmn-
ingu, í kvæði Þorsteins Erl-
ingssonar, Sofnar lóa, sem
Sigfús Einarsson tónsetti af
listfengi.
Bandarísku lögin Deep Ri-
ver, Ma curly headed Baby,
eftir Clutsam, og I got plenty,
eftir Gershwin, tilheyra sér-
stöku sviði sönglaga en þar
var Kristinn eins og heima
hjá sér. Lag Clutsams, Ma
curly headed Baby, var af-
burða vel sungið... Fjögur lög
eftir Tosti voru næst á efnis-
skránni og ágætlega sungin.
Þetta að syngja hægt er
auðvitað erfiðara fyrir söngv-
ara en hljóðfæraleikara en
fyrsta lagið eftir Kaldalóns,
Mamma ætlar að sofna, var fyrir
smekk undirritaðs allt of hægt
sungið. Þetta er auðvitað smekks-
atriði en báðir listamennirnir lögðu
mikið til með iaginu í túlkun. Þijú
seinni lögin eftir Kaldalóns,
Hamraborgin, Eg lít í anda liðna
tíð og Þótt þú langförull legðir,
voru frábærlega vel flutt. Þó svo
að Kristinn og Jónas leiki sér með
hraðann, oft langt utan þess venju-
lega, er túlkun þeirra ávallt áhrifa-
mikil og sannfærandi og það sem
mestu máli skiptir, borin uppi af
listfengi og mikill kunnáttu.
Jón Ásgeirsson
TONLIST
íslcnsku ópcrunni
GRIGORI SAKOLOV
LEIKUR
J.S. Bach og R. Schumann. Sunnu-
daginn 18. mars.
EKKI þarf um það að deila að
Grigori Sakolov er mikill töframaður
við píanóið og verður vafalaust að
teljast einn af þeim stóru í heiminum
í dag. Tækni hans er
mjög mikil, örugg og
hrein, skapið virðist
hann hafa í ríkum mæli
og túlkun hans á verk-
efnunum sýnir sterka
persónulega mótun.
Rétt má vera, það sem
píanisti nokkur sagði,
að hann minnti sig á
gömlu snillingana, sem
hver fyrir sig, hafði sinn
sérstaka, ógleymanlega
og persónulega stíl. Í
tilfelli Sakolovs var
stíllinn rússneski píanó-
skólinn í öllu sínu veldi,
þar sem fingrunum er
lyft hátt frá nótunum
og miklum krafti stýrt
fram í finguma, spilið verður non-
legato, jafnvel hraðir tónstigar, en
um leið skilar allt sér til áheyrand-
ans, hver nóta verður skýr, allt spil-
ið á þann hátt tært. Þegar svo þess-
um spilamáta fylgir skapríkur hugur
þarf sterkt taumhald til að ekki flæði
út yfir bakkana.
Þýskur, eða mið-evrópskur skóli,
aftur á móti, er öllu hógværari hvað
áslátt snertir, yfir hreyfingum skal
vera ró og legato-spil og syngjandi
laglína sett í fyrirrúm. Um þessa
tvenna spilamáta hefur, eins og oft
verður um keisarans skegg, mikið
verið deilt og margar bækur skrifað-
ar.
Hefði Bach haft píanóið til að spila
prelúdíurnar sínar og fúgumar á,
hvernig hefði hann gert það? Lík-
legt, þykir mér, að spilið hefði orðið
líkt því sem hann gerði á sembalana
sína, og að hendur hans og þar með
fingur, hefðu verið ótrúlega rólegar
á nótnaborðinu. Hefði Bach verið
mótfallinn því að þessar sömu prelúd-
íur og fúgur væru spilaðar, eigum
við að segja með rússnesku rúllettu-
aðferðinni? Ég held að hann hefði
ekkert haft við það að athuga, svo
vel eru verk hans gerð
að enginn flutningsmáti
virðist geta unnið á
þeim og þegar tækni og
sannfæring liggur að
baki, eins og er hjá
Sakolov, er flutningur-
inn sannarlega ekki
háður rúllettunni.
Átta fyrstu prelúd-
íumar og fúgurnar úr
öðru bindi Das Wholte-
merierte Klavier vom
glæsilega leiknar, þar
sem hver nóta fékk
hlutverk, hver frasi ná-
kvæma útfærslu og
hver fyrir sig skýra
heildarmynd. Persónu-
lega kysi ég þýska leik-
mátann í Bach, en gífurlegur hraði
sumra prelúdíanna og ofsafengnar
andstæður í hljómstyrk í fúgunum
var líka sannfærandi þessa kvöldið,
svo hárin risu á höfði manns.
Kreislerinna Schumanns op. 16
var seinni hluti tónleikanna og þar
sýndi Sakolov enn og aftur glæsileg-
an leik, en ekki gat ég varist því að
stundum saknaði ég þýsku línunnar.
Glæsilegir tónleikar voru að baki.
Af undirtektum áheyrenda að dæma
væri Sakolov mikið velkominn aftur,
sem fyrst.
Tónleikamir voru á vegum Tón-
listarfélagsins í Reykjavík.
Ragnar Björnsson
JÓNAS og Kristinn.
Grigori Sakolov
Fílharm-
ónía
flytur
Messías
Á 35. STARFSÁRI sínu mun
Söngsveitin Fílharmónía
flytja Messías eftir G.F.
Hándel. Verkið verður flutt í
Langholtskirkju laugardag
og sunnudag 25. og 26. mars,
kl. 16.30 báða dagana. Ein-
söngvarar, verða þau Elísabet
F. Eiríksdóttir sópran, Alina
Dubik alt, Kolbeinn Ketilsson
tenór, Bjarni Thor Kristins-
son bassi og Xu Wen sópran.
Auk þess leikur 22 manna
kammersveit og konsert-
meistari er Szjmon Kuran.
Stjórnandi er Ulrik Ólason.
Söngsveitin Fílharmónía
flutti Messías árin 1963 og
1973, í bæði skiptin undir
stjóm dr. Róberts A. Ottós-
sonar. Flestir stórir kórar
spreyta sig á þessu verki af
og til og það er alltaf jafn
vinsælt meðal flytjenda og
áheyrenda. Handel samdi
þetta mikla verk á þremur
og hálfri viku síðsumars árið
1741 en verkið var frumflutt
í Dublin vorið 1742. Verkið
náði fljótt miklum vinsældum
og hefur haldið þeim alla tíð
síðan.
Raddþjálfari kórsins í vet-
ur, eins og undanfarin ár,
hefur verið Elísabet Erlings-
dóttir söngkona. í vetur hefur
Jóhannes Andreasen verið
undirleikari á æfingum.
Listaverkagjöf til
Norræna hússins
Wiig Han-
sen gefur 35
grafíkverk
Kaupmannahöfn. Morgunblaðið.
DANSKI myndlistarmaður-
inn Svend Wiig Hansen hefur
nýlega gefið Norræna húsinu
35 verk, sem hafa verið á
sýningu { húsinu. Svend Wiig
Hansen kom til íslands í
nokkra daga í tilefni sýningar
sinnar og í hrifningu sinni
yfir landi og þjóð ákvað hann
í ferðinni að gefa grafíkverk-
in. Þau eru í raun gjöf til allra,
því þau verða hluti af mynda-
safni, sem er lánað almenn-
ingi.
Svend Wiig Hansen kom
ásamt konu sinni Lailu í
heimsókn til íslands í tilefni
af opnun sýningar á verkum
hans í Norræna húsinu 11.
febrúar. Hann varð mjög hrif-
inn af bæði landi og þjóð,
eins og þetta kom honum
fyrir augu á þeim sex dögum,
sem hann var á íslandi. Á
ferð á Þingvöllum tilkynnti
hann samferðamönnum sín-
um að hann óskaði eftir að
gefa Norræna húsinu þau 35
grafíkverk, sem voru á sýn-
ingu hans. Gjafabréfið var
síðan snarlega útbúið.
Grafíkgjöf Wiigs Hansens
verður hluti af grafíkmynda-
safni hússins. Myndir úr því
eru lánaðar til almennings,
rétt eins og bækur safnsins.
Gjöfin er því ekki aðeins húss-
ins, heldur til allra, sem nýta
sér myndasafnið.