Morgunblaðið - 28.03.1995, Blaðsíða 30

30 ÞRIÐJUDAGUR 28. MARZ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Nú er kosið
um framtíðina
KOSNINGAR til Alþingis snúast
um framtíðina - og ef til vill frekar
nú en oftast áður. Islendingar standa
á tímamótum. Við þurfum að gera
upp reikninga við fortíðina en við
þurfum ekki síður að ákveða hvernig
við viljum varðveita og ávaxtaávinn-
ing sjálfstæðisbaráttunnar. Ákveða
hvers konar framtíð við viljum skapa
bömum okkar.
Það kom í hlut þeirrar ríkisstjóm-
ar, sem nú er að skila umboði sínu
ti! kjósenda, að takast á við uppsafn-
aðan velferðarvanda; skuldasöfnun
og verðbólgu. Verkefnið var biýnt
og raunar óumflýjanlegt og kallaði
á aðgerðir sem óhjákvæmilega yrðu
sársaukafullar fyrir íslenskt samfé-
lag. Það var ekki vísasti vegur til
vinsælda fyrir stjómmálaflokk að
vera í fararbroddi fyrir þess konar
aðgerðum.
Við þær aðstæður sem hér ríktu
í upphafi þessa kjörtímabils má segja
að nánast engir þættir velferðarkerf-
isins gátu verið heilagir. Útgjöld hins
opinbera höfðu stöðugt haldið áfram
að aukast sjálfkrafa hvort sem þjóð-
artekjur leyfðu eða ekki. Um áratuga
skeið hafði útgjaldaveislan staðið,
hvernig sem áraði, og kertið var
brennt í báða enda. Afieiðingamar
urðu þær að hér ríkti slík óðaverð-
bólga að allt verðmætaskyn þjóðar-
innar var horfið. Nafn landsins var
í hinni alþjóðlegu efnahagsumræðu
orðið samheiti stjórnleysis í efna-
hagsmálum. Hei! kynslóð óx úr grasi
með þann skilning að veganesti að
skuldasöfnun væri dyggð, spamaður
fyrirhyggjuleysi. Ráðamenn héldu
veislunni áfram og tóku erlend lán
í ríkissjóð.
Síðustu fjögur ár hefur það mest
mætt á Alþýðuflokknum, er grípa
þurfti til óhjákvæmilegra aðgerða;
annars vegar niðurskurðar í þjón-
ustugreinum, hins vegar að skapa
nýja erlenda markaði fyrir íslenskar
útflutningsgreinar svo fjölga mætti
störfum í landinu. Alþýðuflokkurinn
barðist einn stjórnmálaflokka_ fyrir
því staðfastlega frá byijun að ísland
tæki þátt í myndun hins Evrópska
efnahagssvæðis.
Árangur skilar sér strax
Nú er svo komið, þegar sá samn-
ingur hefur verið í gildi f rúmt ár
og menn sjá loks árangur hans í
efnahag og atvinnulífí, að formæl-
endur allra flokka telja þann samning
besta skref, sem stigið hafí verið í
íslenskum utanríkismál-
um um langan aldur.
Enda yrði þeim erfítt
að halda árásum sínum
áfram. í kjölfar samn-
ingsins um EES hafa
tollar af íslenskum af-
urðum til Evrópusam-
bandsríkja lækkað og í
sumum tilvikum fallið
niður. Það hefur aukið
útflutning héðan, aukið
atvinnu og þjóðartekjur.
í raún er það ávinningur
EES samningsins, sem
nú knýr íslenskan efna-
hagsbata eftir það erfíð-
leikaskeið, sem rekja
má til aflasamdráttar,
þjóðarskulda og efna-
hagsþrenginga í viðskiptaheimi okk-
ar.
Ríkisstjómin samþykkti að verða
við tillögum aukaflokksþings Al-
þýðuflokksins í janúar sl. um að
ávinningi efnahagsbatans yrði í
fyrstu varið til þess að bæta kjör
hinna lakar settu. Síðar yrði reynt
að skila þessum ávinningi til alira
launþega. Þannig er efnahagsbatinn
þegar farinn að skila sér með sýnileg-
um hætti til þjóðarinnar. Það sýnir
ávinning sem þakka má ákvörðunum
sem Alþýðuflokkurinn - einn flokka
- hefur beitt sér heilshugar fyrir og
barist fyrir. En það greinir Alþýðu-
flokkinn - Jafnaðarmannaflokk ís-
lands frá öðrum flokkum helst, að
þótt barátta okkar snúist öðrum
þræði um að bæta lífskjörin nú þeg-
ar, þá er barátta okkar öðru fremur
fyrir bjartari framtíð.
Framtíðarárangnr
Síðustu ár þykjast margir hafa
merkt þverrandi trú íslenskra ung-
menna á framtíðinni. Kannanir hafa
staðfest þetta. Svo var komið að
meirihluti ungmenna í framhalds-
námi taldi framtíð sinni best borgið
utanlands. Þetta er skiljanlegt þegar
haft er í huga hvert stefndi.
★ Ráðamenn eyddu opinberu fé um
efni fram í óarðbær gæluverkefni og
tóku til þess erlend lán, sem kemur
í hlut næstu kynslóðar að greiða.
Þessi skuldasöfnun og uppbygging
þess, sem við höfum kallað „velferð
fyrirtækjanna" varð til þess að ríkis-
sjóður átti ekkert svigrúm til að
mæta óvæntum áföllum.
★ Yfírvöld sjávarútvegsmála úthlut-
uðu fámennum hópi útgerðarmanna,
Jón Baldvin
Hannibalsson
STEINAR WAAGE
SKÓVERSLUN
sægreifunum svo-
nefndu, aðgang að
helstu auðlind þjóðar-
innar að gjöf í bága við
ákvæði laga sem kveða
skýrt á um að hún sé
sameign þjóðarinnar.
★ Meirihluti þing-
manna berst enn harð-
vítugri baráttu fyrir
einangrun þjóðarinnar
og gegn því að ísland
eigi samleið með evr-
ópskum skyldþjóðum
sínum um mótun sam-
eiginlegrar framtíðar.
Alþýðuflokkurinn
hefur beitt sér fyrir því
að snúa við blaðinu og
hefja sókn til framtíðar.
Hann hefur af skiljanlegum ástæðum
ekki notið til þess stuðnings fortíðar-
hyggjuaflanna á Alþingi Islendinga.
Framtíðarstefnan snýst um það að
varðveita, ávaxta og hagnýta auð-
lindir þjóðarinnar, komandi kynslóð-
um til heilla.
★ Tryggja þarf að forræði og eign-
arhald þjóðarinnar á mikilvægustu
auðlindinni, fískimiðunum umhverfís
landið, verði tryggt með stjórnar-
skrárákvæði. Slíkt væri auk þess
baktrygging gegn hugsanlegum
kröfum annarra ríkja um veiðilieim-
ildir, svo sem í samningaviðræðum
um aðild að ESB.
★ Auka þarf verðmæti sjávarafla
með fullvinnslu og tryggja þannig
næga atvinnu í öllum byggðum
landsins. Þannig yrði búseta tryggð
um allt land án þess að það þurfí
að gerast með kostnaðarsamri ríkis-
styrkja- og offramleiðslustefnu í
landbúnaði. Þetta yrði best gert með
fullum markaðsaðgangi í næstu ná-
grannalöndum, það er að segja Evr-
ópuríkjum.
★ Nýta þarf óbeislaða orku fallvatna
og jarðhita. Nú hillir undir stórátak
Sú tíð er liðin, að próf-
skírteini tryggi aðgang
að starfi og lífsviður-
væri, segir Jón Baldvin
Hannibalsson. Æ oftar
er spurt um starfs-
reynslu þegar ungt fólk
er ráðið til starfa.
í þeim efnum, sem gæti gert ísland
að einu helsta orkusöluríki heims.
Nú er verið að semja um aukningu
í álframleiðslu og í deiglunni eru
samningar um raforkusölu um sæ-
streng til Evrópuríkja. Það yrði lang
stærsta átak í allri iðnaðarsögu ís-
lendinga.
Framtíðarstefna
Til þess að ná þessum markmiðum
og til þess að skapa nýrri kynslóð
íslendinga bestu lífskjörrí heimi, en
gera hana ekki að skuldaþrælum for-
tíðarinnar, þarf nýja sýn til framtíðar.
★ Það þarf að hefja hið fyrsta aðild-
arviðræður við Evrópusambandið
með það fyrir augum að tryggja ís-
lensku þjóðinni áhrif á þróun mik-
ilvægustu mála í okkar eigin heims-
hluta og um leið fullan og tollfijálsan
aðgang að mörkuðum Evrópuríkja.
★ Það þarf^að gera menntunarmál
þjóðarinnar að forgangsverkefni og
þá að huga sérstaklega að nýsköpun
verkmenntunar.
Atvinnuleysi ungs fólks er einhver
alvarlegasta vá í vestrænum iðnríkj-
um um þessar mundir. Sífellt fleiri
ljúka langskólanámi en æ færri fá
starf við hæfí. Sú tíð er liðin, að
prófskírteini tryggi aðgang að starfi
og lífsviðurværi. Æ oftar er spurt
um starfsreynslu þegar ungt fólk er
ráðið'til starfa. Slíkum tækifærum
hefur fækkað hér á landi líkt og í
öðrum iðnríkjum.
Einangrunarstefna fortíðar-
hyggjuflokkanna og nýrra sérfram-
boða, sem hefja á loft gunnfána
kreppusósíalismans bætir þama ekki
úr. Til þess að ungf fólk eigi að geta
átt von um framtíð og störf á ís-
landi þarf að fjölga störfum og skapa
framtíð. Það gerist aðeins með þeirri
leið sem Alþýðuflokkurinn hefur einn
flokka boðað og náð að skila árangri.
Alþýðuflokkurinn - Jafnaðar-
mannaflokkur íslands hefur lengi ver-
ið gerandinn í íslenskum stjórnmálum.
Hann hefur ekki verið útibú hags-
munahópa. Hann hefur raskað kyrr-
stöðunni og boðað framtíðarsýn. Þess
vegna hefur verið sótt að honum úr
öllum áttum. Kannanir sýna nú að
flokkurinn sækir fylgi sitt að mestu
til ungs fólks. Það skilur best hvað er
í húfí, því það skilur framtíðina.
Höfundur er utanríkisráðherra og
formaður Alþýðuflokksins -
Jafnaðarmannaflokks Islands.
Tilgangurinn með
„nýskólastefnunni“
Póstsendum samdægurs • 5% staðgreiðsluafsláttur
STEINAR WAAGE ^
SKOVERSLUN
EGILSGÖTU 3 SÍMI 18519
Toppskórinn
VELTUSUNDI ■ SÍMI: 21212
VIÐ INGÓIFSTORG
STEINAR WAAGE
SKÓVERSIUN
KRINGLAN 8-12 SÍMI689212
SIÐASTLIÐNA tvo
áratugi hefur svonefnd
„nýskólastefna" mark-
að íslenskt fræðslukerfi.
Vorið 1991 og á
næstu árum var hafíst
handa við að endur-
skoða og breyta kerf-
inu. Það sætti mikilli
andstöðu þeirra, sem
töldu sig búa við mjög
ákjósanlega skólastefnu
sem vísaði til framtíðar.
Andstaðan var mjög
ákveðin í röðum alþýðu-
bandalagsmanna og
áhugamanna um vinstri-
stefnu. Meðal þeirra
töldust forystumenn
kennarasamtakanna
sem höfðu unnið að framkvæmd
stefnunnar í áratugi ásamt starfs-
kröftum Kennaraháskóla íslands.
Þessir aðilar kröfðust fjölgunar í
starfsliði og höfðu, ekki síst á árun-
um ’89-’91, komið skoðanabræðrum
sínum í lykilstöður innan skólakerfís-
ins.
Grunnskólar voru einkum mótaðir
af þessari stefnu. Námsgagnastofn-
un ríkisins einokaði mótun kennslu-
efnis og gaf út rit sem mörkuðust
af stefnunni. Þessum ritum var og
er dreift ókeypis innan grunnskóla-
kerfísins. Bækur stofnunarinnar
hafa reynst mjög misjafnlega til
kennslu og nemendum ekki sem best
sé miðað við árangur. Samkvæmt
kenningum „nýskólastefnunnar"
breytist kennsluefni vegna stöðugra
breytinga á þekkingaratriðum. For-
stjóri Námsgagnastofnunar skrifar:
„A ári hveiju vinnum við að 3-400
titlum og af því eru um 80 nýir. Það
hefur verið svo frá 1980, þannig að
stofnunin hefur gefið út um það bil
1.100 nýja titla frá þeim tfma sem
skólanir hafa úr að velja. Magnið sem
við sendum í skólana eru um
650.000-750.000 eintök á ári“.
(Morgunbl. 25. febrúar sl.)
I sögu og bókmenntum eru bækur
stofnunarinnar miðaðar við kenning-
ar nýskólastefnunnar,
íslandssagan fösluð og
skekkt, sama er að
segja um mannkyns-
sögu. Bækur þessar eru
því ónothæfar í þessum
greinum og sama er að
segja um kehnslubækur
í bókmenntum og fé-
lagsfræði. í móðurmál-
inu hafa námsbækurnar
reynst svo illa, að stofn-
unin stendur nú í „end-
umýjun" kennsluefnis í
íslensku. Það virðast
vera álög á stofnuninni
að geta ekki eða vilja
Siglaugur ekki gefa út knappar
Brynleifsson og skýrar kennslubæk-
ur í íslenskri málfræði
og réttritun. Forstjórinn skrifar einn-
ig um hlutverk stofnunarinnar; „Það
er að sjá skólunum fyrir sem bestum
náms- og kennslugögnum, í sam-
Skólastefna Alþýðu-
bandalagsins mótast, að
mati Siglaugs Bryn-
leifssonar, afþvíþjóð-
félagi, sem flokkurinn
vill skapa.
ræmi við uppeldis- og kennslufræði-
leg markmið, lög um grunnskóla og
aðalnámsskrá." Hér er átt við grunn-
skólalögin frá 1991. Og hver var til-
gangur þeirrar löggjafar og mark-
mið? Tilgangur þeirrar stefnu kom
fram í ritinu „Til nýrrar aldar“ sem
kom út 1991, snemma árs í lok
embættisfærslu Svavars Gestssonar
menntamálaráðherra. Inntak og að-
aláherslur þessa rits má finna í
„Stefnuskrá Alþýðubandalagsins"
1975.
„Til nýrrar aldar“
er meira og
minna endurprentun upp úr „Stefnu-
skrá Alþýðubandalagsins", með til-
burðum til þess að fela eiginlegt inn-
tak og ákveðnustu markmiðin. Á
bls. 69 í Stefnuskránni er fjallað um
„Menningarlíf og skóla“, þar er
skólastefna flokksins reifuð og síðar
í ritinu í kaflanum „Menningarlíf og
menntun". Á bls. 102 stendur:
„Skólastefna Alþýðubandalagsins
mótast af þörfum þess þjóðfélags
sem flokkurinn beitir sér fyrir að
skapa.“ Þetta er inntak skólastefnu
Alþýðubandalagsins og jafnframt
inntak „nýskólastefnunnar".
Á bls. 72 segir: „Að fjölskyldunni
undanskilinni eru skólar sú þjóðfé-
lagsstofnun sem ætla má að mótí
fastast ýmsar venjur, viðhorf og
skoðanir uppvaxandi kynslóðar." Al-
þýðubandalagsmönnum er vel ljós
þýðing skólastarfsins, kennslunnar,
innrætingar ákveðinna pólitískra
markmiða og nauðsyn hagstæðrar
útgáfustarfsemi kennslubóka, sem
getur allt stuðlað að „þörfum þess
þjóðfélags sem flokkurinn beitir sér
fyrir að skapa.“
Það er ekkert undrunarefni þótt
andstaða flokksmanna og ánetjaðra
kennslukrafta og starfskrafta grunn-
skólakerfísins og framhaldsskólanna
sé hörð gegn auknu sjálfstæði skóla
og valddreifingu kerfisins. Það net
sem semínaristar úr röðum Alþýðu-
bandalagsins hafa sveipað um ís-
lenskt skólakerfi heldur ekki lengur,
með samþykkt nýrra grunnskólalaga
fyrir þinglok í febrúar sl. Valddreif-
ingin rýfur einokunaraðstöðu sem
Alþýðubandalagið hefur aflað sér á
síðustu áratugum. Það hyllir nú und-
ir þá tíma innan skólakerfisins, þeg-
ar „markmið og þarfír þess þjóðfé-
lags sem flokkurinn beitir sér fyrir“
ráða ekki lengur skólastefnunni.
P.S. „Stefnuskrá Alþýðubanda-
lagsins" 1976 var gefin út eftir að
Alþýðubandalagið að eigin sögn
hafði formlega slitið tengslin við
Sovétblokkina, þar á meðal leppríkin.
Höfundur er rithöfundur.