Morgunblaðið - 01.04.1995, Blaðsíða 39

MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
LAUGARDAGUR 1. APRÍL 1995 39
Eínsetinn eða tvísetinn skóli
Stundir Mán. Þri. Mið. Fim. Fös.
8.10 Stærðfræði íslenska Eðlisfræði Smíði/Saum Samfélausfr.
9.30 Islenska íslenska Eðlisfræði Smíði/Saum Stærðfræði
9:50 íslenska Tónmennt Samfélagsfr. Samfélaesfr. Islenska
11.10 Leikfimi Danska Kristinfr. Líffræði Leikfimi
11.20 Enska Heim/Myd Danska íslenska Bókas/tölvu
12.40 Enska Heim/Mynd Stærðfræði Stærfræði Félagsmál
13.00 Islenska
14.20 Sund
14.35
15.55
16.05
17.20
ALLIR vilja einsetinn skóla. Það
virðist ljóst af blaðaskrifum undan-
farin ár. En verður það að veru-
leika? Ef 3ja grein grunnskólalága
kemur til framkvæmda verða flestir
skólar landsins orðnir einsetnir
haustið 1999, þ.e. ein kennslustofa
verður frátekin fyrir hvern bekk.
Fyrir 30 árum voru stærstu skól-
ar Reykjavíkur þrísetnir. Bekkur
var þá í stofu sinni frá 8-11, annar
frá 11-14 og sá þriðji frá 14- 17.
Þessu erum við löngu búin að
gleyma og tilheyrir fortíðinni sem
betur fer. Á þessum tímum lærðu
nemendúr samt eitthvað að lesa,
skrifa og reikna og örlítið í sögu
og landafræði, líffræði og eðlis-
fræði var smávægileg, minna var
hins vegar kennt um mannslíkam-
ann og lítið um samfélagið. Á þess-
um tímum var lítið um áhrif um-
hverfisins sem hrifu nemendur frá
námi. Einna helst var það kannski
fótbolti og aðrir útileikir. Sjónvarp,
tölvur, vídeó og spilakassar voru
ekki til á þessum tímum.
Flóttaleiðir nemenda
Nú er öldin önnur. Alls kyns
flóttaleiðir bjóðast nemendum nú-
tímans. í skólum landsins þykir
sjálfsagt að opna skólana fyrir þeim
stofnunum og fyrirtækjum sem eiga
afmæli og vilja gleðja börnin með
alls kyns uppákomum, annað hvort
í skyni þess að upplýsa börnin um
mikilvægi starfsemi þeirra í samfé-
laginu eða til að auglýsa vöru sína
eða þjónstu.
Enn fremur þykir gott að fá
meistara í sinni grein, t.d. jó jó-
meistara, körfuboltasnillinga o.fl.
til að krydda nám nemenda. For-
varnarstarfsemi af ýmsu tagi, s.s.
vímuefnavarnir, umferðarfræðsla,
brunavarnir, slysavarnir, þykir
sjálfsagt að gefíð sé rúm á náms-
tíma nemenda.
Vandi skólamanna
Gagnvart óþoli í íslensku,
dönsku, kristinfræði, sögu, Ianda-
fræði, líffræði og eðlisfræði verður
kennari að finna úrræði til þess að
skólagangan verði ekki óbærileg.
Það hefur færst í aukana að foreldr-
ar biðji um frí fyrir börnin sín til
að fara í utanlandsferðir eða keppn-
isferðir með íþróttafélögum eða
börn sem búa úti á landi fái frí til
þess að skreppa með mömmu til
Reykjavíkur til að versla, á sama
tíma og ráðamenn og foreldrasam-
tök kvarta yfir illa nýttu skólaári.
Kennarar og skólastjórar hafa enga
lagalega heimild til að gefa frí en
gera það samt, því það eru foreldr-
ar sem ráða öðrum fremur hvort
börn þeirra mæta í skóla eða ekki.
Einelti, kynferðisleg misnotkun, lík-
amlegt- og andlegt ofbeldi eru
þættir sem kennarinn verður að
vera vakandi fyrir jafnframt kennsl-
unni.
Engin lausn
Einsetinn skóli lagfærir ekki
framangreint skipulagt „kaos“
grunnskólanna þó að þjóðin eyði
25 milljörðum króna fyrir aldamót
í að byggja fleiri sundlaugar, leik-
fimisali, sérgreinastofur, aðstöðu
fyrir nemendur til að borða í hádeg-
inu, aukinn launakostnað vegna
íjölgunar kennslustunda, kennslu-
daga, lækkunar kennsluskyldu,
fjölgunar kennara og annars starfs-
fólks skólanna sem hafa ofan af
fyrir nemendum frá kl. 14-17.
7.bekkur í dag
Svona lítur stundaskrá nemenda
í 7. bekk út í dag. Takið eftir að
allri kennslu er hægt að ljúka að
mestu leyti fyrir 12.40 nema sund-
kennslu sem fer oftast fram fjarri
skólanum og nemendur þurfa akst-
ur. Fyrir kennslu í öllum bóklegum
greinum (22 klst.) fær nýútskrifað-
ur kennari í byijunarlaun um
52.000 kr.
Fyrir kennslukonuna sem er ný-
komin úr barneignafríi. er þetta
slæmur kostur. Hún verður að flýta
sér úr skólanum strax að lokinni
kennslu, sækja barnið sitt úr pössun
og greiða fyrir hana og stéttarfé-
lagsgjöld um 18.000 kr. á mánuði,
svo hún á þá eftir 34.000 kr til
ráðstöfunar.
7. bekkur haustið 1999
Svona lítur stundaskrá nemenda
í 7. bekk út haustið 1999. Skóladag-
urinn lengist um rúma klukkustund
á degi hveijum. Fyrir kennslu í öll-
um bóklegum greinum (27 klst.)
fær nýútskrifaður kennari um
84.000 kr. í byijunarlaun.
Fyrir kennslukonuna sem er ný-
komin úr barneignafríi er þetta
verri kostur en sá fyrri. Nú á hún
eftir að fara yfir verkefni, undirbúa
kennsluna, sinna hegðunar- og
námsörðugleikum nemenda, hafa
samband við foreldra, sálfræðing,
skólastjóra, sitja kennarafundi,
samstarfsfundi og sækja barnið sitt
úr heilsdagspössun og greiða
25.000 kr. á mánuði fyrir hana,
15.000 kr í skatt og stéttarfélags-
gjöld, svo hún á þá eftir 44.000 kr.
til ráðstöfunar.
Fyrir nemandann lítur þetta ef
til vill ekki svo illa út. Hann þarf
þá ekki að sinna eins mikilli heima-
vinnu og áður, því hún færist meir
yfir á kennslutímann. Þau vandræði
sem nemandinn lendir hins vegar í
er sundið og nám í öðrum sérskólum
sem óneitanlega getur ekki byijað
fyrr en eftir kl. 14.00
Vandi foreldra
Fyrir foreldra margra lítur þetta
mjög illa út því nú eru eldri og
yngri börnin laus á sama tíma og
útilokað að skjótast úr vinnunni til
að skutla þeim í tónlistarskólann,
fimleikana eða djassballettinn, svo
ekki sé talað um árekstrana sem
geta skapast heima fyrir þegar for-
eldrar eru í vinnu. Auk þess má
búast við að foreldrar spyiji sig
hvort gæsla í heilsdagsskólanum
verði það sem þeirra barni er fyrir
bestu.
Aukinn kostnaður
Einsetinn skóli kostar þjóðina
miklu meira en hún er reiðubúin
að greiða fyrir hann. Launakostn-
aðurinn hlýtur að fara úr 5,5 upp
í 7,5 milljarða á ári, vegna fjölgun-
ar kennara, hækkunar grunnlauna,
minnkandi kennsluskyldu, fjölgun
húsvarða og annars starfsfólks sem
óhjákvæmilega fylgir. Viðbótar-
byggingar sem hér eru nefndar á
eftir, geta kostað þjóðina 3 millj-
arða á ári næstu 5 árin.
Alls kostar þá einsetningin um
25 milljarða næstu 5 árin.
Vilji stjórnmálamanna
í síðustu viku létu nokkrir stjórn-
málmenn frá sér tölur um áætlaðan
viðbótarkostnað til að kosta fram-
gang grunnskólalaganna eða alls
menntakerfisins. Vilhjálmur Þ. Vil-
hjálmsson borgarfulltrúi nefndi töl-
urnar 1,2 -1,5 milljarða fyrir grunn-
skólann. Finnur Ingólfsson 1 millj-
í stað 36 milljarða
króna fyrir einsetinn
skóla má, að mati Sig-
urðar R. Sigurbjörns-
sonar, bæta skólastarf-
ið verulega með 18
milljörðum á næstu 6
árum með tvísetningu
o g bættri stuðnings-
og sérkennslu.
arð þessu til viðbótar, þ.e. 2,2-2,5
milljarða og Ólafur Ragnar Grims-
son 2 milljarða til að bæta allt
menntakerfið, þar af 1 milljarð í
grunnskólana.
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir
borgarstjóri virðist lítið hafa hugsað
um afleiðingar einsetningar hvað
varðar kostnað við stækkun vinnu-
aðstöðu kennara, aðstöðu nemenda
til að neyta málsverðar í hádeginu,
fjölgun smíða-, sauma-, mynd-
mennta-, og heimilisfræðistofa til
að ná samfelldri stundaskrá frá kl.
8-14. Sama gildir um leikfímisalina
og sundlaugarnar. Að þessu leyti
eru mörg sveitarfélög úti á landi
betur sett en Grafarvogurinn, Vest-
urbærinn, Vogarnir, Háaleiti og
Bústaðahverfið. Einsetning án til-
lits til ofangreindra atriða hlýtur
að slíta í sundur stundaskrá nem-
enda og skapa eyður öllum til skap-
raunar.
Lausnin
Með lækkun kennsluskyldu til
samræmis við það sem kennarar
telja fullt starf, þ.e. kennsla bók-
legra greina í einum bekk á mið-
stigi grunnskóla eða í um 22
kennslustundir á viku, yrði stigið
stórt skref til framfara í bættri
menntun grunnskólanemenda.
Bekkjarkennari gæti þá einbeitt sér
að einum bekk og haft út úr því
ásættanleg laun (130.000 kr. á
mánuði) og fleiri gætu hugsað sér
að leggja þetta starf fyrir sig.
Þessar breytingar þyrftu ekki að
kosta meira en sem nemur 2,5 millj-
örðum króna á ári og bæði foreldr-
ar og kennarar gætu vel við unað.
Má bæta skólastarfið verulega með
12,5 milljörðum króna á næstu 5
árum með tvísetningu og bættri
stuðnings- og sérkennslu. Aukin
verkmenntun í grunnskólum til
handa nemendum sem eiga í erfið-
leikum með bóknámið er þáttur sem
reyna mætti í ríkari mæli, í stað
þess að lengja bóknámstímann.
Höfundur er kennari við
grunnskóla Reykjavíkur.
Stundir Mán. Þri. Mið. Fim. Fös.
8.10 Stærðfræði íslenska Eðlisfræði Smíði/Saum Samfélagsfr.
9.30 Islenska fslenska Eðlisfræði Smíði/Saum Stærðfræði
9.50 íslenska Tónmennt Samf.fr. Samf.fr. Islenska
11.10 Leikfimi Danska Kristinfr. Líffræði Leikfimi
11.20-12.00 Enska Heim/Mynd Danska íslenska Bókas/tölvu
12.00-12.30 M A T A R H L É
12.40 Enska Heim/Mynd Stærðfræði Stærðfræði Félausmál
13.50 Stærðfræði íslenska íslenska Líffræði Félagsmál
14.00 Samf.fr.
15.20
15.35
16.55 Sund
ISLENSKT MAL
Umsjónarmaður Gísli Jónsson
790. þáttur
ÖRNÓLFUR Thorlacius lætur
ekki af að skemmta og fræða:
„Blessuð kerlingin, sem talin
er elst manna í heimi þegar þetta
er skráð og var um nokkurra
daga skeið á síðum, skjám og í
hátölurum íslenskra fjölmiðla í
tilefni stórs hundraðs ára afmæl-
is síns, hefur að sögn fréttastofu
Útvarps lifað af sautján forseta
franska lýðveldisins. Ég hélt að
menn lifðu af meiriháttar áföll,
svo sem eldgos og drepsóttir.
Og Darwin talaði um survival
of the fittest, að hinir hæfustu
lifðu af. Það hefur kannski hjálp-
að þessari frönsku heiðurskonu
að hún er orðin sem næst blind
og heyrnarlaus svo nokkrir þess-
ara sautján þjóðhöfðingja hafa
lítt náð að angra hana.
Víkur þá sögu að föðurbróður
mínum sem er raunar snöggtum
yngri en franska frúin og nýtur
enn sjónar og heyrnar. Hann er
samt sestur í helgan stein eftir
langan starfsaldur með forsetum
og ráðherrum og hefur lifað
(vonandi ekki bara lifað af)
nokkra þeirra. Hann vakti at-
hygli mína á því að hérlendis er
hvergi að finna ráðherra nema í
ríkisstjórn (og þykir sumum
nóg), því nefndi hann þetta að
fréttamenn tala oft og skrifa um
ráðherra í ríkisstjórninni.
Hér munu sem oftar á ferðinni
áhrif frá enskri tungu: Ráðherrar
Bretaveldis sitja aðeins sumir í
eiginlegri ríkisstjórn Hennar há-
tignar og bera þá titilinn Cabinet
Minister til aðgreiningar frá
ýmsum fratráðherrum, svo og
sendiherrum og prestum þjóð-
kirkjunnar sem einnig eru titlað-
ir Minister.
í 785. og 786. þætti þínum
er ágætt bréf frá Ingvari Gísla-
syni, fyrrum alþingismanni og
menntamálaráðherra. Þar bendir
hann á að lítill árangur greinist
af velmeintri „forsjárhyggju"
þinni og annarra „sem leggja sig
fram um að vanda málfar sitt í
ræðu og riti og hvetja aðra til
málvöndunar".
Því miður eru þessi orð Ing-
vars allt of sönn. Éinhver árang-
ur sést þó af „gamalkunnum
kennararáðum“ málræktar-
manna. Umvandanir málhagra
manna, og ekki síður fordæmi
þeirra, hafa til dæmis vanið mig
af ýmsum málfarsósiðum. Og ég
tel mér til tekna að menn hafa
(að vísu ekki margir) komið að
máli við mig og þakkað fyrir
ábendingar frá mér í þáttum þín-
um sem þeir muni framvegis
hlíta. Ingvar talar í þessu sam-
bandi um „einn og einn sérvitr-
ing“, sem sjálfsagt má til sanns
vegar færa.
Fyrir löngu snyrti sami rak-
arameistarinn hár okkar Ólafs
Skúlasonar. Hárskerinn greindi
mér einhveiju sinni frá því í
óspurðum fréttum að hann hefði
bent síra Ólafi á það að í hverri
messu bæðu prestarnir fyrir rík-
isstjórninni og ekki virtist árang-
urinn beysinn. „Hvernig held-
urðu að hún væri ef við bæðum
ekki fyrir henni?“ svaraði Ólafur.
Eins mætti spyija þess hvern-
ig komið væri fyrir tungunni ef
við hefðum ekki verið að þessu
nuddi.“
Tóbak nef neyðir,
náttúru eyðir,
upp augun breiðir,
út hrákann leiðir,
minnisafl meiðir,
máttleysi greiðir
og yfirlit eyðir.
(Hallgrimur Pétursson, 1614-1674.)
★
Anna Jórunn Stefánsdóttir í
Hveragerði sendi mér svofellt
bréf:
„í Morgunblaðinu í gær (Dag-
legt líf) var viðtal við Guðrúnu
Þóru Hjaltadóttur undirritað grg.
Greinarhöfundur segir á einum
stað: „Samkvæmt Guðrúnu
Þóru þá eru ...“ Einhvern veg-
inn kann ég ekki við þessa mál-
notkun. Ég man ekki eftir að
hafa séð þetta eða heyrt fyrr,
utan einu sinni fyrir nokkrum
mánuðum, en það var ekki í fjöl-
miðlum heldur í félagsfréttabréfi
sem mér barst í hendur. Ef til
vill er þetta allt í lagi þó að mér
fínnist það óviðkunnanlegt og
vildi ég því gjarnan fá úrskurð
mér færari manna.“
Um þetta efni hef ég fyrr
hugsað og ráðfært mig við spaka
menn. Ég felli engan úrskurð,
en er sömu skoðunar og bréfrit-
ari, eða hef öllu heldur sama
smekk, og þó með fyrirvara. Ef
vitnað væri í spámenn Biblíunn-
ar, postulana, Cicero eða Snorra,
þætti mér mega segja „sam-
kvæmt“. Jafnvel samkvæmt
Laxness. Einnig ef vitnað væri
í orðabækur, kenndar við rit-
stjóra eða höfund: „Samkvæmt
Sigfúsi Blöndal." Ég veit að ég
er ekki sjálfum mér samkvæmur
í þessu, og kannski er þetta um
nútímamenn einhvers konar
enskufælni, hræðsla við „accord-
ing to“.
Að svo mæltu þakka ég bréfið
og bið menn virða mér á betra
veg loðmullulega umfjöllun. [Og
rétt sem ég hef kuðlað þessum
vonda texta saman, les ég á bls.
60 í Sjömeistarasögunni eftir
Halldór Laxness: ,jólaguðspjallið
samkvæmt Lúkasi.“ Og ég bæti
bara við vitnun í gamla vísu:
„Hvað á að segja, gaddabör?"]
Þjóðólfur þaðan kvað:
Austur í Álasundi
var aumingja Pála á sundi
allt árið um kring
mjög áfjáð í hring
frá orustubálaþundi.
Auk þess var umsjónarmaður
spurður, hvort hægt væri að
„móðga æru embættismanns“.
Úmsjónarmaður heldur ekki, en
móðga mætti embættismann eða
ærumeiða. Honum var einnig
bent á að prestar ferma, en for-
eldrar láta ferma börn sín. Og
Þór Jónsson á Stöð 2 fær stig
fyrir að nota féskyflt til góðrar
tilbreytingar.
En umsjónarmaður lagfærði
ekki nógu vel nær upphafi síð-
asta þáttar úr „viðtakandi“ í við'
talandi. Beðist er velvirðingar á
þessu.