Morgunblaðið - 08.04.1995, Qupperneq 30

30 LAUGARDAGUR 8. APRÍL 1995
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSEIMDAR GREINAR
Tannréttingar
ÞORGRÍMUR Jóns-
son tryggingayfirtann-
læknir hefur nýlega rit-
að tvær greinar í Morg-
unblaðið til þess að
vekja athygli á óviðun-
andi reglum um endur-
greiðslur vegna tann-
réttinga, og er það vel.
Hann telur upp helstu
galla núgildandi kerfis
og því liggur beint við
að halda umræðunni
áfram og benda á leiðir
til úrbóta.
Meginreglan verður
að vera sú að stjórn-
völd ákveði þá heildar-
upphæð sem varið er til þessa mála-
flokks, en endurgreiðslumar skiptist
siðan sem jafnast á milli þeirra sem
þurfa á meðferð að halda. Frá þess-
ari meginreglu er eðlilegt að gera
tvær undantekningar. í fyrsta lagi
er eðlilegt að tannrétting vegna
klofíns góms, mikillar tannvöntunar
og annarra slíkra sjaldgæfra galla
endurgreiðist nánast að öllu leyti. í
öðru lagi er eðlilegt að Trygginga-
stofnun geti hafnað endurgreiðslu
vegna svokallaðra fegrunaraðgerða,
ef til þess er pólitískur vilji. Þess
skal getið að Tannrétt-
ingafélag íslands bar
fram tillögu þessa efnis
fyrir fimm árum, en
náði ekki að hafa nein
áhrif á þær ákvarðanir
sem síðan hafa verið
teknar með lagasetn-
ingum og reglugerðum.
Útgjöld Trygginga-
stofnunar
Eftir umræðu síð-
ustu missera er öllum
ljóst að gæta verður
aðhalds í útgjöldum
ríkisins og eðlilegt að
tannréttingar séu
skoðaðar eins og annað. Fram til
ársins 1989 gilti almenn 50% end-
urgreiðsluregla og þá námu greiðsl-
ur Tryggingastofnunar vegna
tannréttinga rúmlega eitt hundrað
milljónum króna á ári. í árslok
1989 voru sett ný lög og rúmu ári
síðar reglugerð um flokkun tilvika
sem varð til þess að á árunum 1991
til 1993 héldust árlegar greiðslur
TR vegna vinnu tannréttingasér-
fræðinga á bilinu 104 til 108 millj-
ónir. Á árinu 1994 fórþessi upphæð
niður í 52 milljónir eftir að flokkun-
arreglur voru felldar úr gildi og
skilyrði fyrir endurgreiðslu voru
enn hert frá því sem áður var. Sér-
staklega skal vakin athygli á því
að með nýju reglunum dæmist
meirihluti þeirra sem fara í tann-
réttingu réttlaus, en hinir fáu út-
völdu fá hærra endurgreiðsluhlut-
fall en áður, eða oftast 70%-85%
kostnaðar. Fyrir liggur að um 1.500
ungmenni þurfa að fara í tannrétt-
ingu á ári hverju þannig að reikn-
ingsdæmið er auðleyst. Þegar
ákvörðun um heildarfjárveitingu
liggur fyrir er hægt að setja eina
fasta upphæð sem þak á alla styrki
til venjulegrar og nauðsynlegrar
tannréttingar hjá þorra umsækj-
enda. Hópurinn sem fær synjun og
hinn sem fær allt að fullri endur-
greiðslu valda skekkju hvor í sína
átt, en geta hugsanlega jafnast út
í ofangreindu dæmi. Ónnur útgjöld
Tryggingastofnunar vegna tann-
réttinga eru til komin vegna ferða-
kostnaðar sem hjá mörgum bætist
við sjálfan meðferðarkostnaðinn.
Spanaðaraðgerðir á því sviði hafa
bitnað um of á hinum dreifðu
byggðum og verða að mildast ef
jafnrétti eftir búsetu á að verða
annað en orðin tóm.
Teitur Jónsson
Þörf fyrir tannréttingar
í upphafi byggðu yfirvöld sparn-
aðaraðgerðir sínar á þeirri firru að
hér á landi væri annarhver ungling-
ur í tannréttingu og að kostnaður
Tryggingastofnunar hlypi á hundr-
uðum milljóna króna árlega þess
vegna. Staðreyndin er hinsvegar
sú að tíðni tannréttinga hefur verið
svipuð því sem gerist hjá nágranna-
þjóðunum. Norðmenn með sitt
flokkunarkerfi rétta tennur í um
30% unglinga og Danir gerðu til
skamms tíma ráð fyrir að veita 25%
unglinga tannréttingaþjónustu án
endurgjalds. Að ofan er nefndur
Tíðni rannréttinga, seg-
ir Teitur Jónsson, hef-
ur verið svipuð og hjá
nágrannaþjóðunum.
sá sparnaðarkostur að endurgreiða
ekki fyrir svokallaðar fegruparað-
gerðir, þær séu einkamál þess sem
í hlut á, en eigi ekki að greiðast
úr sameiginlegum sjóðum. Þetta
sjónarmið er auðskilið og hefur
haft áhrif í heilbrigðiskerfinu hér
á landi, en þess skal þó getið að
rannsóknir á Norðurlöndunum
draga í efa að vefræn eða læknis-
fræðileg þörf vegi þyngra en hug-
læg eða félagsleg þörf fyrir tann-
réttingu.
Skipulag tannréttingaþjónustu
á íslandi
Vegna gagnrýni tryggingayfír-
tannlæknis á skipulag tannréttinga-
þjónustunnar er nauðsynlegt að lýsa
henni í örstuttu máli. Þrettán sér-
menntaðir tannlæknar stunda nú
tannréttingar hér á landi og reka
stofur sínar sjálfír með aðstoð rúm-
lega þrjátíu starfsmanna. Tann-
skekkja er ekki skoðuð skipulega
af sérfræðingum, en almennir tann-
læknar og skólatannlæknar benda
foreldrum á að ieita álits hjá sér-
fræðingum þegar þeim þykir ástæða
til. Almenn tannlæknaþjónusta hef-
ur verið í góðu lagi hér á landi og
flest ungmenni skoðuð a.m.k. ár-
lega. Þar sem íslenskir tannlæknar
eru vel menntaðir m.a. í greiningu
tannskekkju, hefur verið lítil hætta
á að vandamál af þessu tagi uppgöt-
vist of seint eða séu ekki rædd.
Tannréttingar á Islandi eru með
öðrum orðum dæmi um einarekstur
sem byggist á því að veita þeim
þjónustu sem kjósa að notfæra sér
hana. Þetta er svipað fyrirkomulag
og tíðkast t.d. í Noregi svo nærtækt
dæmi sé tekið. Skipulag tannrétt-
inga er því ekki vandamál, hinsveg-
ar verður að nýta betur þá fjármuni
sem samfélagið vill verja til þessar-
ar heilbrigðisþjónustu, til þess að
sem fæstir dæmist af fjárhagsá-
stæðum til þess að vera án hennar.
Höfundur er formaður
Tannréttingafélags íslands.
í dag er mikið
í húfi
ÞAÐ er mikið í húfí
í alþingiskosningun-
um í dag. Meira en
margan grunar. Und-
anfarið kjörtímabil
hefur tekist að gjör-
breyta efnahagsum-
hverfínu hér á landi
og skapa grundvöll
fyrir stórfellda lífskja-
rasókn á næstu árum.
Á þessum grunni þarf
nú að byggja til þess
að skapa þau verð-
mæti sem munu gera
þjóðinni kleift að efla
velferðarþjónustuna,
menningarlífið og
gera ísland að fyrirmyndarsamfé-
lagi meðal þjóða heims. En þessum
árangri er líka auðvelt að spilla
ef rangt er á málum haldið. Aðeins
sterkur og öflugur Sjálfstæðis-
flokkur getur komið í veg fyrir að
þannig fari.
Skýrir kostir — einfalt val
Valið er einfalt. Annars vegar
er boðið upp á ríkisstjórn tveggja
flokka undir forystu Davíðs Odds-
sonar formanns Sjálfstæðisflokks-
ins en hins vegar fjögurra eða
fimm flokka vinstri stjóm sem
reynslan sýnir að er ávísun á
glundroða og pólitíska ringulreið.
Auðvitað er ekki hægt að útiloka
að ágreiningur rísi um einstök
málefni í tveggja flokka stjórn.
En það er einfaldlega margfalt
auðveldara að leysa ágreining þeg-
ar samningsaðilar eru tveir en ekki
fjórir eða fimm. Þannig eru tveggja
flokka stjórnir stöðugri í eðli sínu
og meiri festa í stjómarfari þegar
þær sitja við völd.
Miðað við fyrri reynslu eru allar
líkur á því að ný vinstri stjóm
myndi á skömmum
tíma spilla þeim ár-
angri sem hér hefur
náðst. Það gerðist
1971 en aðstæður nú
eru að mörgu Ieyti
svipaðar því sem þá
var. Það gerðist einnig
1974 og 1988. Þjóðin
hefur ekki efni á slíku
nú. Vinstri slysin era
víti til varnaðar. Við
viljum ekki nýtt tíma-
,bil óðaverðbólgu,
óstöðugleika og
minnkandi kaupmátt-
ar.
Kvennalistinn og
„hagvaxtardýrkun"
Framsóknar
Vinstri flokkamir hafa allir sagt
að þeirra fyrsti valkostur eftir
kosningar sé vinstri stjórn. For-
maður Framsóknarflokksins hefur
lagt áherslu á að leiðin til að fá
slíka stjóm sé að kjósa hans flokk.
Framsóknarmenn leggja áherslu á
hagvöxt en vilja hins vegar vinna
með Kvennalistanum í nýrri ríkis-
stjórn. Sá flokkur er ekki mjög
áhugasamur um hagvöxt og
kvennalistakonur tala af fyrirlitn-
ingu um „hagvaxtardýrkun".
Hvemig halda menn að samstarf
þessara ólíku stjórnmálaafla um
aukinn hagvöxt gengi?
„Vinstra vor“ í
utanríkismálum?
Frambjóðandi Kvennalistans í
Reykjavík gaf þá ótrúlegu yfirlýs-
ingu í sjónvarpsþætti í fyrrakvöld
að íslendingar ættu að segja sig
úr NATO. Með þessum málflutn-
ingi hefur enn opinberast að
Kvennalistinn staðsetur sig í raun
Framtíðarhagsmunir
landsmanna eru í húfi,
segir Geir H. Haarde.
Ekki sízt hagsmunir
uppvaxandi kynslóða.
vinstra megin við sjálfan formann
Alþýðubandalagsins í utanríkis-
málum og á samleið með gamla
afturhaldsliðinu i þeim flokki.
Samt ætlar Kvennalistinn, að því
er fram kom í sama þætti, ekki
að segja upp EES-samningnum
þótt þingmenn flokksins hafi á sín-
um tíma barist gegn honum með
kjafti og klóm. Raunar ætlar eng-
inn stjómarandstöðuflokkanna að
segja samningnum upp að því er
best er vitað. Hvar er samræmið
hjá þessu fólki?
Einhver stærstu hagsmunamál
þjóðarinnar á næstu árum lúta að
samskiptum við önnur lönd. Ósam-
stæðum vinstri flokkum er ekki
treystandi til að koma nálægt þeim
málum. Þar dugar ekki að hafa
asklok fyrir himin. „Vinstra vor“
Alþýðubandalagsins á ekki erindi
á þeim vettvangi frekar en annars
staðar í þjóðmálunum.
Tökum ekki áhættu
í kosningunum í dag eru fram-
tíðarhagsmunir í húfí, hagsmunir
uppvaxandi kynslóða ekki síst.
Þeim er best borgið ef við völd í
landinu era menn sem hægt er að
treysta og sem hafa heildarhags-
• muni að leiðarljósi. Sjálfstæðis-
flokkurinn býður fram slíka menn
til forystu í landsmálum. Samein-
umst um að tryggja áfram tveggja
flokka ríkisstjóm í landinu undir
forystu formanns Sjálfstæðis-
flokksins. Tökum ekki áhættuna
af margra flokka vinstri stjóm í
landinu. Það er of mikið í húfi.
Höfundur er formaður þingflokks
sjálfstæðismanna og skipar 4. sæti
& lista Sjálfstæðisflokksins í
Rejkjayík.______
* *
XWREVF/H/
Þitt atkvæði
ræður úrslitum!
SUMUM fínnst
kosningabaráttan ekki
hafa verið nógu snörp.
Þátttakendur í henni
geta tæplega um það
dæmt. Þeim er málið
of skylt. Hitt er víst,
að línur hafa skýrst.
Kjósendur geta valið
festu í landsstjórninni
með því að kjósa Sjálf-
stæðisflokkinn eða
tekið veralega áhættu
með því að kjósa ein-
hvern hinna flokk-
anna.
Til marks um tóma-
rúmið á vinstri hlið
stjórnmálanna, nægir að nefna þá
staðreynd, að Alþýðubandalagið,
sem hefur ekki lengur afl til að
standa eitt að framboði, hefur hrifs-
að þar málefnalega forystu. Flótti
hefur brostið í'lið Jóhönnu Sigurð-
ardóttur. Sannast í hennar flokki
eins og annars staðar, að samstarfs-
menn eiga erfitt með að sætta sig
við hrokafull vinnubrögð forystu-
mannsins. Halldór Ásgrímsson hef-
ur látið eins og framsóknarmönnum
sé frekar óljúft að starfa eftir for-
skrift Ólafs Ragnars. Með þessari
tregðu er Halldór aðeins að skapa
sér samningsaðstöðu um stól for-
sætisráðherra í margflokka stjórn
að kosningum loknum. Kvennalist-
inn vill komast í ríkisstjórn, hvað
sem það kostar.
Kosningabaráttan hefur einnig
leitt í ljós, að allt tal Alþýðuflokks-
ins um sérstöðu þeirra í Evrópumál-
um og landbúnaðarmálum er kosn-
ingaryk. Eins og sást á grein Jóns
Baldvins Hannibalssonar í Morgun-
blaðinu í gær þykir alþýðuflokks-
mönnum miður, þegar minnt er á
staðreyndir við afgreiðslu mikil-
vægra utanríkismála á kjörtímabil-
inu. Hvernig sem kratar láta, breyta
þeir því ekki, að samstaða náðist
milli þeirra og okkar sjálfstæðis-
manna um breytingu á búvörulög-
unum eftir aðildina að Evrópska
efnahagssvæðinu og hið sama er
að segja um aðildina að Alþjóðavið-
skiptastofnuninni, sem byggist á
GATT-samkomulaginu. Þegar á
hólminn kemur og völd eða há
embætti eru í húfi, víkja kosninga-
mál kratanna.
Á undanförnum
dögum hefur einnig
verið rifjað upp, að fari
þessir vinstri flokkar
með völd, gengur
bylgja eyðslu og óráðs-
íu yfir þjóðina. Með
margflokka ríkisstjórn
er tekin mikil áhætta á
viðkvæmum tímum.
Staðfesta
Sjálfstæðisflokksins
Á kjörtímabilinu
hefur Sjálfstæðisflokk-
urinn undir forystu
Davíðs Oddssonar ver-
ið kjölfesta í íslensku
stjórnmálalífi. í kosningabaráttunni
hefur flokkurinn ekki fallið í sömu
gryfju og andstæðingar hans að
lofa einhveiju, sem hann getur ekki
efnt eða ætlar í raun aldrei að efna.
Sjálfstæðisflokkurinn vísar stolt-
ur til verka sinna á kjörtímabilinu.
Á þeim tíma hefur verið tekist á
í dag hafa kjósendur
valdið, segir Björn
Bjarnason, og hvetur
þá til að nota það í eig-
in þágu og þjóðarinnar
með því að kjósa
Sj álfstæðisflokkinn.
við mikinn vanda með góðum ár-
angri. Festa í stjórnarháttum og
framför í efnahagslífi eiga samleið.
Stöðugleiki er einnig forsenda þess,
að erlendir fjárfestar, sem keppt
er um á alþjóðamarkaði, hafi yfir-
leitt áhuga á því að ræða við íslend-
inga.
Vald kjósenda
Skoðanakannanir sýna verulega
hættu á margflokka vinstri stjórn.
Kjósendur hafa vald til að afstýra
þeirri hættu. Þeir gera það með því
að leggja Sjálfstæðisflokknum lið í
kosningum í dag og setja X við D
í kjörklefanum.
Höfundur er þingmaður
Sjálfstæðisflokksins í Reykjavík.
Björn Bjarnason