Morgunblaðið - 23.05.1995, Blaðsíða 20

20 ÞRIÐJUDAGUR 23. MAÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Húsið
lifnar við
Það er ekki laust við að vart hafí orðið við
draugagang í Kaffíleikhúsinu í Hlaðvarpan-
um undanfarið en þar er verið að setja upp
leikritið Herbergi Veroniku eftir Ira Levin.
í samtali við Þröst Helgason segja leikend-
ur og aðstandendur sýningarinnar að verk-
ið hafí gripið þau öll heljartökum.
VIÐ erum stödd í herbergi Veron-
iku í gömlu húsi í Boston árið
1973. Inn koma íjórar manneskjur
sem ég veit engin frekari deili á;
e.t.v. eru fullorðni maðurinn og
konan I rósótta kjólnum hjón en
unga fólkið í hippafötunum hlýtur
að vera par. Unga fólkið hefur
greinilega aldrei komið hingað
áður og skoðar herbergið eilítið
undrandi á svipinn. Stúlkan verður
samt fljótlega heilluð af því sem
hún sér en strákinn
hryllir hins vegar við.
Mér er ekki fyllilega
ljóst hvað það er sem
vekur þessi ólíku við-
brögð unga fólksins og
skima um herbergið I spurn þar
til augu mín nema staðar við Þór-
unni Sigurðardóttur, leikstjóra,
sem situr við hlið mér með stríðnis-
glampa I augunum og segir:
„Meira færð þú ekki að vita í bili.“
„Já, en“, segi ég og fóma hönd-
um, „þið verðið að segja mér eitt-
hvað svo ég geti skrifað grein-
ina.“ Þórunn hugsar sig um og
segir svo stutt í spuna: „Þetta er
mjög spennandi leikrit og vel skrif-
að.“ Ég horfi biðjandi á leikarana
en þeir eru líka þöglir sem gröfin;
„Það má ekkert segja," skýtur
Rúrik Haraldsson leikari að með
dimmri rödd og hallar sér svo ró-
lega aftur í sætið.
Bara Færeyjar eftir
Þómnn segir Herbergi Veron-
iku mjög óvenjulegt verk sem geri
mjög miklar kröfur til leikaranna.
„Það er ómögulegt annað en að
hafa þrautþjálfaða leik-
ara í hlutverkum eldra
parsins og það sama
gildir í raun um yngra
fólkið, þau hlutverk em
bæði mjög spennandi og
erfíð. Ég get hins vegar ekki sagt
hvers vegna, það verður bara að
skýrast þegar fólk sér verkið." í
hlutverkum eldra fólksins era tveir
af reyndustu leikumm þjóðarinn-
ar, Rúrik Haraldsson og Þóra Frið-
riksdóttir en yngra fólkið leika
Gunnlaugur Helgason og Ragn-
hildur Rúriksdóttir sem bæði út-
skrifuðust nýlega frá The Ameri
can Academy of Dramatic Arts í
Los Angeles.
Andstyggðar
draugagangur
af lifandi fólki
Morgunblaðið/Sverrir
VART hefur orðið við draugagang í Kaffileikhúsinu
undanfarið, enda hefur Herbergi Veronikugripið
aðstandendur sýningarinnar heljartökum.
Feðginin Ragnhildur og Rúrik
hafa aldrei leikið saman á sviði
áður en segja að samvinnan hafí
gengið ágætlega. „Fólk er farið
að kalla okkur samlokumar því
við eyðum bókstaflega öllum
stundum saman,“ segir Ragnhild-
ur, „en þetta er annars frábær
hópur og auðvitað mjög gefandi
fyrir okkur yngri leikarana að
vinna með þessu reynda leikhús-
fólki.“ Gunnlaugur tekur heilshug-
ar undir þetta en aðspurður segir
hann að það sé eilítil pressa á sér
og Ragnhildi að standa sig: „Sko,
ef maður klikkar héma, em bara
Færeyjar eftir,“ segir hann sposk-
ur á svipinn.
Draugagangur
Ira Levin er sennilega kunnast-
ur hér á landi fyrir að hafa skrif-
að handritin að nokkmm vinsæl-
um bíómyndum sem sýndar hafa
verið hér, s.s. The Boys from Braz-
il, Rosemary’s Baby, A Kiss be-
fore Dying og nú síðast Sliver.
Tvö leikrita Levins hafa verið sýnd
hér á landi áður, Allir komu þeir
aftur var leikið í Þjóðleikhúsinu
árið 1961 og Lífsháski í Iðnó árið
1980 en það er vinsælasta banda-
ríska sakamálaleikritið sem leikið
hefur verið á Broadway og var
sýnt 1809 sinnum. Þómnn segir
að sennilega sé Levin líkari Hitch-
cock en Agöthu Christie, „sögum-
ar hans byggjast flestar upp á
sálfræðilegum flækjum sem leys-
ast ekki fyrr en alveg í lokin. Þær
em eins og laukur sem maður er
að fletta í sundur, það kemur allt-
af nýtt og nýtt lag í ------------
ljós.“ í kynningu frá
Kaffíleikhúsinu er haft
eftir Levin sjálfum að
til að hrella fólk þurfí
óhugnaðurinn að vera
trúverðugur, „ekkert
skelfílegt og það sem
Gerir mjög
miklar kröfur
tii ieikaranna
er eins
sprettur
beint út úr hversdagsleikanum.“
Ragnhildur segir að Herbergi
Veroniku virðist grípa alla heljar-
tökum sem kynna sér það. „Ég
sendi verkið hingað heim til pabba
og hann hringdi strax út alveg
yfir sig spenntur eftir að hafa les-
ið það og sömu sögu er að segja
af Þómnni sem hringdi í mig um
miðja nótt til að lýsa hrifningu
sinni.“ Ása Richardsdóttir, fram-
kvæmdastjóri Kaffíleikhússins,
tekur undir með Ragnhildi og seg-
ist oft hafa fundið sig knúna til
að fylgjast frekar með æfíngum á
leikritinu en að vinna verkin sín á
skrifstofu leikhússins. „Það
skemmir heldur ekki fyrir að þetta
gamla hús, sem Kaffíleikhúsið
hefur til umráða, hentar þessu
verki fullkomlega. Það er eins og
húsið lifni við og andi með verk-
inu.“
Þómnn segir að húsið sé bein-
línis þátttakandi í sýningunni.
„Hér læsum við hurðum í raun
og vem þegar það á að gera í
verkinu, við göngum um gólf uppi
þegar það á við og fömm niður í
kjallara ef svo ber undir. Við þurf-
um ekki að nota nein leikhljóð á
bandi í þessari sýningu og það
segir sína sögu. Það er engu lík-
ara en við séum hreinlega stödd
I herbergi Veroniku í gömlu húsi
í Boston árið 1973.“
„Svo er ekki verra að það er
draugagangur í húsinu," bætir
Þóra við alvarleg í bragði. „Já,
hvort það er,“ segir Gunnlaugur
æstur, „ég ætlaði t.d. að fara að
veggfóðra héma um daginn og
setti rúllumar í poka á gólfíð á
meðan ég skaust í kaffi en þegar
ég kom aftur var búið að ljúka
verkinu.“
„En get ég þá ekki ályktað sem
svo að það sé einhver draugagang-
ur í leikritinu sjálfu,“ spyr ég var-
fæmislega. Þögn slær á
hópinn. „Það má
kannski segja að það
sé andstyggðar drauga-
gangur af lifandi fólki
í því,“ svarar Þóra loks-
ins í dularfullum tóni.
Leikritið verður fmmsýnt
fímmtudaginn 25. maí en það er
einn dagskrárliður í Sögu- og
menningarhátíð í gamla Vestur-
bænum sem hófst nýlega. Þetta
er þrettánda og síðasta verk leik-
ársins hjá Kaffileikhúsinu en fyr-
irhugað er að sýna leikritið í sum-
ar, m.a. á miðnætursýningum, eft-
ir að önnur atvinnuleikhús borgar-
innar hafa hætt sýningum.
Leiksmiðja íslenskra og finnskra leikara í sumar í senn rannsókn og listrænn viðburður
Listrænn við-
burður og
listsköpun
Morgunblaðið/Bjöm Ingi Hilmarsson
HLUTI íslenska hópsins sem tekur þátt í fyrstu samvinnuuppfærslu fínnskra og islenskra leikara í
sumar, þar sem Órar, fjölskyldusaga, verður sviðsett í Finnlandi og á íslandi.
ÓRAR, leiksmiðja íslenskra og finn-
skra leikara sumarið 1995, er I senn
listrænn viðburður og rannsókn á
listsköpun leikarans. Leikaramir
leika hver á móti öðmm á sínu
móðurmáli og fær auður tungumál-
anna notið sín. í Ómm er nefnilega
litið svo á að í máli leiklistarinnar
sé orðið ekki afgerandi, heldur
merkingin og orkan sem býr að
baki orðunum. Hlutur tungumálsins
í tjáningu leikarans verður kannað-
ur en sænskur leikhúsmaður - sem
talar hvorki fínnsku né íslensku -
mun fylgjast með starfínu, skrá
ferlið og greina. Þannig er ætlast
til að vinnan nýtist norrænu leik-
húsfólki.
Aðstandendur Óra em fram-
haldsdeild Leiklistarháskólans í
Helsingfors og Þjóðleikhúsið í
Reykjavík en Leikhús- og kvik-
myndafræðideild Stokkhólmshá-
skóla leggur fræðilega þætti til
starfsins. Verkefnisstjórar em leik-
stjórarnir Kaisa Korhonen — sem
setti Fávitann á svið í Þjóðleikhús-
inu í vetur - og Kári Halldór.
Finnski dramatúrginn Seppo
Parkkinen ber ábyrgð á textanum
og framkvæmdahópinn mynda jafnt
Finnar sem íslendingar.
Fara utan í dag
Þegar Kári og Kaisa lögðu drög
að verkefninu vissu þau að tungu-
málin yrðu stærsta hindmnin.
Fannst leikstjómnum því við hæfí
að gera þau að helsta viðfangsefn-
inu og völdu ekki látbragðsleikara
heldur leikara sem em vanir að tjá
sig með orðum. Markviss undirbún-
ingur út frá þeim gmnni hófst fyr-
ir tveimur ámm.
Nú er verkefnið komið á rekspöl
en íslendingamir fara utan í dag
til að leggja lokahönd á undirbún-
inginn við Leiklistarháskólann í
Tammerfors. Hitta þeir þá hina
fínnsku félaga sína í fyrsta sinn.
Kári Halldór, sem fer fyrir hópnum,
segir að eftirvæntingin sé mikil
enda hefur hann langað til að efna
til samstarfs af þessu tagi frá því
hann kynntist fínnsku leikhúsi fyrir
hálfum öðmm áratug.
Órar er fjölskyldusaga þar sem
ást, völd, stríð, svik og hefnd ráða
ríkjum. Spumingin er um brot
mannsins gegn sjálfum sér, gegn
náttúmnni og gegn almættinu.
Sjónleikurinn dregur upp mynd af
veröldinni eins og hún er í dag en
frásögnin og persónurnar koma úr
vægðarlausum heimi fomgrísku
harmleikjanna - einni af undirstöð-
um okkar menningar.
Sex íslenskir leikarar taka þátt
I verkefninu: Arnar Jónsson, Tinna
Gunnlaugsdóttir, Ingvar E. Sig-
urðsson, Bára Lyngdal Magnús-
dóttir, Bjöm Ingi Hilmarsson og
Jóna Guðrún Jónsdóttir. Hefur hóp-
urinn komið nokkmm sinnum sam-
an síðastliðin tvö ár til að bera sam-
an bækur sínar. Hefur hann þó tek-
ið lítið mið af handritinu enda hefur
það tekið sífelldum breytingum.
Þroskast sem leikari
Bára segir að það sé draumur
fyrir sig að fá að taka þátt í verkefn-
inu. Hún útskrifaðist frá Leiklistar-
skóla íslands árið 1989 en hefur
verið búsett í Svíþjóð frá því í lok
árs 1993. „Ég hef aldrei unnið
svona áður og þetta hefur verið
mikil þjálfun. Maður gengur í gegn-
um mikinn þroska sem leikari,"
segir Bára og bætir við að hún
geti varla beðið eftir að hitta hina
finnsku starfsbræður sína. „Þegar
,ég fór fyrst á fínnska leiksýningu
varð ég fyrir miklum áhrifum. Eg
skildi ekki orð en engu að síður
höfðaði sýningin mjög sterkt til
mín.“
Starfinu lýkur með því að Órar
verða sýndir finnskum og íslenskum
áhorfendum. Ytra verður fmmsýn-
ingin 17. júní en 22. júní í Þjóðleik-
húsinu. Kári ber lof á forsvarsmenn
Þjóðleikhússins og segir að þar á
bæ hafi menn verið boðnir og bún-
ir að leggja hönd á plóginn. Boðið
um að láta hópnum Stóra sviðið í
té hafi verið vel þegið.
Samskipti íslands og Finnlands
hafa frá alda öðli verið af skornum
skammti og eiga þjóðirnar sér litla
sem enga sameiginlega menningar-
sögu. Þær hafa þó nálgast á síð-
ustu ámm fyrir tilstilli norrænnar
samvinnu. Nú er því lag fyrir leik-
húsfólk sem og aðra að færa sig
upp á skaftið. Kári og Bára em líka
sannfærð um að þessi samvinna,
sem erfitt hefði verið að koma í
kring fyrir fáeinum áratugujm, eigi
eftir að dafna. „Vonandi verður
þetta bara fyrsta skrefið!"