Morgunblaðið - 23.05.1995, Blaðsíða 24

'24 ÞRIÐJUDAGUR 23. MAÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Tjónþolar með tilraunadýr
í MORGUNBLAÐINU sl. laug-
ardag birtist grein eftir Ara Edw-
ald lögfræðing, aðstoðarmann
dómsmálaráðherra á síðasta kjör-
tímabili, þar sem hann tekur til
varna gegn gagnrýni okkar fimm
lögmanna um efni skaðabótalaga
nr. 90/1993. Hann gerir sig þar
sekan um hið sama og aðrir á
undan honum, að forðast kjarna
deilunnar. Er skrítið að sjá hann
þar saka aðra menn um útúrsnún-
inga. Nauðsynlegt er að gera
nokkrar athugasemdir við grein
þessa.
Almannahagsmunir
Það er rétt sem Ari segir, að
til lengri tíma litið ættu vátrygg-
ingafélög ekki að hafa hagsmuni
af því að skaðabætur séu lágar.
Bótagreiðslur vátryggingafélaga
hljóta alltaf að verða bornar uppi
af iðgjöldum og fjárhæð þeirra
verður að vera nægilega há til að
standa undir bótagreiðslum. Þetta
breytir engu um, að íslensku vá-
tryggingafélögin hafa undanfarin
misseri beitt sér af miklum þunga
fyrir því að lækka bætur fyrir lík-
amstjón. M.a. áttu þau frumkvæði
að því við dómsmálaráðherra að
ráðist var í setningu skaðabótalag-
anna, eins og stjómarformaður
Sjóvár-Almennra hf. skýrði frá í
fréttabréfi félagsins þegar í mars
1992, þegar hann var að fjalla um
„bjartari horfur“ framundan í
rekstri félagsins. Astæðan fyrir
því að félögin gerðu þetta að miklu
baráttumáli var vafalaust sú, að
þau töldu ekki skynsamlegt og
jafnvel ekki mögulegt að hækka
iðgjöld sín á tíma
„þjóðarsáttar“,
þar sem allar
hækkanir á út-
gjöldum almenn-
ings voru litnar
homauga.
Ég geri ekki
sérstakar at-
hugasemdir við
þau viðbrögð
dómsmálaráð-
herra að verða
við þessum til-
mælum vátrygg-
ingafélaga og
láta semja laga-
frumvarp. Það
gerði hann sjálf-
sagt í góðri trú. Frumvarpið var
um marga hluti ágætt og ráðherr-
ann taldi áreiðanlega, eins og hann
tók fram í framsögu sinni, að með
því væru mönnum tryggðar fullar
bætur fyrir ijártjón. Misfellurnar
urðu mönnum því miður ekki ljós-
ar fyrr en eftir setningu laganna.
Og síðan hefur ríkt alveg ótrúleg
tregða við að lagfæra þær. Þar
hafa vátryggingafélögin sjálf talið
hagsmuni sína felast í að halda
lögunum óbreyttum. Þessum
hagsmunum hefur dyggilega verið
þjónað.
Almannahagsmunirnir í málinu
eru þeir, sem Þorsteinn Pálsson
dómsmálaráðherra gerði grein fyr-
ir í framsöguræðu sinni á Alþingi:
Að skaðabótareglurnar tryggi
tjónþolum fullar bætur fyrir fjár-
tjón. Það hefur enginn beðið um
að skaðabætur skuli ákveðnar of
háar. Þær eiga hvorki að vera of
háar né of lágar. Og óskir
vátryggingafélaga eiga
engin áhrif að hafa á
ákvörðun lagareglna um
fjárhæð þeirra. Ég hef frá
upphafí þessa máls alltaf
fallist á það, að bætur hafí
í ýmsum minni háttar mál-
um verið of háar fyrir
gildistöku skaðabótalaga.
Að vísu er það rangt sem
Ari segir, að svokölluð
læknisfræðileg örorka hafi
verið metin án tengsla við
raunverulegt fjártjón. T.d.
hafa mötin vegna háls-
hnykkja aldrei verið byggð
á örorkutöflum. Þau hafa
alltaf verið byggð á raun-
verulegu mati viðkomandi læknis
á einstakjingsbundinni starfsorku-
skerðingu. Engu að síður var full
ástæða til að setja í lög ákvæði
sem tryggðu raunhæfari mælingu
örorkunnar en tíðkast hafði. Allir
vissu að slíkt myndi leiða til lægra
örorkustigs í fjölda mála og leiða
til mikillar lækkunar á heildar-
bótagreiðslum. Um þetta hefur
enginn ágreiningur verið. Deilan
hefur staðið um reikniregluna,
sem ákveður fjárhæð bóta, þegar
búið er að fínna rétt örorkustig
að hætti laganna.
Fullar bætur fyrir fjártjón
Ein aðalmálsvörnin hjá Ara, og
reyndar ýmsum öðrum, er sú að
það sé mjög flókið mál að reikna
mönnum fjártjón, þó að búið sé
að finna rétt örorkustig. Þetta er
rangt. Að vísu þurfa menn að
gefa sér forsendur við útreikning-
inn, rétt eins og gert hefur verið
í dómsmálum á þessu sviði hér á
landi áratugum saman, um:
a) Tekjuviðmiðun (vel má not-
ast við atvinnutekjur tjónþola á
næstliðnu ári fyrir slysdag, eins
og gert er í skaðabótalögunum
sjálfum).
b) Áætlaða lengd starfsævinn-
ar (vel má notast við þau meðaltöl
sem notuð hafa verið í slysamálum
undanfarin ár).
c) Ávöxtun Qár til framtíðar
(vel má notast við þá 4,5% árs-
vexti sem Hæstiréttur notaði í
dómi 30. mars sl.).
d) Hæfílega lækkun vegna
skattfrelsis bóta og hagræðis af
eingreiðslu þeirra (vel má notast
við þá lækkun sem Hæstiréttur
hefur beitt í dómum sínum á þessu
sviði).
Ef menn vilja, eins og Ari (eða
hvað?), að reglur laganna rnæli
fullar bætur fyrir fjártjón, verða
Skjótvirkur stíflueyóir
Eyðir stíflum
fljótt
• Tuskur
• Feiti
• Lífræn efni
• Hár ,
• Dömubindi
• Sótthreinsar
einnig lagnir
One Shot fer
fljótt að stíflunni
af því að það er
tvisvar sinnum
þyngra en vatn.
Útsölustaðir:
Bensínstöðvar
og helstu
byggingavöruverslanir.
Dreifing: Hringás hf.,
sími 567 7878-fax 567 7022
Mér er nær að halda,
segir Jón Steinar
Gunnlaugsson, að ráð-
herrann hafí komist í
handritið hjá Ara, því
þessi málflutningur er
mjöff í þeim anda
ómerkilegra útúrsnún-
inga sem hann hefur
tamið sér í seinni tíð.
þeir að athuga hvort þær að jafn-
aði feli í sér samsvarandi bætur
og fást myndu með þessum út-
reikningum eftir að tekið hefur
verið hæfilegt tillit til greiðslna frá
öðrum. Til þess að reglur skaða-
bótalaga nái að jafnaði þessu
markmiði, þarf að hækka stuðul-
inn verulega. Þessu eina meginatr-
iði málsins hefur enginn getað
andmælt. Andmælin fela öll í sér
útúrsnúninga á þessu. Það er ekki
unnt að réttlæta lögin með tilvísun
til danskra laga, nema með fylgi
nákvæm greinargerð um rétt dan-
skra tjónþola til bóta úr almanna-
tryggingakerfinu þar í landi. Því
má svo í viðbót velta fyrir sér af
hverju gripið sé til þeirrar nauð-
varnar að vísa til annarra landa.
Við hljótum að vera sjálfír menn
til að setja lög í okkar eigin landi
í samræmi við þau markmið sem
við segjumst hafa.
Tilraunastarfsemi á tjónþolum
Fyrir rúmlega einu ári var leyst
úr álitaefninu um skaðabótalögin
með því að skipa nefnd til að kanna
réttmæti ábendinga okkar lög-
mannanna fímm. Allir sem málinu
tengjast voru sáttir við þetta, enda
töldu menn að niðurstaða nefndar-
innar yrði látin ráða. Allsheijar-
nefnd Alþingis lagði málið að vísu
ekki rétt fyrir nefndina, þar sem
hún blandaði miskabótum (bótum
fyrir ófjárhagslegt tjón, þ.e. þján-
ingar, lýti o.s.frv.) inn í málið í
stað þess að spyija einfaldlega,
hvort margföldunarstuðull lag-
anna leiddi til þess að tjónþolar
fengju fullar bætur fyrir fjáitjón.
Skýr greinarmunur er á miskabót-
um og bótum fyrir fjártjón (líka í
skaðabótalögunum), þannig að of
lágar fjártjónsbætur verða aldrei
réttlættar með miskabótum. Þar
að auki bað allsheijamefndin um
að byggt yrði á samanburði eldra
og yngra réttarástands, en slíkur
samanburður var óframkvæman-
legur, þar sem aðferðum við ör-
AUSTURLENSK TEPPI
OG SKRAUTMUNIR
emírI
iii i
Hringbraut 121, sími 552 3690
Raðgreiðslur til 36 mán.
• Fullsmíðaðir skápar á afar góðu verði
• Sprautulakkaðar hurðir, ávalar brúnir
• Ótal litamöguleikar
• Viðarúthliðar, margar viðartegundir
• Ljósakappar ofaná skápa
• Stuttur afgreiðslutími
Verðdæmi,
3 metra
skápur í
svefnherbergi,
efri skápar ná
uppí loft, verð
með sökkli

Kn80.900
Kynningarverð
•/0d-
II
•JV—5<~í> —)<—vV-
II
T
Vd
4r

/9r
iT/dr
'5ocr
HÉR NÚ
_Mör—
Gásar
Borgartúni 29, Reykjavík
s: 562 76 66 og 562 76 67 Fax: 562 76 68
Jón Steinar
Gunnlaugsson
orkumötin var breytt með skaða-
bótalögunum í því skyni að örorku-
stigið lækkaði í flestum tilfellum.
Þessi ónákvæmni í því, hvernig
málið var lagt fyrir, orkaði í báðum
tilvikum í þá átt að gera hlut lag-
anna of góðan. Þrátt fyrir þetta
komst meirihluti nefndarinnar að
þeirri niðurstöðu að hækka þyrfti
margföldunarstuðul laganna veru-
lega. Álit hennar lá fyrir í júní
1994. Því var stungið undir stól
mánuðum saman. Ég held að það
hafí verið stóllinn hans Ara. Síðan
var lagt af stað með nefndarálitið
í enn einn umsagnarhringinn.
Hvers vegna? Átti ekki að fara
eftir niðurstöðum nefndarinnar?
Þurfti enn að drepa málinu á dreif?
Vátryggingaeftirlitið var beðið
um umsögn. Ekki veit ég hvers
vegna Vátryggingaeftirlitið er
beðið um að gefa álit á efni al-
mennra skaðabótalaga. Það mál-
efni fellur algerlega utan verksviðs
þess eins og það er skilgreint í
lögum. Umsögnin var líka alveg
kostuleg. Þar var ekkert reynt að
nálgast það meginatriði málsins,
hvað þyrfti til að koma svo tjónþol-
ar fengju fullar bætur fyrir fjár-
tjón. Mátti helst skilja umsögnina
þannig að engu máli skipti hvert
efni laganna væri að þessu leyti.
Löggjafínn væri með lagasetningu
sinni að „Ieita að nýjum mæli-
kvarða" á hvað geti talist fullar
bætur. Að baki virðist búa sú
meining að við þá leit sé allt heim-
ilt. __
Á þessum grundvelli ákvað alls-
heijarnefnd í febrúarmánuði sl.
að afla „reynslu á ákvæði skaða-
bótalaga" í tvö ár í viðbót. Þetta
er ótrúleg afstaða þingnefndar til
löggjafar. Það er raunar vandséð,
hvaða lífsreynsla það er, sem á
að orka á matið á réttmæti reikni-
reglunnar. Og verði niðurstaðan
sú, að breyta beri lögunum að
reynslutímanum loknum, hvað
ætla þá alþingismennirnir að segja
við tilraunadýrin, þ.e.a.s. það fólk
sem hefur orðið svo óheppið að
slasast og missa starfsorku á til-
raunaskeiðinu? Það verður ekki
þá frekar en nú unnt að láta lögin
hafa afturvirk áhrif. Allir hljóta
að sjá, að þetta gengur ekki. Það
verður að koma nauðsynlegum
leiðréttingum á strax.
Ari Edwald hefur greinilega
þörf fyrir að gera okkur lögmönn-
unum fimm upp annarlegar hvatir
fyrir gagnrýni okkar á lögin. Held-
ur hann því fram að ástæðan fyr-
ir ábendingum okkar sé sú, að við -
höfum misst spón úr aski okkar
við setningu laganna og höfum
því verið andvígir henni. Þetta
segir hann þótt hann viti vel að
við höfum aldrei andmælt laga-
setningunni heldur þvert á móti
stutt hana í mörgum greinum.
Mér er nær að halda að ráðherr-
ann sjálfur hafi komist í handritið
hjá Ara, því þessi málflutningur
er mjög í þeim anda ómerkilegra
útúrsnúninga, sem hann hefur
tamið sér í seinni tíð. Slíkur mál-
flutningur er dæmigerður fyrir
þann, sem veija þarf vondan mál-
stað.
Höfundur er hæstaréttar-
lögmnður.
PÓR HF
Raykjavík - Akureyri
Reykjavík: Ármúla 11 - Símí 568-1500
Akureyri: Lónsbakka - Sími 96-110701