Morgunblaðið - 23.05.1995, Blaðsíða 28

28 ÞRIÐJUDAGUR 23. MAÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
NÚ ÞEGAR 10 ár
eru liðin frá því að
minn árgangur útskrif-
aðist á skrúðgarð-
yrkjubraut frá Garð-
yrkjuskóla ríkisins í
Ólfusi er eðlilegt að
maður leiði hugann til
baka og til framtíðar,
vegi og meti námið og
spyrji. hver er framtíð
skrúðgarðyrkjunnar
sem iðngreinar?
Þegar ég hugðist
hefja nám í skrúðgarð-
yrkju var mér sagt það
að námið væri löggild
iðngrein og-ég þyrfti
að vera á samningi hjá meistara til
að komast inn í garðyrkjuskólann.
Eftir að ég var kominn á samning
og búinn að gera það sem gera
þurfti til að komast inn í garðyrkju-
skólann hóf ég nám á skrúðgarð-
yrkjubraut. Eftir að ég hóf nám í
garðyrkjuskólanum gat ég og fleiri
nemendur ekki skilið hvers vegna
í ósköpunum skrúðgarðyrkja er
kennd uppi í sveit og þar sem skól-
inn er þar að auki heimavistarskóli
sem getur ekki einu sinni tekið þá
nemendur í heimavist sem sækja
skólann. Þeir nemendur sem ekki
komast inn á heimavist skólans
verða að útvega sér sjálfir húsnæði
til leigu í Hveragerði, sem í öllum
tilfellum leiðir af sér hærri útgjöld
fyrir námsmenn sem hafa ekki úr
of miklu að spila fjárhagslega.
Þegar litið er á hveijir það eru
sem sækja nám í skrúðgarðyrkju
kemur það í ljós að stærsti hluti
þeirra nemenda kemur
af Stór-Reykjavíkur-
svæðinu svo að það sjá
allir sem sjá vilja að
þarna er verið að auka
kostnað fyrir nemend-
ur með því að senda
þá austur í Ölfus á
heimavistarskóla í stað
þess að búa heima hjá
sér og sækja skólann í
Reykjavík, væri hann
starfandi þar. Þeir
nemendur sem koma
utan af landi til skrúð-
garðyrkjunáms verða
hvort sem er að fá sér
leigt húsnæði.
Einnig hlýtur það að vera dýrara
að fá kennara frá Stór-Reykjavíkur-
svæðinu til að kenna fyrir austan
því það þarf að útvega þeim hús-
næði á kostnað skólans sem hlýtur
að auka á námsgjöldin. Val kennara
til skólans hlýtur að verða nokkuð
takmarkað þar sem margur hæfur
kennarinn sækir ekki um kennslu
við skólann þar sem hann verður
að segja skilið við fjölskyldu sína
þar sem hann þarf að búa austur
í Ölfusi.
Ég er ekki að segja að það séu
ekki hæfír kennarar sem hafa kennt
og kenna nú fyrir austan heldur
það að valið á kennurum væri meira
ef skólinn væri starfræktur í
Reykjavík. Enda eru kennaraskipti
tíð, alla vega á skrúðgarðyrkju-
braut.
Það kann að finnast skrítið, en
er nú samt staðreynd að það er
ekkert sem mælir með því að skrúð-
Hvaða verk falla undir
skrúðgarðyrkju, spyr
Krislján Vídalín, sem
hér fjallar um starfssvið
skrúðgarðyrkj unnar
sem iðngreinar.
garðyrkjan sem iðngrein skuli vera
kennd austur í Ölfusi. Það er frekar
til hins verra.
Skrúðgarðyrkjunemi lærir mikið
á því að skoða verk annarra og
fylgjast með verkum sem eru í
framkvæmd og að sjá handbragð
fagmanna. Fara í skoðunarferðir
um borgina og sjá vel unnin verk
og þau sem eru illa gerð, læra að
þekkja tré og runna, heimsækja
garðyrkjustöðvar o.fl. Einnig er það
mjög mikill fengur að fá gestafyrir-
lesara til að fræðast af um hina
ýmsu þætti sem koma upp í nám-
inu. Ef skólinn væri staðsettur í
Reykjavík er þetta ekki mikið
vandamál því hér eru fagmennimir
að störfum, hér vinna arkitektamir
og sérfræðingarnir. Nemendur
austur í Ölfusi þurfa að fara í dags-
ferðir í rútum til Reykjavíkur til að
skoða markverða hluti því ekkert
markvert er að ske austur í Hvera-
gerði og hveijir borga? Jú, nemend-
ur með hærri námsgjöldum.
Það -hlýtur að vera dýrara að
hafa stundakennara og að fá gesta-
fyrirlesara austur í Ölfusi en í
Reykjavík. Svo er það þekkt að
stundakennari og gestafyrirlesari
eru veðurtepptir í Reykjavík eða
þeir séu fangar austur í Ölfusi í 1
til 2 daga vegna ófærðar.
Fólk ruglar fagi okkar saman við
garðyrkjubændur sem eru garð-
plöntu og ylræktarbændur, fólk
heldur nefnilega að þeir sem ljúka
námi frá garðyrkjuskólanum séu
bændur. Þar af leiðandi gerir fólk
sér ekki grein fyrir því að skrúð-
garðyrkja er iðnnám og við þurfum
að taka sveinspróf og fara í meista-
raskóla til að fá meistaragráðu. Ef
skrúðgarðyrkjan væri kennd í Iðn-
skólanum í Reykjavík myndi fólk
með tímanum átta sig á því að við
útskrifuðumst frá Iðnskólanum og
erum því iðnaðarmenn.
Þar sem meginþorri fólks lítur
þannig á að við séum bændur og
okkar starfssvið er eingöngu það
að rækta plöntur, gróðursetja þær,
kiippa, snyrta, en verktakar sjá um
allar verklegar framkvæmdir, sam-
anber gerð garða, smíða palla og
helluleggja. En hver er hann þá
þessi verktaki sem getur gert allt
sem þarf til að gera fallegan garð
og helluleggja? I mörgum tilfellum
er hann af ylræktar- eða garðyrkju-
braut Garðyrkjuskólans eða ófag-
lærður fyrrverandi starfsmaður
skrúðgarðyrkjumeistara, sem hefur
lært af honum það sem gagnast til
að stofna sitt eigið verktakafyrir-
tæki og getur starfað óáreittur eins
og hann vill sem verktaki þó svo
fagleg kunnátta sé lítil sem engin.
Ég get vel skilið að Félag skrúð-
garðyrkjumeistara eigi vont með
að kæra til lögreglu og fá verkbann
á fyrrverandi skólabræður og
starfsmenn fyrir ólöglega starfsemi
á verksviði sínu. En þannig er það
nú samt, þar sem fagið er lögvernd-
að sem iðngrein verður Félag skrúð-
garðyrkjumeistara að sjá til þess
að fúskarar starfí ekki í iðninni og
komi óorði á verksvið þeirra. Það
sést best á því hvað skrúðgarðyrkj-
an er sniðgengin sem iðngrein að
þegar gerð eru útboð sem eru inni
á verksviði skrúðgarðyrkjunnar er
ekki beðið um fagmenn heldur get-
ur hver sem er boðið í verkið og
yfirleitt er lægsta tilboði tekið,
sama hver tilboðið á.
Þá vaknar sú spurning hvað er
hið lögverndaða starfsvið skrúð-
garðyrkjunnar?
Er hægt að setja verkbann á
bæjarfélög, sveitarfélög, verktaka
og skrúðgarðyrkjumenn sem senda
börn og unglinga til að þökuleggja,
planta út, hreinsa beð, hlaða veggi,
helluleggja, klippa tré, snyrta
runna, úða o.fl., þar sem verkstjór-
inn er í mjög mörgum tilfellum
ófaglærður. Eða ófaglærða hleðslu-
menn er hlaða veggi og hús úr
klömbru og gijóti og hafa lært þá
list af mönnum sem hafa tekið
þessa þekkingu í arf.
Ég spyr: Er ekki tími til kominn
að skrúðgarðyrkjan sitji við sama
borð og aðrar iðngreinar hér á iandi
og verði kennd í iðnskólum? Það
sést best á því hvað Félag skrúð-
garðyrkjumeistara á í vök að veij-
ast gagnvart fúskurum að það þarf
að birta auglýsingu í DV þess efnis
að þetta félag er lögverndað sem
iðngrein. Hvað er það raunverulega
sem er lögvemdað?
Getur múrari sett verkbann á
skrúðgarðyrkjumann við hellulögn?
Eða hleðslur? Eða getur smiður
sett verkbann á skrúðgarðyrkju-
mann sem tekur að sér smíði á
skjólveggjum og trépöllum? Getur
skrúðgarðyrkjumaður sett verk-
bann á lærðan mann af garðplöntu-
braut Garðyrkjuskólans ef hann
tekur að sér tijáklippingar, útplönt-
un, þökulögn eða úðun?
Verður ekki að upplýsa fólk bet-
ur um það, hvað það er sem fellur
undir skrúðgarðyrkju eða veit það
nokkur?
Voru það kannski mistök í upp-
hafí hjá iðnaðarráðuneytinu að gera
skrúðgarðyrkju að lögverndaðri
iðngrein?
Höfundur er skrúðgarð-
yrkjumeistari.
Skrúðgarðyrkja
- hvers vegiia?
Kristján Vídalín
Þankar um sam-
tímans vandamál
EITT ER það sem oft heyrist,
þegar rætt er um unglinga eða
börn sem hafa lent í slæmum
málum svo sem þjófnaði, drykkju
eða öðru álíka. Hvar voru foreldr-
arnir þegar krakkarnir þurftu á
þeim að halda? En ekki: hvar vor-
um við? Þetta og annað eins heyr-
ir maður oft þegar málefni barna
og unglinga ber á góma. Fordómar
og afneitun á raunverulegum
meinvörpum þess sem við í dag
köllum unglingavandamálið er í
grunninn tilkomið vegna þess að
við, og á ég þá við okkur þessi
fullorðnu, leggjum oftar en ekki
ofurkapp á að fínna rök fyrir sak-
leysi okkar sjálfra á því ástandi
sem æ oftar er til umræðu og er,
að því er virðist, farið að lúta eig-
in lögmáli, en það er það sem ég
kýs að kalla fjölskyldukreppu.
Það er sláandi algengt að þegar
þessi og skyld mál eru rædd, hvort
sem er opinberlega, í íjölmiðlum
eða manna i milli þá er nær ein-
göngu rætt um ytri ástæður og
utanaðkomandi aðgerðir til hjálp-
ar. Vissulega er þörf á slíku, eink-
um og sér í lagi þegar vandamálið
er orðið öllum þeim sem að standa
nánast ofviða. En það er sama
hvað gert er í þessum vandamál-
um, aðgerðir samfélagsins verða
aldrei annað en viðbrögð við ríkj-
andi ástandi, ekki grunnaðgerð
sem svo hægt er að byggja fram-
tíðina á, því meðan við einblínum
á lausnir hjá því opinbera eða í
umhverfínu, þá vanrækjum við
þann þátt sem mestu máli skiptir,
en það er uppbygging okkar sjálfra
sem uppalenda og á
ég þá ekki við barna-
fólk eingöngu heldur
og líka allra þeirra sem
lifa og hrærast í sam-
félagi mannanna.
Frelsi felst ekki ein-
göngu í því að geta
gert það sem manni
sýnist, burtséð frá því
hvort það sé rétt eða
rangt, heldur einnig í
því að gera öðrum
fólki kleift að rækta
sitt líf eins og það tel-
ur réttast.
En hvað er hægt að
gera og hvernig er
hægt að gera það?
Vitur maður sagði eitt sinn: „Ef
þú ætlar að sætta þig við ástand
sem er andstætt þér, þá verðurðu
að byija á að viðurkenna vanmátt
þinn til breytinga, en það gæti
orðið þín síðasta sjálfstæða
ákvörðun".
Það er ekki hetjuhugsjón eða
draumkennd bjartsýni, heldur skoð-
un mín, eftir að hafa þurft að horfa
á eftir hverri voninni á fætur ann-
arri lenda í ginnungargapi þess sem
ég kalla almennar umræður. Ég
ætla svo sannarlega ekki að gera
lítið úr framtaki og viðleitni þeirra
sem starfa að þessum málum, því
að þar má fínna hreina gimsteina
í mannsmynd og ótrúlegt að jafn-
margt fólk og raun ber vitni, skuli
geta unnið við jafnhamlandi kring-
umstæður og kerfíð býður upp á,
fyrir jafnóviðunandi laun og raunin
er. En allt um það. Maðurinn er,
eins og aðrar lífverur,
þeim hæfíleikum
gæddur að geta fjölgað
sér og viðhaldið sínum
stofni. Því má segja að
með hveijum nýjum
einstaklingi sem fæð-
ist, fæðist einnig nýtt
tækifæri og ný von til
að gera betur en áður
og það er enginn svo
snauður að hann geti
ekki eignast bam og
enginn svo lamaður að
hann eigi ekki til bros
handa litlu bami, því
að það fær hann tífalt
til baka.
Þetta þýðir ekki að
við eigum að hætta að sinna þeim
vandamálum sem þegar em til
staðar í þjóðfélaginu, þeim þarf
að sinna, heldur að skilja þarna á
milli og einbeita okkur að hvomm
þætti fyrir sig. Þeim eldri, en þar
þarf sameiginlegt átak til, bæði
foreldra og annarra uppalenda,
löggæslu, skóla, stjómvalda og síð-
ast en ekki hvað síst unglinganna
sjálfra, því að þeir em ekki marg-
ir unglingarnir sem kjósa það líf
sem fylgir höfnun og aðhaldsleysi
ef grannt er skoðað og fáir hlutir
jafnkraftmiklir og unglingar sem
vinna að sannfæringu sinni. Hinn
þátturinn er svo það sem mér
finnst skipta mestu máli hvað varð-
ar böm og unglinga yfírhöfuð, en
í þeim leik eru foreldrar og böm
einu leikmennirnir og á ég þá við
fyrstu árin. Það kann ekki góðri
lukku að stýra ef það eru samdar
Ingi Þ.
Jóhannesson
Horfa þarf til gömlu
gildanna, samhliða nýj-
um, segir IngiÞ. Jó-
hannesson, til lausnar
á félagslegum vanda-
málum og fjölskyldu-
kreppu samtímans.
sífellt nýjar leikreglur fyrir hvern
leik, en gömlum varpað fyrir róða
og eins er það með uppeldið. Göm-
ul lífsgildi og sannindi sem hafa
staðið fullkomlega fyrir sínu í
gegnum aldirnar, óháð tækni og
trúarbrögðum hvers tíma fyrir sig
virðast ekki eiga sér tilverurétt nú
á tímum og má þar kannske um
kenna hræðslu við stöðnun og
gamaldags hugsunarhátt mitt í
þessu yfirfljótandi neysluþjóðfélagi
þar sem of margir reyna að sinna
ímynduðum þörfum sínum á kostn-
að síns innra manns.
Þessi gömlu gildi eru byggð á
traustum siðferðisgrunni serp er
einlægni, heiðarleiki, tillitsemi,
væntumþykja, virðing fyrir öðrum
og að vera sjálfum sér trúr. Það
er ekki þar með sagt að þetta sé
ein allsheijar lausn á öllum okkar
uppeldisvandamálum, miklu frem-
ur að þetta séu þau leiðarljós sem
hægt er að grundvalla líf sitt og
bama sinna á og besta veganesti
sem við getum gefið börnum okkar
þegar þau eru ekki lengur innan
seilingar.
Sumir eru þeir hlutir sem aldrei
beygja sig undir kröfur og strauma
líðandi stundar.en það eru líffræði-
leg áföll ýmiss konar svo sem sjúk-
dómar, andlegir og líkamlegir,
fæðing afbrigðilegra bama og síð-
ast en ekki síst ellin og að lokum
dauðinn. Firring og höfnun gam-
alla gilda gera það að verkum að
áföll sem þessi raska því lífs-
munstri sem við álítum að við höf-
um fullt vald á. Þessir eðlilegu
þættir tilverunnar passa nánast
ekki lengur inn í þá mynd sem við
teljum okkur hafa komið okkur
upp. Ellin er, svo gott sem, álitin
sjúkdómur. Nú verður fólk sjaldan
aldrað með þeim virðuleika og
reisn sem efri árunum getur fylgt,
heldur er það með beingisnun, Alz-
heimer syndrom, Parkinson og
ýmislegt annað. Það er ekki ætlun-
in að gera lítið úr þessum þáttum
öllum, eða viðleitni nútímans til
að bæta líðan þessa fólks, heldur
benda á þær viðhorfsbreytingar
sem orðið hafa hjá okkur á seinni
árum, hlutir eru metnir eftir ytri
ásýnd án þess að gildi innihaldsins
komi til, andleg og siðferðisleg
kjalfesta hefur verið vanrækt og
guðstrúin nánast orðin markaðs-
vara. Ég hef heyrt það sjálfur,
bæði í útvarpi og við messu að það
þyrfti að „markaðssetja kirkjuna"
og einnig að „kristur hafi verið
góður pappír“. Og hægt er að
gramsa í tilboðskörfum nútímans
til að fínna sér þar guð sem hent-
ar vel veikleika okkar.
Ef við getum sest niður og gert
það upp við okkur í eitt skipti fyr-
ir öll, í fullri hreinskilni við okkur
sjálf, hvað við teljum að sé mikil-
vægast í þroska hverrar mann-
eskju, þá efast ég ekki um að nið-
urstaðan verður þessum gömlu
gildum í hag, en þá erum við líka
komin með það sem til þarf. Það
er aldrei hægt að tryggja að öllum
farnist vel á lífsleiðinni, það eru
svo margir þættir sem hafa áhrif
sem við ekki ráðum við, en það
er hægt að búa alla þannig til ferð-
arinnar að þeir hafi þau gildi sem
duga til eftirbreytni ef rétt er á
haldið. Það þykir góð tilfínning,
hvort sem maður er ofan í öldudal
eða uppi á bárufaldi að vita hvert
skal stefna til að ná landi.
Höfundur er uppcldisfulltrúi.